Hóa chất diệt nấm trên rau củ gây vô sinh ở côn trùng, gián tiếp đe dọa sức khỏe con người

Đó là một nghiên cứu mới từ Đại học Macquarie (Úc). Theo kết quả nghiên cứu, chlorothalonil có khả năng gây vô sinh cho côn trùng, kể cả khi chỉ tiếp xúc với liều lượng rất thấp tương đương mức thường thấy trên rau củ ngoài thị trường.

Để có kết quả trên, các nhà khoa học đã tiến hành thử nghiệm trên ruồi giấm, cho chúng tiếp xúc với chlorothalonil trong điều kiện mô phỏng thực tế. Kết quả cho thấy, khả năng sinh sản của cả ruồi đực và cái sụt giảm nghiêm trọng, số lượng trứng giảm tới hơn một phần ba.

“Đây không còn là một nghiên cứu lý thuyết, mà là bằng chứng rõ ràng về tác động tiêu cực của chlorothalonil đến sinh học quần thể,” nhóm nghiên cứu nhận định.

Mặc dù nhiều người có thể cho rằng việc giảm số lượng ruồi là điều tích cực, các chuyên gia khẳng định tác động của chlorothalonil có thể lan rộng tới toàn bộ hệ côn trùng, đặc biệt là các loài thụ phấn như ong, bướm, ruồi hoa – những mắt xích quan trọng trong chuỗi sản xuất lương thực toàn cầu.

Sự suy giảm của côn trùng thụ phấn sẽ làm gián đoạn chuỗi thụ phấn tự nhiên, ảnh hưởng đến năng suất cây trồng, từ đó đe dọa nghiêm trọng đến an ninh lương thực. Đây là một trong những yếu tố góp phần vào kịch bản “ngày tận thế côn trùng” mà giới khoa học đã nhiều lần cảnh báo.

Hóa chất diệt nấm có thể gây vô sinh tiềm ẩn trên nhiều mẫu rau quả. Ảnh minh họa

Điều đáng lo hơn, chlorothalonil thường được sử dụng như một biện pháp phòng ngừa, được phun ngay cả khi cây trồng không có dấu hiệu bệnh. Dù đã bị cấm ở Liên minh châu Âu do những rủi ro về sức khỏe và môi trường, hóa chất này vẫn được cấp phép và sử dụng phổ biến ở nhiều quốc gia khác, trong đó có cả những thị trường nông sản lớn.

Theo nhóm nghiên cứu, hiện chỉ có chưa đến 25 công trình khoa học được công bố về tác động của chlorothalonil lên côn trùng – một con số quá ít ỏi so với mức độ sử dụng phổ biến của hóa chất này trên toàn thế giới. Điều này cho thấy một lỗ hổng lớn trong quá trình đánh giá và kiểm duyệt các loại thuốc bảo vệ thực vật, đặc biệt là ở khía cạnh sinh thái học.

Các nhà khoa học đề xuất cần xem xét lại tần suất sử dụng chlorothalonil, đồng thời có thể giãn cách các đợt phun thuốc để tạo điều kiện cho quần thể côn trùng phục hồi. Tuy nhiên, họ nhấn mạnh đây chỉ là giải pháp tạm thời.

“Về lâu dài, cần có một cuộc cải cách toàn diện trong cách quản lý hóa chất nông nghiệp, nếu không muốn phải đối mặt với một thảm họa sinh thái quy mô lớn,” nhóm nghiên cứu cảnh báo.

Liên quan tới các hóa chất diệt nấm tiềm ẩn trên nông sản, trước đó Cục Bảo vệ Thực vật, Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn (nay là Cục Bảo vệ và Kiểm dịch Thực vật, trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã lấy mẫu nho, mận và lựu nhập khẩu từ Trung Quốc kiểm nghiệm và phát hiện chứa carbendazim và tebuconazole với dư lượng vượt mức cho phép từ 1,5 - 5 lần. Đây là những chất diệt nấm sử dụng trong bảo quản trái cây mà nếu dùng vượt quá mức cho phép có thể gây vô sinh và nguy hại cho sức khoẻ.

Carbendazim và tebuconazole đều là hóa chất diệt nấm trên rau củ quả. Carbendazim là một chuyển hóa chất của benomyl được sử dụng rộng rãi như một loại thuốc diệt nấm, được tìm thấy là chất gây tổn thương tinh hoàn và mào tinh ở chuột thí nghiệm và chuột đồng. Ở Nhật Bản, khi thử nghiệm hóa chất carbendazim trên các loài chim trưởng thành và có hoạt động tình dục, cho thấy, khả năng gây vô sinh ở những con chim tiếp xúc kéo dài với carbendazim.

Đối với benomyl kích ứng da có thể xảy ra thông qua tiếp xúc với benomyl trong công nghiệp, trồng hoa, hái nấm. Nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho chó ăn benomyl trong khẩu phần ăn trong ba tháng cho thấy thay đổi chức năng gan ở liều cao nhất (150mg/kg). Khi tiếp xúc thời gian dài với hóa chất gây tổn thương gan nghiêm trọng, bao gồm cả xơ gan.

Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ phân loại benomyl như là hợp chất có thể gây ung thư. Hai năm nghiên cứu thử nghiệm qua chuột đã cho thấy nó có thể gây gia tăng các khối u gan. Bộ Nông nghiệp Thủy sản và Thực phẩm của Anh cũng đưa ra quan điểm này và cho rằng benomyl mang lại hiệu ứng độc cho gan. Ngoài ra, nó còn gây dị tật bẩm sinh, nếu người mẹ tiếp xúc với một liều cao bất thường của benomyl thông qua nghề nghiệp của mình trong thời gian mang thai thì ảnh hưởng đến sự hình thành của các dây thần kinh thị giác ở thai nhi.

Thuốc diệt nấm tebuconazole được Cục Quản lý Dược và Thực phẩm Hoa Kỳ xác định có thể gây ra rủi ro với liều dùng cao, gây hại cho gan và đặc biệt kích ứng mắt, khá độc khi bị nhiễm qua đường miệng và mắt. Đồng thời, văn phòng cơ quan Bảo vệ môi trường Hoa Kỳ cho rằng, tebuconazole được liệt kê như là một chất gây ung thư có trong danh sách thuốc trừ sâu chứa chất gây ung thư với đánh giá thuộc loại C.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới phân loại độc tính, tebuconazole được liệt kê thuộc độc tính nhóm III. Do khả năng tác dụng phá vỡ nội tiết của tebuconazole, nên hóa chất này được xem xét loại bỏ ra khỏi thị trường châu Âu.

Vân Thảo (T/h)