Làm gì để ngăn chặn hàng giả xâm nhập thị trường sản phẩm thiết yếu?

Hàng giả "đội lốt" sản phẩm thiết yếu: Báo động đỏ cho người tiêu dùng

Thời gian gần đây, liên tiếp các vụ làm giả hàng hóa bị cơ quan chức năng phanh phui, đặc biệt liên quan đến các mặt hàng thiết yếu như sữa, dầu ăn, thực phẩm chức năng, thuốc… Những sản phẩm này nếu bị làm giả không chỉ gây tổn thất cho doanh nghiệp chính hãng mà còn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng người tiêu dùng.

Tiến sĩ Nguyễn Mạnh Hùng – Chủ nhiệm cấp cao bộ môn Quản lý chuỗi cung ứng và logistics tại Đại học RMIT Việt Nam nhận định: "Hàng giả tạo ra cuộc cạnh tranh không lành mạnh. Trong khi doanh nghiệp chính hãng phải trả phí để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, đối mặt với chi phí khởi kiện thì các sản phẩm giả lại dễ dàng len lỏi qua những kẽ hở pháp lý, gây tổn hại uy tín và doanh thu ngành hàng".

Đáng lo ngại hơn, các sản phẩm thiết yếu là đối tượng bị làm giả nhiều nhất bởi nhu cầu tiêu dùng cao và khó phân biệt thật, giả bằng mắt thường. Theo TS. Hùng, việc xác minh nguồn gốc sản phẩm hiện nay gặp nhiều trở ngại bởi hàng giả ngày càng tinh vi và thường phân phối qua các kênh không chính thức nơi pháp luật khó kiểm soát chặt chẽ.

"Do đó, nâng cao năng lực quản lý chuỗi cung ứng để chống hàng giả không còn là lựa chọn mà là yêu cầu sống còn của doanh nghiệp sản xuất hàng thiết yếu", ông nhấn mạnh.

Doanh nghiệp cần làm gì để tự bảo vệ mình?

Để ứng phó hiệu quả với nạn hàng giả, TS. Nguyễn Cảnh Lam, giảng viên ngành Quản lý chuỗi cung ứng và logistics, Đại học RMIT cho rằng, điều đầu tiên doanh nghiệp cần chú trọng là nâng cao khả năng truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Một trong những giải pháp hiện đại và hiệu quả là ứng dụng công nghệ blockchain vốn nổi bật với tính minh bạch, bảo mật và không thể chỉnh sửa dữ liệu. Doanh nghiệp có thể xây dựng ứng dụng cho phép người dùng quét mã QR trên sản phẩm, từ đó truy cập vào thông tin vận chuyển, xuất xứ, ngày sản xuất được lưu trữ trên hệ thống blockchain.

“Công nghệ blockchain giúp người tiêu dùng xác minh tính xác thực của sản phẩm một cách độc lập, từ đó ngăn chặn sự xâm nhập của hàng giả vào chuỗi cung ứng”, TS. Lam giải thích.

Song song, bao bì chống giả cũng là giải pháp hữu hiệu. Các loại bao bì này có đặc tính không thể tái sử dụng sau khi đã bị mở giúp người tiêu dùng dễ dàng phát hiện dấu hiệu bị can thiệp.

Các dạng bao bì phổ biến bao gồm: Băng keo niêm phong đặc biệt; Vòng co, niêm phong cảm ứng; Nhãn an ninh có hoa văn hoặc thiết kế đặc biệt; Bao bì vỉ và hộp xốp không thể tái sử dụng. Doanh nghiệp cũng có thể tích hợp mã QR, mã vạch, hoặc các công nghệ tân tiến như chip RFID, NFC để kiểm tra nguồn gốc từng đơn vị sản phẩm. Đặc biệt, đối với ngành dược phẩm và thực phẩm, công nghệ thủy vân số vốn được sử dụng để chống sao chép kỹ thuật số có thể in trực tiếp bằng phẩm màu an toàn lên từng viên thuốc hoặc đơn vị sản phẩm, giúp xác thực hiệu quả và tiết kiệm chi phí.

Một nghiên cứu năm 2022 đăng trên Advanced Functional Materials đã minh chứng khả năng ứng dụng thủy vân số vào ngành dược, mở ra hướng đi khả thi cho việc xác thực sản phẩm hàng loạt mà vẫn tiết kiệm.

Tuy nhiên, công nghệ chỉ là một phần. TS. Lam nhấn mạnh: “Doanh nghiệp cần truyền thông mạnh mẽ tới người tiêu dùng, hướng dẫn họ cách kiểm tra nguồn gốc sản phẩm, từ đó hình thành thói quen tiêu dùng thông minh và chống lại hàng giả”.

Người tiêu dùng - tuyến phòng thủ đầu tiên

Bên cạnh nỗ lực của doanh nghiệp và cơ quan chức năng, chính người tiêu dùng là tuyến phòng thủ đầu tiên chống lại hàng giả. TS. Nguyễn Mạnh Hùng khuyến nghị: "Người dân cần hình thành thói quen kiểm tra nguồn gốc sản phẩm trước khi mua bằng cách sử dụng điện thoại quét mã QR, nhận diện bao bì an toàn, kiểm tra thông tin doanh nghiệp trên các nền tảng chính thống".

Đặc biệt, ông kêu gọi người tiêu dùng không tiếp tay cho thị trường hàng nhái. “Thói quen tiêu dùng hàng giả, hàng nhái dù vì rẻ hay tiện lợi đều vô tình tạo điều kiện cho các đường dây sản xuất hàng lậu phát triển, gây ra một vòng xoáy xuống cấp cho thị trường”, TS. Hùng cảnh báo.

Ông cho rằng, cần xây dựng văn hóa tiêu dùng lành mạnh, bài trừ hàng giả không chỉ ở mặt hàng thiết yếu mà còn ở cả những lĩnh vực tưởng như "vô hại" như thời trang, thiết bị điện tử.

“Hệ lụy của việc chấp nhận hàng giả không chỉ nằm ở túi tiền, mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe, sự phát triển bền vững của doanh nghiệp và toàn nền kinh tế. Nếu không đảo ngược xu hướng này, chúng ta sẽ tiếp tục chứng kiến sự trỗi dậy của các chuỗi cung ứng hàng giả tinh vi với quy mô ngày càng lớn”, ông kết luận.

Chống hàng giả không thể chỉ là cuộc chiến của cơ quan chức năng hay một vài doanh nghiệp. Đây là vấn đề toàn xã hội, đòi hỏi sự tham gia của mỗi cá nhân và cả cộng đồng. Khi người tiêu dùng nâng cao nhận thức, doanh nghiệp ứng dụng công nghệ, cơ quan quản lý siết chặt quy định, khi ấy mới có thể tạo ra một hệ sinh thái minh bạch, an toàn và công bằng cho thị trường hàng thiết yếu tại Việt Nam.

An Nguyên