Tác dụng phụ của những loại thuốc điều trị mụn trứng cá cần lưu ý khi dùng

Mụn trứng cá là tình trạng viêm mạn tính của nang lông tuyến bã. Bệnh thường gặp tại các bệnh viện và các chuyên khoa da liễu. Chi phí điều trị liên quan đến mụn trứng cá rất cao bao gồm năng suất lao động và tâm lý trầm cảm. Mụn trứng cá xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng tập trung nhiều ở thanh thiếu niên.

Để giảm thiểu tình trạng mụn trứng cá nhiều người tìm tới các loại thuốc đặc trị bán trên thị trường tuy nhiên theo các bác sĩ, có một số thuốc điều trị mụn gây ra tác dụng phụ ngoài ý muốn cần thận trọng khi dùng.

Retinol bôi hỗ trợ trị mụn

Retinol là một dẫn xuất của vitamin A. Retinol có thể kích thích sản sinh collagen để hỗ trợ điều trị mụn, kháng khuẩn và nám trên bề mặt da.

Retinol có 3 dạng: Retinol alcohol, retinal aldehyde và retinoid acid. Tuy cùng là retinol nhưng tốc độ hấp thụ và tác dụng cũng như độ thẩm thấu khác nhau. Tất nhiên mỗi loại cũng gây ra các tác dụng phụ khác nhau.

Retinol cũng có nhiều loại hàm lượng từ 0,03% đến 0,05%; 0,1% đến1%... Nếu sử dụng làm mỹ phẩm thông thường hỗ trợ trị mụn hoặc nám, chỉ nên bắt đầu dùng loại 0,03%. Sau đó tăng dần hàm lượng để da thích nghi. Các retinol hàm lượng cao từ 0,5% trở lên, nên dùng theo đơn của bác sĩ.

Để đảm bảo an toàn về chất lượng cũng như sử dụng đúng nồng độ, không nên mua kem trên mạng. Tốt nhất là dùng nồng độ nào thì cũng nên theo lời khuyên của bác sĩ cũng như lựa chọn hãng sản xuất. Kem tự mua trên mạng có thể khó kiểm soát về chất lượng, độ tinh khiết và các hoạt chất khác.

Mặc dù retinol được coi là tiêu chuẩn vàng trong điều trị mụn, nám da, nhưng dùng không đúng chỉ dẫn bệnh nhân có thể bị kích ứng da, khô da, bong vảy, sưng phồng và tăng nhạy cảm với ánh sáng.

Do đó, khi mới bôi, chỉ nên thoa một lớp kem mỏng. Có thể trộn retinol cùng kem dưỡng da hoặc kem cấp ẩm để giúp hạn chế tác dụng phụ gây kích ứng. Chỉ bôi retinol vào buổi tối, lúc mới dùng chỉ nên thoa 2 lần/tuần. Không nên phối hợp retinol với benzoyl peroxide tại chỗ nếu da bị kích ứng. Sử dụng thêm các kem dưỡng ẩm. Ban ngày cần dùng kem chống nắng và che chắn cho da thật kỹ.

Benzoyl peroxid

Là nhóm chất oxy hóa mạnh giúp diệt vi khuẩn gây mụn, giảm sừng hóa da. Thuốc diệt khuẩn với phổ tác dụng rộng, làm giảm đáng kể vi khuẩn P.acnes và acid béo tự do ở tuyến bã, từ đó có tác dụng chống viêm và tiêu nhân mụn.

Thuốc có dạng kem, gel và chất làm sạch có nồng độ từ 2,5-10%. Khi dùng thuốc có tác dụng phụ thường gặp nhất là gây kích ứng nhẹ, khô da và nhạy cảm ánh sáng. Cách tốt nhất nên bôi thuốc vào buổi chiều tối để làm giảm nhạy cảm ánh sáng. Không nên bôi cùng lúc với retinoid. Dùng kem dưỡng ẩm đầy đủ. Thoa kem chống nắng ban ngày từ 2-3 lần.

Kháng sinh bôi

Kháng sinh bôi điều trị mụn như clindamycin và erythromycin. Thuốc có dạng dung dịch tan trong cồn, gel hoặc lotion để làm giảm kích thích da. Do tỉ lệ vi khuẩn kháng kháng sinh khá cao, nên dùng dạng phối hợp thuốc: Erythromycin 3% + benzoyl peroxid 5%; Clindamycin 1% với benzoyl peroxide 5%. Thuốc có tác dụng diệt diệt P.acnes, chống viêm. Tác dụng phụ chủ yếu của thuốc là vi khuẩn kháng thuốc nên chỉ bôi trong giai đoạn tấn công, không nên dùng trong giai đoạn duy trì. Không điều trị kháng sinh đơn độc.

Salicylic acid bôi

Salicylic acid là thuốc kháng viêm không steroid, được bào chế dưới nhiều dạng: Thuốc mỡ, kem, gel, dán, dung dịch, xà phòng, dầu gội đầu, các chế phẩm khác... Tùy hàm hàm lượng, thuốc được chỉ định trong điều trị bệnh về da, trong đó có giảm mụn trứng cá. Tác dụng phụ của thuốc là gây kích ứng da. Nên dùng ở nồng độ thấp, dưới 10%. Không dùng trong thời gian dài.

Azaleic acid

Trong điều trị mụn, thuốc có tác dụng ngăn chặn nhân mụn, kìm khuẩn. Thuốc có dạng kem nồng độ 20%. Tuy nhiên thuốc có tác dụng phụ kích ứng gây ngứa và cảm giác bỏng tại chỗ. Vì vậy nên bôi lúc mặt khô, sử dụng thêm kem dưỡng ẩm cho da dầu mụn. Không dùng chung cùng retinol. Không nên dùng các sản phẩm không rõ nguồn gốc để điều trị mụn.

Isotretinoin điều trị mụn

Isotretinoin có tác dụng ức chế sự sản xuất chất bã, thúc đẩy quá trình tiêu sừng, từ đó giảm mụn. Một số tác dụng phụ như tăng nhạy cảm ánh sáng; khô da, môi, loét miệng; khô kết mạc, kích thích mắt; tăng mỡ máu; tăng men gan; nguy cơ quái thai, bất thường phát triển xương ở trẻ nhỏ. Chính vì thế, đây là nhóm thuốc cần kiểm soát chặt chẽ nhất khi dùng như phụ nữ mang thai, trẻ em dưới 13 tuổi. 

Lưu ý cần xét nghiệm công thức máu, men gan, mỡ máu trước điều trị và sau điều trị 4-8 tuần. Nếu các xét nghiệm bình thường liều không thay đổi thì không cần theo dõi nữa. Dừng dùng isotretinoin khi triglycerid > 9mmol/l, men gan tăng gấp 3 chỉ số bình thường. Không dùng thêm vitamin A, dầu cá, kháng sinh nhóm cyclin. Không đi hiến máu trong thời gian uống thuốc và 1 tháng sau dừng thuốc. Uống nhiều nước, sử dụng kem dưỡng ẩm cho môi và da.

An Dương (T/h)