Chuẩn bị ban hành quy chuẩn khí thải xe máy: Siết kiểm soát ô nhiễm đô thị

Quy chuẩn mới có gì đáng chú ý?

Theo Cục Môi trường, dự thảo Thông tư quy định Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) về khí thải đối với ô tô, mô tô, xe gắn máy và lộ trình áp dụng đã hoàn thiện, chuẩn bị trình Bộ trưởng ký ban hành. Song song, dự thảo Quyết định của Thủ tướng về lộ trình áp dụng cũng được xây dựng.

Điểm nổi bật trong quy chuẩn lần này là việc phân nhóm phương tiện theo năm sản xuất, áp dụng các mức khí thải khác nhau: Xe mô tô: Sản xuất trước 2008: Mức 1 (thấp nhất). Từ 2008–2016, mức 2. Từ 2017 đến 30/6/2026, mức 3. Sau 1/7/2026, ức 4 (cao nhất).

Đối với xe gắn máy: Sản xuất trước 2016, mức 1. Từ 2017 đến 30/6/2027, mức 2. Sau 1/7/2027, mức 4.

Việc phân loại này nhằm phù hợp với tuổi đời và công nghệ của phương tiện, đồng thời tạo điều kiện cho người dân và doanh nghiệp thích nghi dần với quy định mới.

Lộ trình triển khai kéo dài đến năm 2030

Theo dự thảo, thời gian kiểm định khí thải sẽ bắt đầu từ: Ngày 1/7/2027, tại Hà Nội và TP.HCM. Ngày 1/7/2028, mở rộng ra các đô thị lớn khác như Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ, Huế. Từ 1/1/2030, triển khai trên toàn quốc. Các địa phương có thể linh hoạt áp dụng sớm hơn tùy điều kiện thực tế.

Để tạo điều kiện cho người dân làm quen, trong 18 tháng đầu triển khai, các phương tiện chưa đạt chuẩn khí thải sẽ chưa bị xử phạt, mà chủ yếu là nhắc nhở, tuyên truyền.

Phó Cục trưởng Cục Môi trường, ông Hồ Kiên Trung, cho biết hiện cả nước chỉ có 282 trung tâm kiểm định xe cơ giới, trong đó Hà Nội có 31 trung tâm và TP.HCM có 39 trung tâm – chưa đủ đáp ứng nhu cầu kiểm định khí thải xe máy khổng lồ (Hà Nội có 5,6 triệu xe, TP.HCM có 8,5 triệu xe).

Để giải quyết bài toán này, Bộ sẽ khuyến khích xây dựng hệ thống kiểm định khí thải tại các đại lý, cơ sở bảo dưỡng xe máy, theo hướng xã hội hóa, giúp giảm tải và mở rộng khả năng tiếp cận của người dân.

Trước đó, phương án triển khai kiểm định theo kiểu "cuốn chiếu" từng đời xe đã được tính đến, nhưng sẽ kéo dài tới 7–10 năm. Do vậy, Bộ quyết định chọn phương án đồng loạt theo lộ trình cụ thể để đảm bảo tính nhất quán, hiệu quả.

Vì sao phải siết khí thải xe máy?

Thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, từ năm 2009–2023, số phương tiện giao thông tăng trung bình 10–15% mỗi năm. Tính đến cuối năm 2023, cả nước có 6,3 triệu ô tô và hơn 74 triệu xe mô tô. Phương tiện gia tăng mạnh khiến ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn trở nên trầm trọng, đặc biệt là ô nhiễm bụi mịn.

Theo các nghiên cứu, hoạt động giao thông chiếm 20–60% lượng bụi ô nhiễm, gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe cộng đồng. Một nghiên cứu của Đại học Fulbright ước tính, thiệt hại kinh tế do ô nhiễm không khí tại Việt Nam năm 2013 lên tới 9,86–12,45 tỷ USD, con số này còn tiếp tục gia tăng trong những năm gần đây.

Tại Hà Nội, thiệt hại kinh tế riêng từ các bệnh hô hấp do ô nhiễm được ước tính khoảng 2.000 tỷ đồng/năm. Mỗi người dân nội thành phải gánh chịu chi phí khám chữa bệnh, nghỉ ốm vì hô hấp khoảng 1.500 đồng/ngày.

Việt Nam đang thực hiện các nghĩa vụ quốc tế về môi trường, đặc biệt là cam kết tại COP26 về trung hòa phát thải vào năm 2050. Quy định mới về khí thải xe máy là một trong những bước đi cụ thể hóa lộ trình này, đồng thời góp phần chuyển đổi sang nền kinh tế xanh và bền vững.

Trong bối cảnh ô nhiễm không khí đang ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người dân và nền kinh tế, việc ban hành và triển khai quy chuẩn khí thải đối với xe máy là một giải pháp cấp thiết, đồng thời là một bước tiến mạnh mẽ trong công cuộc bảo vệ môi trường đô thị Việt Nam.

An Nguyên