Phát triển lâm nghiệp - giải pháp quan trọng trong giảm phát thải khí nhà kính

Việt Nam đã đặt ra mục tiêu giảm phát thải KNK đến năm 2030 sẽ giảm tổng lượng phát thải khoảng 563.8 triệu tấn CO2e (CO2 tương đương). Trong đó, nông nghiệp chiếm 38% và lâm nghiệp chiếm đến 62% tổng lượng giảm phát thải, được phân chia qua các ngành nông nghiệp, tài nguyên và môi trường, giao thông vận tải,…Trong đó lâm nghiệp là một trong những ngành có khả năng hấp thụ khí nhà kính, làm giảm tổng lượng phát thải. Bởi thế phát triển lâm nghiệp được xem là giải pháp quan trọng trong thực hiện mục tiêu Netzero vào năm 2050.

Theo nghiên cứu của TS. Vũ Tấn Phương – Giám đốc Văn phòng Chứng chỉ Quản lý rừng bền vững, đã chỉ ra rằng, tuy lâm nghiệp đóng vai trò lớn trong việc giảm phát thải, tuy nhiên, kế hoạch bảo vệ rừng và đưa lâm nghiệp vào khai thác tiềm năng giảm phát thải vẫn còn nhiều hạn chế, điều này khiến lượng hấp thụ carbon trung bình năm 2020 tại Việt Nam là âm 40 triệu tấn CO2e, gây ra lượng phát thải lớn. Nguyên nhân đến từ việc khai thác, đốt, chặt phá rừng, sử dụng quỹ đất sai mục đích,...

Để đạt được mục tiêu đưa phát thải ròng bằng “0” vào năm 2030, cần những biện pháp phát triển lâm nghiệp và sử dụng đất hợp lý, trong đó, TS. Vũ Tấn Phương đề cập đến việc, cần thiết phải phát triển lâm nghiệp nhằm giúp tăng năng suất, chất lượng rừng trồng thông qua bảo vệ rừng tự nhiên hiện có ở vùng đồi núi, bảo vệ rừng ven biển, phục hồi rừng đặc dụng và rừng phòng hộ; giảm phát thải và phát thải carbon thấp trong việc nâng cao chất lượng và trữ lượng carbon rừng tự nhiên nghèo, rừng trồng gỗ lớn; quản lý rừng bền vững; giảm nhẹ rủi ro thiên tai dựa vào rừng và duy trì che phủ rừng 42%, bảo vệ đa dạng sinh học.

Bảo vệ rừng và đưa lâm nghiệp vào khai thác tiềm năng để giảm phát thải khí nhà kính. Ảnh minh họa

Để các biện pháp trên trở nên hiệu quả và đạt được mục tiêu giảm phát thải KNK vào năm 2030, tầm nhìn 2050, Việt Nam đã xây dựng Chương trình Giảm phát thải áp dụng cho vùng Bắc Trung Bộ (ERPA) triển khai thực hiện từ 2014 cho đến nay, nhằm thúc đẩy thị trường thương mại carbon trong lâm nghiệp, giao dịch tín chỉ carbon trong nước và quốc tế.

Trong đó, vùng thực hiện ERPA được thông qua 6 tỉnh thành: Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế với 2,8 triệu ha rừng (55%) và 2,1 triệu ha rừng tự nhiên, nhằm đánh giá tính dễ bị tổn thương và có nguy cơ chịu rủi ro thiên tai cao dưới tác động của biến đổi khí hậu.

Nhờ có chương trình này, Việt Nam đã xác định được nguyên nhân gây mất rừng và suy thoái rừng, cùng với đó, nguyên nhân chính do chuyển đổi rừng tự nhiên nghèo theo kế hoạch sang trồng cao su và sử dụng cho đất nông nghiệp khác; chuyển đổi rừng tự nhiên nghèo theo quy hoạch sang rừng trồng; chuyển đổi rừng tự phát sang xâm lấn; ảnh hưởng từ thuỷ điện và cơ sở hạ tầng; khai thác gỗ.

Vào tháng 3/2024, Việt Nam đã nhận 51,5 triệu USD cho các kết quả từ Thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính (ERPA) vùng Bắc Trung bộ. Theo Nghị định 107/2022/NĐ-CP, tối đa 3% số tiền này được trích cho các hoạt động ERPA tại Quỹ Trung ương, như hỗ trợ lâm nghiệp để giảm phát thải. Khoảng 1/4 số tiền kể trên đã được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) phê duyệt. Còn lại, hơn 20 tỷ đồng, được sử dụng cho giai đoạn 2024-2025.

Để sử dụng số tiền này một cách hiệu quả, tháng 7/2024, Cục Lâm nghiệp đã họp Hội đồng thẩm định danh mục đề xuất các hoạt động giảm phát thải trong lĩnh vực lâm nghiệp. Sau nhiều phiên làm việc, mới đây Hội đồng quản lý Quỹ ban hành Nghị quyết số 267/NQ-HĐQL thông qua danh mục đề xuất hỗ trợ. Theo đó Cục Lâm nghiệp cùng các đơn vị liên quan báo cáo Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Nguyễn Quốc Trị trước khi xây dựng nội dung chi tiết các hoạt động được hỗ trợ.

Phó Cục trưởng cục Lâm nghiệp Phạm Hồng Lượng cho biết, theo Khoản 1 Điều 6 Nghị định 107, có 4 hoạt động được xem là hỗ trợ lâm nghiệp để giảm phát thải. Đó là xây dựng cơ chế, chính sách; Kiểm tra, giám sát biến động trữ lượng carbon rừng; Tăng cường thực thi pháp luật; và Nâng cao năng lực cho tổ chức, cá nhân tham gia quản lý, bảo vệ rừng. Các thỏa thuận chi trả giảm phát thải ở Việt Nam hiện mới áp dụng chủ yếu cho rừng tự nhiên. Trong khi, diện tích rừng trồng khá lớn (hơn 4,7 triệu ha) thì đang bị bỏ trống.

Lãnh đạo Cục Lâm nghiệp cũng nhìn nhận, hiện vẫn còn một số bộ phận hiểu chưa đúng về ERPA. Do đó, nguồn trích 3% tại Quỹ Trung ương nên dành một phần để xây dựng đa dạng các tài liệu tuyên truyền, ngoài sổ tay, cẩm nang, tờ rơi, còn là các nội dung media.

Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Nguyễn Quốc Trị đánh giá cao ý tưởng, bởi đến năm 2030, Việt Nam tiếp tục đóng cửa rừng tự nhiên. Phần diện tích tăng thêm trên cả nước thời gian qua, chủ yếu là rừng trồng. Do đó Phòng Sử dụng rừng (Cục Lâm nghiệp) cần đánh giá thực trạng và tiềm năng giảm phát thải khí của rừng trồng tại vùng Bắc Trung bộ, Phòng Chế biến và Thương mại lâm sản đề xuất giải pháp giảm phát thải khí nhà kính từ hoạt động chế biến gỗ, lâm sản.

Phòng Phát triển rừng tiếp tục nghiên cứu giải pháp nâng cao chất lượng rừng bằng biện pháp khoanh nuôi xúc tiến tái sinh. Phòng Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ tăng cường hỗ trợ năng lực quản lý, bảo vệ rừng cho địa phương thông qua ứng dụng công nghệ.

"Chúng ta cần xây dựng công thức, tiến tới thiết lập tiêu chuẩn cơ sở để tính toán 1ha rừng trồng, từ lúc bắt đầu đến khi khai thác sẽ hấp thụ hoặc phát thải bao nhiêu", Thứ trưởng bày tỏ và nhấn mạnh, cần nghiên cứu chuyên sâu nội dung này, kể cả việc định lượng trong một chu trình sản xuất, giai đoạn nào hấp thụ, giai đoạn nào thì phát thải CO2.

Nhận chi trả 51,5 triệu USD từ việc giảm phát thải là nỗ lực trong gần 10 năm của toàn ngành lâm nghiệp. Do đó, Thứ trưởng yêu cầu sử dụng kinh phí chi cho các hoạt động ERPA cần xuất phát từ thực tiễn, liên quan đến tín chỉ carbon, trong phạm vi 6 tỉnh Bắc Trung bộ, hoặc những nơi có yêu cầu cấp thiết về nội dung này, tránh phung phí nguồn lực.

An Dương (T/h)