Mua hàng cận date: Lựa chọn tiết kiệm hay mối nguy vô hình?

Hàng cận date là sản phẩm sắp hết hạn sử dụng, thường chỉ còn vài tuần hoặc vài ngày. Loại hàng này thường được bán phổ biến ở chuỗi siêu thị, cửa hàng tiện lợi, đặc biệt là trên các sàn thương mại điện tử như Shopee, Tiki, Lazada, hay các nhóm Facebook “thanh lý đồ ăn”, “deal rẻ cận date”,... Đặc biệt, trong thời buổi “thắt lưng buộc bụng”, nó trở thành lựa chọn hàng đầu của không ít người tiêu dùng.

Chị Nguyễn Thu Hà (quận Gò Vấp, TP.HCM) - nhân viên văn phòng chia sẻ: “Tôi hay mua snack, bánh ngọt, nước uống cận date để tiết kiệm. Nhiều món chỉ còn 20.000 – 30.000 đồng thay vì 70.000 đồng. Miễn là dùng trong vài ngày là ổn".

Không chỉ người tiêu dùng, nhiều doanh nghiệp nhỏ cũng nhập hàng cận date để kinh doanh lại. Một số nhà bán lẻ online thậm chí còn xây dựng hẳn các kênh chuyên bán hàng cận date như một mô hình kinh doanh khiến mặt hàng này trở thành trào lưu trong xã hội hiện nay.

Mặc dù giá thành rẻ và giúp giảm lãng phí thực phẩm nhưng hàng cận date cũng khiến giới chuyên gia y tế lo ngại về tính an toàn. PGS. TS Trần Hồng Côn (Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội) cảnh báo: “Một số sản phẩm gần hết hạn, nhất là thực phẩm chế biến, đồ uống, mỹ phẩm,… có thể bắt đầu xảy ra biến đổi hóa học, thay đổi mùi vị, thành phần. Nếu không được bảo quản đúng cách, nguy cơ nhiễm khuẩn, nấm mốc, hoặc chất độc hại là hoàn toàn có thể xảy ra".

Hàng hóa cận date – nguy cơ tiềm ẩn cho sức khỏe người tiêu dùng. (Ảnh: Thanh Hiền)

Thực tế cho thấy đã có nhiều vụ ngộ độc thực phẩm nghi do hàng cận date. Năm 2023, Trung tâm Y tế huyện Gia Lâm (Hà Nội) ghi nhận hơn 20 học sinh nhập viện sau khi ăn bánh snack mua tại một cửa hàng tạp hóa gần trường. Qua kiểm tra, số bánh này chỉ còn 2 ngày hết hạn và không được bảo quản đúng nhiệt độ.

Ngoài thực phẩm, mỹ phẩm và thực phẩm chức năng cận date cũng là mối nguy tiềm ẩn. Các chuyên gia da liễu cảnh báo, việc sử dụng mỹ phẩm sắp hết hạn có thể dẫn đến dị ứng, kích ứng, thậm chí viêm da nếu sản phẩm đã bị oxy hóa hoặc nhiễm khuẩn. Điều này càng nghiêm trọng hơn khi người dùng không nắm rõ tình trạng sản phẩm do hạn sử dụng bị in mờ, nhãn phụ không đầy đủ hoặc mua hàng trôi nổi trên mạng.

Pháp luật hiện hành không cấm kinh doanh hàng cận date, tuy nhiên có những yêu cầu nghiêm ngặt về ghi nhãn và thông tin minh bạch. Tuy nhiên, nhiều người bán vẫn cố tình che giấu hoặc ghi không rõ ràng ngày hết hạn. Một khảo sát năm 2024 của Hội Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam cho thấy, có đến 38% người mua hàng cận date không kiểm tra kỹ hạn sử dụng; 22% không biết cách phân biệt ngày sản xuất với ngày hết hạn, đặc biệt là trên các sản phẩm nhập khẩu.

TS. Nguyễn Thị Hồng Minh – Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm minh bạch cho rằng: “Trào lưu mua hàng cận date xuất phát từ nhu cầu tiết kiệm, nhưng nếu thiếu hiểu biết và lựa chọn thiếu cẩn trọng sẽ biến thành hiểm họa lâu dài cho sức khỏe, đặc biệt là với trẻ em, người già, người có bệnh lý nền".

Để giảm thiểu rủi ro từ việc mua hàng cận date, các chuyên gia khuyến nghị người tiêu dùng cần kiểm tra kỹ thông tin sản phẩm, luôn đọc kỹ ngày sản xuất – hạn sử dụng, điều kiện bảo quản, thành phần. Nên chọn mua tại siêu thị, cửa hàng có chứng nhận an toàn hoặc được kiểm định chất lượng, hạn chế mua trôi nổi trên mạng. Không tích trữ hàng cận date mà chỉ nên mua với số lượng vừa phải để sử dụng ngay trong vài ngày.

Đồng thời, cần hiểu rõ sản phẩm nào nên – không nên mua cận date. Nên chọn bánh kẹo, snack, nước uống đóng chai, mì gói khi bao bì còn nguyên và bảo quản tốt. Ngược lại, không nên mua sữa, thực phẩm tươi sống, đồ ăn chế biến sẵn, mỹ phẩm, thuốc và thực phẩm chức năng dưới dạng cận date vì rất dễ xảy ra phản ứng hóa học có hại.

Hàng cận date không phải lúc nào cũng xấu. Nếu được chọn lọc, bảo quản đúng cách và sử dụng kịp thời, chúng hoàn toàn có thể giúp người tiêu dùng tiết kiệm. Tuy nhiên, điều quan trọng là không nên vì "rẻ trước mắt" mà bỏ qua những nguy cơ dài hạn cho sức khỏe bản thân và gia đình.

Như TS. Nguyễn Hữu Đức – chuyên gia tại ĐH Y Dược TP.HCM cảnh báo: “Chi phí rẻ của hàng cận date đôi khi lại là cái giá đắt về sau nếu không sử dụng đúng cách". Sự tỉnh táo và hiểu biết chính là chìa khóa để mỗi người trở thành người tiêu dùng thông minh trong thời đại “bão giá” hiện nay.

Phạm Thanh Hiền