Ngành dừa Việt Nam hướng tới mục tiêu xanh hóa

Theo cảnh báo gần đây, bà Nguyễn Thị Kim Thanh, Chủ tịch Hiệp Hội Dừa Việt Nam cho biết, với khoảng 200.000 ha, cung cấp sản lượng hàng năm lên đến trên 2 triệu tấn nhưng ngành dừa Việt Nam lại đang phải đối mặt nguy cơ thiếu nguyên liệu nghiêm trọng. Những doanh nghiệp trong ngành cũng bắt đầu lên tiếng về tình trạng nguồn nguyên liệu dừa không chỉ giảm về số lượng mà còn về chất lượng. Điều này đang ảnh hưởng đến uy tín và khả năng cạnh tranh quốc tế trong dài hạn.

Hiện nay, các vùng trồng chủ lực của cây dừa là Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng và Ninh Thuận. Trong đó, Bến Tre chiếm khoảng 40% diện tích và sản lượng. Trong 9 tháng 2024, tỉnh xuất khẩu 22 triệu trái dừa sang Mỹ, Nhật Bản, EU, Hàn Quốc.

Tuy nhiên, TS Huỳnh Kỳ Trân, Chủ tịch CLB Doanh nhân Bến Tre tại TP. HCM thừa nhận cái khó của ngành là diện tích manh mún. "Để có chất lượng thì cần diện tích lớn làm theo mô hình hợp tác xã, tạo thành một cộng đồng chăm sóc bền vững, có tiêu chuẩn kỹ thuật rõ ràng để kiểm soát dịch bệnh và đầu ra", ông nói.

Để trái dừa bền vững được công nhận và thuận lợi xuất ngoại, các vùng trồng phải hướng đến tiếp cận hàng loạt tiêu chuẩn hữu cơ (EU Organic, USDA Organic); chuẩn Rainforest Alliance về nông nghiệp bền vững và bảo tồn môi trường; bên cạnh các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm và thương mại công bằng.

Có vậy, sản phẩm mới dễ dàng tiếp cận được thị trường dừa hữu cơ dự kiến tăng trưởng bình quân 7% mỗi năm giai đoạn tới, theo PGS TS Lê Hoài Quốc, Chủ tịch Hội Tự động hóa TP. HCM. "Tương lai của nghề trồng dừa phụ thuộc vào việc nắm bắt sự đổi mới và bền vững, thông qua tăng cường tự động hóa, ứng dụng công nghệ và giảm sử dụng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu", ông nhận định.

Trồng cây dừa hữu cơ đang được phát triển ở nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ. Ảnh minh họa

PGS.TS Lê Hoài Quốc phân tích, dừa từ lâu đã là nguyên liệu cho nhiều lĩnh vực sản xuất kinh doanh thực phẩm, mỹ phẩm, dược phẩm, đồ dùng thiết yếu... tuy nhiên trong bối cảnh xanh hóa nền kinh tế, xu hướng tiêu dùng mới thì dừa và sản phẩm từ dừa cũng đối mặt với cả thách thức và cơ hội. Ngoài ra, cây dừa góp phần vào sự bền vững của môi trường, nên đơn vị sản xuất kinh doanh làm sao tối đa hóa giá trị, thúc đẩy chuỗi giá trị bền vững như trồng cây dừa hữu cơ đang được phát triển ở nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ.

Chia sẻ góc nhìn về xuất khẩu dừa và logistics, ông Nguyễn Phong Phú - Phó Giám đốc kỹ thuật của Tập đoàn Vina T&T cho biết, Việt Nam có thuận lợi về vùng trồng với sản lượng cao và ổn đinh, cùng đó là nằm ở trung tâm một khu vực thị trường lớn. Chưa kể, những thuận lợi về cảng biển và cả đường bộ với những kho hàng lớn. Theo ông Phú, Trung Quốc vẫn là thị trường lớn nhất của trái dừa Việt Nam. Trung Quốc hiện chỉ mua dừa tươi số lượng nhỏ, nhưng dừa khô, sữa dừa thì họ nhập rất lớn. Một doanh nghiệp Trung Quốc có thể mua 5-10 container nước sữa dừa, 1 container nước sữa dừa tương đương 100.000 trái dừa tươi, tức là số lượng rất lớn.

Nói về khó khăn khi xuất khẩu dừa, ông Nguyễn Phong Phú cho rằng dừa rất khó trong bảo quản, trong quá trình vận chuyển với trái dừa khô, nhất là những đơn vị xuất khẩu sang châu Âu và Mỹ. Yêu cầu bảo quản nghiêm ngặt về bảo quản trong quá trình vận chuyển đường dài.

Tiếp đến là các tiêu chuẩn chất lượng, nghiêm ngặt đến từ các thị trường châu Âu và Mỹ, cũng như mã số vùng trồng với thị trường Trung Quốc. Tình trạng mua bán mã số vùng trồng trong ngành dừa và nông sản xuất khẩu đang gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và khả năng cạnh tranh của Việt Nam trên thi trường quốc tế, đặc biệt là thị trường Trung Quốc.

Ngoài ra, một số doanh nghiệp hoặc cá nhân đã thực hiện các hành vi gian lận như bán hoặc cho thuê mã số vùng trồng, gia lận nguồn gốc sản phẩm. Điều này sẽ ảnh hưởng tiêu cực làm mất uy tín quốc gia, vi phạm trong mã số vùng trồng có thể dẫn đến việc các nước nhập khẩu đặc biệt là Trung Quốc siết chặt kiểm soát, thậm chí đình chỉ nhập khẩu từ Việt Nam.

“Để khắc phục khó khăn trong xuất khẩu doanh nghiệp cần phải đầu tư công nghệ bảo quản và vận chuyển. Bên cạnh đó phải đào tạo nông dân về kỹ thuật trồng và thu hoạch, điều này đòi hỏi phải có chính sách của nhà nước cũng như tổ chức phi lợi nhuận…Song song đó cần phải tăng cường kiểm soát chất lượng và tìm kiếm thị trường mới và đa dạng sản phẩm cách doanh nghiệp lớn sẽ có các kênh khác nhau các công ty nhỏ cần phải tham gia hội chợ ở nước ngoài và xúc tiến với các khách hàng tiềm năng ở trên thế giới” - ông Phú đề xuất.

Thông qua chuỗi logistics hiện đại, chi phí vận chuyển dừa xuất khẩu có thể giảm xuống chỉ khoảng 3.000 đồng một trái. Ngoài ra, việc nâng cấp các mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói đã giúp đẩy nhanh tiến độ kiểm tra và thông quan hàng hóa, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp xuất khẩu. Tuy nhiên, để duy trì và phát triển bền vững, các doanh nghiệp cần hiểu rõ quy định của từng thị trường nhập khẩu nhằm định hướng sản xuất phù hợp với tiêu chuẩn kỹ thuật và biểu thuế của từng quốc gia.

 Khánh Mai (t/h)