Nhờ chất lượng cao xuất khẩu thủy sản 9 tháng tăng tốc nhưng cũng còn nhiều thách thức

Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), tháng 9/2025, xuất khẩu thủy sản Việt Nam đạt gần 991 triệu USD, tăng 7,5% so với cùng kỳ. Lũy kế 9 tháng, tổng kim ngạch đạt 8,33 tỷ USD, tăng 15,5% so với năm trước – phản ánh đà phục hồi mạnh mẽ của ngành sau giai đoạn nhiều biến động.

Trong cơ cấu sản phẩm xuất khẩu, tôm tiếp tục dẫn đầu với kim ngạch tháng 9 đạt gần 410 triệu USD, nâng tổng 9 tháng lên hơn 3,38 tỷ USD, tăng 20,3%. Sự ổn định về nhu cầu từ Mỹ, Nhật Bản, EU và các nước châu Á là yếu tố thúc đẩy chính.

Cá tra cũng tăng trưởng tích cực, đạt gần 191 triệu USD trong tháng 9 và hơn 1,6 tỷ USD sau 9 tháng – tăng gần 10% so với cùng kỳ.

Ngoài ra, các mặt hàng khác như cá biển (1,61 tỷ USD, tăng 18,5%), mực – bạch tuộc (550 triệu USD, tăng 18,7%) và nhuyễn thể có vỏ (192 triệu USD, tăng hơn 30%) đều ghi nhận mức tăng khả quan. Ngược lại, cá ngừ giảm nhẹ 3,2%, còn 705 triệu USD – do áp lực cạnh tranh từ các nước trong khu vực.

 Ngành thủy sản có thị trường xuất khẩu biến chuyển rõ nét.

Về thị trường, Trung Quốc và Hồng Kông tiếp tục là điểm sáng với tổng kim ngạch 9 tháng đạt 1,76 tỷ USD, tăng 32,1%. Đây là thị trường lớn nhất của thủy sản Việt Nam nhờ nhu cầu tiêu dùng cao và lợi thế chi phí logistics.

Ngược lại, Mỹ ghi nhận mức giảm hơn 6% trong tháng 9. Tuy nhiên, cộng dồn 9 tháng vẫn đạt 1,41 tỷ USD, tăng 6,8%. Thị trường này vẫn tiềm năng nhưng doanh nghiệp gặp khó do các rào cản như thuế chống bán phá giá và quy định nghiêm ngặt từ Đạo luật MMPA.

Nhật Bản và EU duy trì đà tăng ổn định, lần lượt đạt 1,27 tỷ USD (tăng 15,6%) và 885 triệu USD (tăng 13,3%). Hàn Quốc là thị trường nổi bật với mức tăng gần 50% trong tháng 9 và hơn 13% sau 9 tháng, đạt 645 triệu USD.

Đáng chú ý, ASEAN và Trung Đông đang dần trở thành các thị trường chiến lược mới. Xuất khẩu sang ASEAN đạt 536 triệu USD (tăng 23,3%), còn Trung Đông đạt gần 295 triệu USD (tăng 7,6%), riêng tháng 9 tăng hơn 50%.

Đằng sau những con số tích cực là sự chủ động của doanh nghiệp trong việc đẩy mạnh xuất hàng trước khi các rào cản kỹ thuật và chính sách thuế mới có hiệu lực. Đồng thời, xu hướng đầu tư vào sản phẩm chế biến sâu, có giá trị gia tăng cao, đáp ứng yêu cầu về chất lượng và truy xuất nguồn gốc đã giúp doanh nghiệp giữ vững lợi thế cạnh tranh.

Dù tăng trưởng mạnh, ngành thủy sản vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn: Thuế chống bán phá giá và thuế đối ứng tại một số thị trường lớn, đặc biệt là Mỹ. Các quy định nghiêm ngặt theo Đạo luật MMPA gây khó cho nhóm sản phẩm hải sản khai thác. Thẻ vàng IUU của EU vẫn chưa được gỡ, ảnh hưởng đến uy tín và chi phí xuất khẩu. Cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ trong khu vực như Thái Lan, Ấn Độ, Indonesia, Ecuador – đặc biệt ở mặt hàng tôm và cá tra.

Để duy trì đà tăng trưởng và mở rộng thị phần, ngành thủy sản cần tập trung vào ba giải pháp trọng tâm: Theo dõi sát thị trường và chính sách thương mại, chủ động điều chỉnh chiến lược xuất khẩu khi rào cản mới xuất hiện.

Cơ cấu lại thị trường, giảm phụ thuộc vào các thị trường truyền thống, mở rộng sang ASEAN, Trung Đông, châu Phi và các khu vực ít cạnh tranh hơn.

Đẩy mạnh sản phẩm giá trị gia tăng, đầu tư công nghệ chế biến, đảm bảo chất lượng và tính bền vững – yếu tố ngày càng được người tiêu dùng toàn cầu coi trọng.

Ngoài ra, doanh nghiệp cần tăng cường năng lực đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ số vào sản xuất và phát triển thương hiệu quốc gia thông qua các kênh thương mại điện tử, ẩm thực cao cấp.

Xuất khẩu thủy sản Việt Nam sau 9 tháng đầu năm 2025 đã có bước phục hồi ấn tượng, với kim ngạch vượt 8,3 tỷ USD. Tuy nhiên, để giữ vững thành quả và tiếp tục tăng trưởng, ngành cần chủ động hơn trong ứng phó rủi ro, đẩy mạnh chuyển đổi thị trường và sản phẩm, từ đó từng bước nâng cao vị thế thủy sản Việt Nam trên bản đồ xuất khẩu toàn cầu.

Nam Dương