Nâng cao chất lượng quy chuẩn kỹ thuật thông qua áp dụng RIA: 'Phải bắt đầu từ gốc rễ'

Ngày 27/11/2025, tại Ninh Bình, Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia (STAMEQ) phối hợp cùng Chương trình Thương mại Khu vực vì Phát triển (RT4D) khai mạc hội thảo với chủ đề “Nâng cao chất lượng quy chuẩn kỹ thuật thông qua áp dụng Đánh giá tác động quy định (RIA)”.

Tham dự hội thảo có TS. Trần Hậu Ngọc - Phó Chủ tịch Uỷ ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia; Bà Hannah King – Tham tán, Đại sứ quán New Zealand tại Việt Nam; Bà Cao Thanh Diệp – Đại diện Đại sứ quán Australia tại Việt Nam; Bà Nguyễn Thị Thanh Mai – Giám đốc khu vực, Chương trình Thương mại Khu vực vì Phát triển (RT4D);

Ông Nguyễn Toàn Thắng – Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Ninh Bình; Ông Triệu Ngọc Trung – Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Bắc Ninh; Ông Nguyễn Hữu Quân – Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Khoa học và Công nghệ… cùng gần 50 đại biểu đại diện các bộ, ngành liên quan, các đơn vị của Bộ Khoa học và Công nghệ phụ trách công tác xây dựng, ban hành và/ hoặc tổ chức thực thi QCVN.

TS. Trần Hậu Ngọc - Phó Chủ tịch Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia.

Phát biểu khai mạc hội thảo, TS. Trần Hậu Ngọc cho biết, trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng, thực thi các Hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới và các cam kết trong Hiệp định TBT/WTO, yêu cầu nâng cao chất lượng thể chế, tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Quy chuẩn kỹ thuật (QCVN) không chỉ là công cụ quản lý để bảo đảm an toàn, sức khỏe, môi trường và lợi ích người tiêu dùng, mà còn là nền tảng quan trọng thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển sản xuất kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Một điểm nhấn quan trọng là Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật (sửa đổi) được Quốc hội thông qua tháng 6/2025, trong đó lần đầu tiên quy định bắt buộc thực hiện đánh giá tác động quy định (RIA) trong toàn bộ quá trình xây dựng, ban hành QCVN. Đây là bước tiến mang tính thể chế sâu rộng, khẳng định cam kết của Việt Nam đối với Thực hành Quy định tốt (GRP), thúc đẩy hoạch định chính sách dựa trên bằng chứng, minh bạch, hiệu quả và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Việc áp dụng RIA giúp cơ quan soạn thảo xác định rõ vấn đề cần điều chỉnh, đánh giá tác động kinh tế - xã hội - môi trường, tham vấn đầy đủ các bên liên quan, lựa chọn phương án quản lý tối ưu và giảm thiểu rủi ro tạo rào cản kỹ thuật không cần thiết đối với thương mại. Đây chính là nền tảng quan trọng để nâng cao chất lượng QCVN trong thời gian tới.

“Tôi tin tưởng rằng chương trình sẽ mang lại nhiều góc nhìn thực tiễn, bài học kinh nghiệm và kỹ năng chuyên môn hữu ích, đóng góp thiết thực vào việc triển khai Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật (sửa đổi) trong năm 2026 và các năm tiếp theo”, TS. Trần Hậu Ngọc nhấn mạnh.

Bà Hannah King – Tham tán nông nghiệp, Đại sứ quán New Zealand tại Việt Nam. 

Bà Hannah King – Tham tán, Đại sứ quán New Zealand tại Việt Nam bày tỏ sự quan tâm sâu sắc đối với vấn đề áp dụng RIA tại Việt Nam, đồng thời nhận định: “Đánh giá tác động quy định (RIA) là công cụ hữu ích, giúp các quy định trở nên rõ ràng và khả thi hơn. Hội thảo mang đến những cách tiếp cận mang tính thực tiễn, có thể áp dụng ngay trong công việc hằng ngày. New Zealand rất vinh dự được đồng hành cùng các nỗ lực tăng cường năng lực xây dựng và thực thi quy định".

Bà Nguyễn Thị Thanh Mai - Giám đốc khu vực, Chương trình Thương mại Khu vực vì Phát triển (RT4D).

Tiếp theo đó, bà Nguyễn Thị Thanh Mai - Giám đốc khu vực, Chương trình Thương mại Khu vực vì Phát triển (RT4D) cho biết, RT4D là đơn vị cùng với ban thư ký ASEAN xây dựng và thực thi các hoạt động hợp tác kinh tế và hỗ trợ kỹ thuật trong khuôn khổ Hiệp định thương mại tự do AANZFTA và Hiệp định RCEP, như đã đề ra tại chương 12 Hiệp định AANZFTA và chương 15 Hiệp định RCEP. Thông qua các hoạt động hợp tác kinh tế và hỗ trợ kỹ thuật, RT4D hỗ trợ các quốc gia thành viên ASEAN trong việc thực thi hiệu quả các cam kết của 2 hiệp định thương mại tự do này.

Cả 2 hiệp định AANZFTA và RCEP đều có nội dung khuyến khích các quốc gia thành viên áp dụng các quy định tốt GRP trong quá trình xây dựng và ban hành quy chuẩn kỹ thuật. Vì vậy, RT4D đã tài trợ dự án Áp dụng Thực hành Quy định tốt (Good Regulatory Practices – GRP) trong xây dựng Quy chuẩn kỹ thuật và Thủ tục đánh giá sự phù hợp, nhằm hỗ trợ Việt Nam thực thi cam kết này một cách hiệu quả.

Đây là 1 dự án kéo dài 3 năm tài chính với nhiều hoạt động. Hội thảo hôm nay tiếp nối chuỗi 03 hội thảo Nâng cao chất lượng Quy chuẩn kỹ thuật thông qua Thực hành Quy định tốt (Good Regulatory Practices - GRP) đã được tổ chức tại Phú Thọ, Đà Nẵng và TP.HCM. Trong hội thảo lần này, chúng ta đi sâu vào vấn đề Đánh giá tác động chính sách (Regulatory Impact Assessment).

“Đánh giá tác động chính sách (RIA) không chỉ là công cụ kỹ thuật, mà hơn hết nó thể hiện cam kết đối với quản trị tốt. Bởi công cụ RIA hỗ trợ việc phân tích tác động, chi phí, lợi ích, các phương án thay thế và tham vấn các bên liên quan. Qua đó việc ban hành các quy định hay quy chuẩn kỹ thuật dựa trên bằng chứng, tạo ra môi trường pháp lý rõ ràng, nhất quán, hài hòa với thông lệ quốc tế, nhờ vậy tránh những rào cản kỹ thuật không cần thiết cho thương mại.

Không chỉ riêng dự án này, RT4D cam kết tiếp tục hỗ trợ hiệu quả nhất cho các quốc gia thành viên bao gồm Việt Nam thông qua nhiều dự án khác, vì một khu vực hợp tác, phát triển”, bà Thanh Mai nói.

Ông Nguyễn Toàn Thắng – Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Ninh Bình. 

Trong khuôn khổ chương trình, ông Nguyễn Toàn Thắng – Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Ninh Bình bày tỏ sự vui mừng khi phối hợp cùng STAMEQ và Chương trình RT4D tổ chức hội thảo quan trọng này. Ông nhận định: “Ninh Bình là địa phương đang phát triển năng động, định hướng mạnh về công nghiệp công nghệ cao, du lịch, dịch vụ và nông nghiệp thông minh, bởi vậy việc nâng cao chất lượng hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn và thủ tục đánh giá sự phù hợp đóng vai trò vô cùng quan trọng để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, thu hút đầu tư và bảo đảm tăng trưởng bền vững”.

Bà Võ Thị Lan Phương - Chuyên gia về RIA, Giám đốc điều hành, Vriens & Partners Việt Nam. 

TS. Cesar Cordova - Giám đốc Cấp cao, Jacobs, Cordova & Associates (JC&A).

Bà Võ Thị Lan Phương - Chuyên gia về RIA, Giám đốc điều hành, Vriens & Partners Việt Nam và TS. Cesar Cordova - Giám đốc Cấp cao, Jacobs, Cordova & Associates (JC&A) đảm nhiệm vai trò là 2 người điều phối, trình bày chính tại các phiên thảo luận của chương trình.

Hội thảo được thiết kế với các phiên thảo luận tương tác, bài tập tình huống và hoạt động làm việc nhóm, trong đó học viên cùng nhau xây dựng một bộ câu hỏi gợi ý khi thực hiện Đánh giá tác động quy định (RIA checklist) cho một quy chuẩn kỹ thuật quốc gia giả định. Nhiều ý kiến trao đổi thực tiễn được các đại biểu chia sẻ đã tạo nên bầu không khí thảo luận sôi nổi và hào hứng.

Các phiên thảo luận chuyên đề tập trung vào hoạt động tham vấn công chúng trong quy trình RIA, mức độ sẵn sàng của hệ thống để áp dụng RIA, cũng như các cách tiếp cận nhằm cải thiện công tác theo dõi, thực thi và rà soát quy định. Hội thảo giúp các học viên tham dự bổ sung thêm kiến thức và công cụ thực tiễn, đồng thời hiểu rõ hơn cách áp dụng RIA trong công việc xây dựng và thực thi quy định hàng ngày. Những kiến thức này sẽ hỗ trợ các bộ, ngành và địa phương nâng cao tính rõ ràng, nhất quán và tính khả thi của các quy định kỹ thuật.

Các đại biểu chụp ảnh tại chương trình.

Thanh Tùng