Chất nguy hại 'ẩn mình' trong vật liệu xây dựng có thể gây ung thư

Formaldehyde có thể gây ung thư, bệnh bạch cầu

Formaldehyde là một hóa chất không màu, dễ cháy, có mùi mạnh, được sử dụng trong các sản phẩm gỗ ép, chẳng hạn như ván dăm, ván ép và ván sợi; keo và chất kết dính; vải ép vĩnh viễn; lớp phủ sản phẩm giấy; và các vật liệu cách nhiệt nhất định. Ngoài ra, formaldehyde thường được sử dụng như một chất diệt nấm, diệt vi trùng và chất khử trùng công nghiệp và làm chất bảo quản trong các cơ sở giết mổ và phòng thí nghiệm y tế. Formaldehyde cũng xuất hiện tự nhiên trong môi trường. Nó được sản xuất với một lượng nhỏ bởi hầu hết các sinh vật sống như một phần của quá trình trao đổi chất bình thường.

Khi formaldehyde tồn tại trong không khí ở mức vượt quá 0,1 ppm, một số cá nhân có thể gặp các tác dụng phụ như chảy nước mắt; cảm giác bỏng rát ở mắt, mũi và cổ họng; ho khan; thở khò khè; buồn nôn; và kích ứng da. Một số người rất nhạy cảm với formaldehyde, trong khi những người khác không có phản ứng với mức độ tiếp xúc tương tự.

Mặc dù những tác động sức khỏe ngắn hạn của việc tiếp xúc với formaldehyde đã được biết đến nhiều, nhưng ít người biết hơn về những ảnh hưởng sức khỏe lâu dài tiềm ẩn của nó.

Trước đó các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy tiếp xúc với formaldehyde có thể gây ung thư mũi ở chuột. Phát hiện này đã đặt ra câu hỏi liệu tiếp xúc với formaldehyde cũng có thể gây ung thư ở người.

Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) đã phân loại formaldehyde là chất có thể gây ung thư ở người trong điều kiện phơi nhiễm kéo dài hoặc cao bất thường. Kể từ thời điểm đó, một số nghiên cứu trên người đã gợi ý rằng tiếp xúc với formaldehyde có liên quan đến một số loại ung thư.

Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) phân loại formaldehyde là chất gây ung thư ở người. Chương trình Chất độc Quốc gia, một chương trình liên ngành của Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh, đã đặt tên formaldehyde là chất gây ung thư ở người trong Báo cáo lần thứ 12 về các chất gây ung thư.

Dựa trên cả dữ liệu dịch tễ học từ các nghiên cứu thuần tập và bệnh chứng cũng như dữ liệu thực nghiệm từ nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, các nhà điều tra của Viện Ung thư Quốc gia (NCI) Mỹ đã kết luận rằng việc tiếp xúc với formaldehyde có thể gây ra bệnh bạch cầu, đặc biệt là bệnh bạch cầu dòng tủy, ở người.

Ngoài ra, một số nghiên cứu bệnh chứng, cũng như phân tích nhóm thuần tập công nghiệp lớn của NCI, đã tìm thấy mối liên quan giữa việc tiếp xúc với formaldehyde và ung thư vòm họng, mặc dù một số nghiên cứu khác thì không. Dữ liệu từ quá trình theo dõi kéo dài của nhóm nghiên cứu NCI cho thấy tình trạng dư thừa ung thư vòm họng được quan sát trong báo cáo trước đó vẫn tồn tại.

Phân tích trước đó của nhóm nghiên cứu NCI cho thấy tỷ lệ tử vong do ung thư phổi ở các công nhân công nghiệp tăng lên so với dân số Mỹ nói chung. Tuy nhiên, tỷ lệ tử vong do ung thư phổi không tăng khi mức độ tiếp xúc với formaldehyde cao hơn. Quan sát này khiến các nhà nghiên cứu kết luận rằng các yếu tố khác ngoài việc tiếp xúc với formaldehyde có thể là nguyên nhân dẫn đến số ca tử vong gia tăng. Dữ liệu gần đây nhất về ung thư phổi từ nghiên cứu thuần tập không tìm thấy bất kỳ mối quan hệ nào giữa việc tiếp xúc với formaldehyde và tỷ lệ tử vong do ung thư phổi.

Một nghiên cứu do NCI thực hiện đã xem xét 25.619 công nhân trong các ngành công nghiệp có khả năng tiếp xúc với formaldehyde nghề nghiệp và ước tính mức độ phơi nhiễm của mỗi công nhân với hóa chất này trong khi làm việc. Kết quả cho thấy nguy cơ tử vong do bệnh bạch cầu, đặc biệt là bệnh bạch cầu dòng tủy, ở những công nhân tiếp xúc với formaldehyde tăng lên.

Một nghiên cứu thuần tập trên 11.039 công nhân dệt may do Viện Quốc gia về An toàn và Sức khỏe Nghề nghiệp (NIOSH) thực hiện cũng cho thấy mối liên quan giữa thời gian tiếp xúc với formaldehyde và tử vong do bệnh bạch cầu. Tuy nhiên, các bằng chứng vẫn còn lẫn lộn vì một nghiên cứu thuần tập trên 14.014 công nhân trong ngành công nghiệp của Anh không tìm thấy mối liên hệ nào giữa việc tiếp xúc với formaldehyde và tử vong do bệnh bạch cầu.

Cần đảm bảo theo quy chuẩn đã ban hành

Ngày 01/01/2024, Quy chuẩn QCVN 16:2023/BXD chính thức có hiệu lực (thay thế quy chuẩn 16:2019) với nhóm vật liệu xây dựng như: gạch, đá, cát, ngói, sơn, ván gỗ, xi măng, thạch cao, kính, giấy dán tường, ống nhựa PE/PP... tại thị trường Việt Nam.

PGS.TS Lê Trung Thành - Viện trưởng Viện Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) giải thích: "QCVN 16:2023 áp dụng cho những sản phẩm vật liệu xây dựng được sản xuất, nhập khẩu lưu thông trong nước với các qui định về thành phần hóa học, các loại hóa chất cấm (như amfibole), chỉ số phóng xạ, cường độ nén, độ mài mòn, thời gian thấm nước...

Đặc biệt, QCVN 16:2023 nâng chuẩn hàm lượng formaldehyde trong các loại vật liệu, nhất là nhóm ván sàn công nghiệp vì có sử dụng keo và các chất phụ gia để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng tại thị trường nội địa, tạo sự công bằng trong sản xuất nhóm hàng này và là điều kiện quan trọng khi xuất khẩu.

Theo đó, qui định về hàm lượng formaldehyde tại QCVN 16:2023 "không lớn hơn 0,124mg/m3 hoặc 0,7mg/l hay 0,8mg/100gr" tương đương với các bộ tiêu chuẩn của các quốc gia "khó tính" như: Hoa Kỳ, Nhật, Bỉ, Anh... về biệt chất này. Nhưng theo giới chuyên môn, bộ Quy chuẩn QCVN 16:2023 vẫn còn bỏ ngỏ nhiều vấn đề.

Ông Trần Khánh Trung - Phó chủ tịch Hội kiến trúc sư thành phố Hồ Chí Minh nhận xét: "QCVN 16:2023 chưa có chỉ số quy định hàm lượng các hóa chất độc hại cho nhóm hàng vật liệu nội thất: keo, silicon, vải, da, thảm, chất chống thấm, đá làm bếp, vật liệu cách âm...".

Từ góc nhìn của y tế cộng đồng, PGS.TS Đỗ Văn Dũng - Trưởng khoa y tế cộng đồng, Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh đã chỉ ra hiện tượng bệnh lý "hội chứng khó chịu do tòa nhà” mà nguyên do là do... formaldehyde phát ra từ các loại vật liệu xây dựng, nội thất của ngôi nhà/văn phòng/trường học...Formaldehyde phát thải chậm trong không khí, kéo dài từ vài tháng đến 2 năm. Formaldehyde sẽ gia tăng ở môi trường có nhiệt độ và độ ẩm cao.

Trước mức độ nguy hiểm của chất formaldehyde, Cơ quan Bảo vệ Môi trường Mỹ (EPA) khuyến nghị sử dụng các sản phẩm gỗ ép “ngoại thất” để hạn chế tiếp xúc với formaldehyde trong nhà. Những sản phẩm này thải ra ít formaldehyde hơn vì chúng chứa nhựa phenol, không phải nhựa urê. Trước khi mua các sản phẩm gỗ ép, bao gồm vật liệu xây dựng, tủ, và đồ nội thất, người mua nên hỏi về hàm lượng formaldehyde trong các sản phẩm này. Mức độ formaldehyde trong nhà cũng có thể được giảm bớt bằng cách đảm bảo thông gió đầy đủ, nhiệt độ vừa phải và giảm độ ẩm thông qua việc sử dụng máy điều hòa không khí và máy hút ẩm.

Xoay quanh chất độc này, ông Nguyễn Xuân Vĩ - chuyên gia đánh giá của Trung tâm Kỹ thuật Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng 3 (Quatest3) cho biết, để hạn chế nhiễm formadehyde ở mức thấp nhất, ngoài các biện pháp như tạo không gian thoáng mát, trao đổi khí, hãy là người tiêu dùng thông minh khi sử dụng các sản phẩm nội thất đạt chuẩn về an toàn với sức khỏe con người.

Bên cạnh các quy định, tiêu chuẩn buộc nhà sản xuất phải tuân thủ, để chủ động giữ an toàn cho chính mình, trước hết, người tiêu dùng cũng cần cân nhắc kỹ trước khi lựa chọn sử dụng đồ nội thất, nên tham tham khảo ý kiến của các kiến trúc sư, chuyên gia để ứng dụng hiệu quả, an toàn cho ngôi nhà của mình.

Cần phải chủ động chú ý đến chất lượng vật liệu, để ý các chỉ số trên sản phẩm, kiểm tra cả nhãn mác của cả giấy dán tường, miếng dán sàn ... Không nên ham rẻ mà tiền mất tật mang, chọn những loại gỗ công nghiệp chất lượng kém, với quy trình sản xuất không đảm bảo, vượt quá ngưỡng an toàn cho phép.

An Dương (T/h)