Xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài của TP.Hà Nội trong bối cảnh thực thi EVFTA và EVIPA: Thực trạng và một số kiến nghị

1. Lời mở đầu

Cạnh tranh trong việc thu hút FDI đã và đang diễn ra rất mạnh mẽ không chỉ giữa các quốc gia trên thế giới mà còn giữa các tỉnh, thành phố, các địa phương khác nhau ở mỗi nước. Tại Việt Nam, các tỉnh, thành phố đã và đang đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài nhằm thu hút FDI vào địa phương mình.

Theo phân loại của Hiệp hội các cơ quan xúc tiến đầu tư thế giới (WAIPA) (2020), các hoạt động xúc tiến đầu tư được chia thành 4 nhóm cụ thể như sau: (i) Marketing (nhằm xây dựng hình ảnh cho các nước tiếp nhận vốn nói chung hoặc các lĩnh vực nhất định; các dịch vụ này có thể bao gồm quảng cáo, hỗ trợ tham dự các sự kiện kinh doanh, phát triển quan hệ cộng đồng/truyền thông và mạng lưới, tiếp cận 1-1 các nhà đầu tư); (ii) Cung cấp thông tin cho quá trình ra quyết định đầu tư, thâm nhập, thành lập, triển khai hoạt động và kết nối với các nhà cung cấp trong nước;

(iii) Hỗ trợ các nhà đầu tư đạt được thành công trong quá trình ra quyết định, thâm nhập, thành lập và hoạt động (bao gồm duy trì ổn định hoạt động đầu tư, quản lý xung đột, hỗ trợ mở rộng kinh doanh và giới thiệu với các nhà cung cấp); (iv) Hỗ trợ cải thiện môi trường và hệ sinh thái đầu tư bằng cách cam kết đồng hành cùng nhà đầu tư, xác định những rào cản và hỗ trợ xây dựng, thực hiện các giải pháp cho những người ra quyết định và có lợi ích liên quan.

Trong thời gian vừa qua, đặc biệt sau khi Hiệp định EVFTA và EVIPA được Nghị viện Châu Âu phê chuẩn ngày 12/2/2020 và sau đó được Quốc hội Việt Nam phê chuẩn ngày 8/6/2020 đến nay, TP.Hà Nội - với vai trò là thủ đô của cả nước đã triển khai hoạt động xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài nói chung và các nhà đầu tư từ Liên minh châu Âu nói riêng theo 4 nhóm hoạt động được đề cập theo WAIPA (2020) ở trên.

UBND TP.Hà Nội đã ban hành Kế hoạch số 177/KH-UBND ngày 01 tháng 9 năm 2020 thực hiện Hiệp định Thương mại tự do giữa Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) của TP.Hà Nội. Đây là cơ sở để các cơ quan đơn vị của thành phố chủ trì và phối hợp thực hiện các hoạt động xúc tiến đầu tư.

Trong bối cảnh thực thi EVFTA và EVIPA, TP.Hà Nội đã đạt được những kết quả nhất định trong việc thu hút FDI. Theo số liệu từ Trung tâm xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch TP.Hà Nội, tính lũy kế đến ngày 30/6/2022, TP Hà Nội đã thu hút được 6.450 dự án đăng ký cấp mới, đạt trên 52.060 triệu USD vốn đăng ký cấp mới và tăng thêm. Riêng trong giai đoạn 6 tháng đầu năm năm 2022, đã có 168 dự án FDI đăng ký cấp mới với số vốn đăng ký cấp mới và tăng thêm đạt trên 688 triệu USD.

Hiệp định EVFTA được thực thi đã thúc đẩy quá trình đầu tư vào nước ta, trong đó Pháp chiếm 14% tổng vốn FDI của EU. Các doanh nghiệp Pháp đã có những dự án lớn trên hơn 35 tỉnh thành, với TP.Hà Nội có 120 dự án, tổng vốn đầu tư 371,6 triệu USD, chiếm 10,3% tổng vốn đầu tư.

Mặc dù đã đạt được các kết quả nhất định, việc thu hút FDI còn chưa thực sự tương xứng với tiềm năng của thành phố. Xuất phát từ lý do trên, có thể thấy cần phải nghiên cứu về thực trạng các hoạt động xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài đã và đang được thành phố triển khai để từ đó đưa ra đề xuất cho hoạt động xúc tiến trong bối cảnh thực thi EVFTA và EVIPA.

2. Tình hình nghiên cứu

Cho đến nay đã có các bài viết liên quan tới xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài của Việt Nam nói chung và các tỉnh, thành phố nói riêng. Tuy nhiên, các nghiên cứu về hoạt động xúc tiến trong bối cảnh thực thi EVFTA và EVIPA còn chưa có nhiều. Các nghiên cứu liên quan cụ thể như sau:

a. Các bài viết về vai trò của hoạt động xúc tiến đối với thu hút FDI

Trong bài viết của La Duy (2022), theo ông Nguyễn Phú Bình - Chủ tịch Hội Liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài, nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, cựu Đại sứ Việt Nam tại Hàn Quốc: “Thông qua Hội nghị xúc tiến đầu tư FDI Hàn Quốc vào TP.Hà Nội và các tỉnh phía Bắc sẽ có thêm nhiều doanh nghiệp Hàn Quốc tìm đến các địa phương phía Bắc, góp phần vào sự phát triển của mỗi địa phương cũng như đóng góp xứng đáng cho giai đoạn phát triển ngày càng mạnh mẽ quan hệ giữa 2 nước trong 30 năm tới”.

Theo Quang Minh (2022), tại hội nghị xúc tiến đầu tư “Quảng Ninh - Nơi hội tụ của nhà đầu tư” năm 2022, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh Nguyễn Xuân Ký đã cam kết đồng hành đối với nhà đầu tư tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất như cung cấp các dịch vụ công tiện ích, môi trường đầu tư kinh doanh thông thoáng, thuận lợi, bình đẳng, minh bạch. Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công cũng tin tưởng rằng, hội nghị xúc tiến đầu tư Quảng Ninh năm 2022 sẽ là dấu mốc quan trọng để Quảng Ninh thu hút đầu tư, bứt phá mạnh mẽ nhiều hơn trong thời gian tới.

Bên cạnh các tỉnh thành phía Bắc, về khu vực phía Nam, các tỉnh thành cũng tích cực đẩy mạnh hoạt động xúc tiến đầu tư. Ban Chỉ đạo Xúc tiến và Hỗ trợ đầu tư tỉnh Hậu Giang đã tổ chức thành công tổng kết Hội nghị xúc tiến đầu tư tỉnh Hậu Giang năm 2022 với sự tham dự của Thủ tướng, lãnh đạo các bộ, ngành Trung ương và hơn 600 doanh nghiệp trong nước và nước ngoài, các nhà đầu tư.

Theo Mộng Toàn (2022), tại hội nghị, tỉnh đã trao chủ trương đầu tư và giấy chứng nhận đầu tư cho 12 dự án, với tổng mức đầu tư 18.997 tỷ đồng; ký kết biên bản ghi nhớ đầu tư với 8 nhà đầu tư, tổng giá trị khoảng 220.000 tỷ đồng. Ngoài ra, tỉnh Hậu Giang đã ký kết với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Chi nhánh Cần Thơ để tổ chức chuyên môn trong kết nối và hỗ trợ doanh nghiệp; đồng thời để tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp, nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận nguồn vốn tín dụng xuyên suốt quá trình đầu tư, tỉnh cũng đã ký kết hợp tác đầu tư với Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại Thương Việt Nam (Vietcombank) về gói hỗ trợ vay vốn hạn mức 10.000 tỉ đồng cho các doanh nghiệp đầu tư trên địa bàn tỉnh; tạo môi trường đầu tư thông thoáng, hấp dẫn.

Theo Hương Việt (2022), tại sự kiện Xúc tiến đầu tư vào Quảng Trị, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đã nói: “Đầu tư của Quảng Trị như tờ giấy trắng, các doanh nghiệp hãy viết lên đó những thành công của mình”. Hiện nay, Quảng Trị đang đón nhận làn sóng đầu tư rất tích cực, đặc biệt là các dự án giao thông, sân bay, cảng biển, năng lượng, công nghệ, nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản...

Theo số liệu từ Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch tỉnh Quảng Trị (Quảng Trị IPA), tỉnh hiện có 595 dự án được cấp phép đầu tư còn hiệu lực trong đó có 19 dự án có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), với tổng mức đầu tư gần 2,5 tỷ USD. Ngoài ra, tỉnh có khoảng 377 MW từ các dự án năng lượng tái tạo đã phát điện với 29 dự án điện gió được cấp có thẩm quyền bổ sung quy hoạch và đang triển khai đầu tư (tổng công suất hơn 1.100 MW). Đồng thời có 52 dự án điện gió đang trình cấp có thẩm quyền xem xét, phê duyệt bổ sung quy hoạch (2.764 MW); 8 dự án điện gió đang khảo sát, nghiên cứu lập hồ sơ bổ sung quy hoạch (1.670 MW).

Trong bối cảnh chuyển dịch xu hướng đầu tư sản xuất, Hà Nội cũng đề ra định hướng, giải pháp thu hút FDI nhằm đón đầu dòng vốn chất lượng cao. Theo Cục Thống kê TP.Hà Nội, năm 2021, tổng vốn đăng ký của các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) mới, dự án bổ sung tăng vốn và góp vốn, mua cổ phần trên địa bàn ước tính đạt 1,5 tỷ USD, đứng thứ 5 trong cả nước.

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (XTTM), Bộ Công Thương khẳng định: “Trong thời gian qua, Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại và Du lịch Hà Nội (HPA) đã góp phần kiến tạo nên vai trò kết nối XTTM của Hà Nội đối với khu vực và cả nước, đặc biệt khi HPA trở thành đầu mối triển khai công tác xúc tiến của thành phố trong cả 3 lĩnh vực Đầu tư - Thương mại - Du lịch”.

Theo Báo Tin tức (2021), một số chương trình xúc tiến đã tạo được thương hiệu, có sự lan toả, kết nối các địa phương, không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp trên địa bàn TP.Hà Nội, mà còn hỗ trợ doanh nghiệp các tỉnh, thành phố trong cả nước quảng bá sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh, kết nối đối tác, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm trong nước và xuất khẩu. Điển hình như: Hội chợ Đặc sản vùng miền Việt Nam thường niên với sự tham dự của gần 60 tỉnh, thành phố, Hội nghị kết nối cung cầu hàng hoá; Các chương trình tiếp cận hệ thống phân phối lớn tại nước ngoài thông qua Tuần hàng Việt Nam - Hà Nội tại AEON (Nhật Bản), Lotte (Hàn Quốc), Rungis (Pháp)...

Trong hội nghị Tổng kết chương trình xúc tiến Đầu tư, Thương mại, Du lịch thành phố năm 2021, triển khai Chương trình năm 2022, ông Nguyễn Mạnh Quyền - Thành ủy viên, Phó Chủ tịch UBND TP.Hà Nội cho biết: “Để hoạt động xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch ngày càng hiệu quả, đúng định hướng phát triển kinh tế - xã hội Thủ đô Hà Nội trong thời gian tới, Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại, Du lịch Thành phố cần khẩn trương tham mưu, xây dựng kế hoạch triển khai các công việc, tiến độ cụ thể đối với các chủ trương lớn của Thường trực, Ban Thường vụ Thành ủy, Ban Chấp hành Đảng bộ Thành phố, UBND TP.Hà Nội và Chương trình số 313 ngày 28/12/2021 của UBND Thành phố về Xúc tiến Đầu tư, Thương mại, Du lịch Thành phố năm 2022”.

Theo thông tin từ HPA, những năm gần đây, Hội Doanh nghiệp trẻ Hà Nội hướng đến những hoạt động trọng tâm như đẩy mạnh xúc tiến thương mại và đầu tư, cả trong và ngoài nước, mở rộng quan hệ với các tổ chức, hiệp hội quốc tế, hướng ra biển lớn, tăng cường truyền thông để nâng tầm vị thế Hội. Đối với chương trình xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch năm 2022 của thành phố, Hội Doanh nghiệp trẻ Hà Nội đề nghị được tham gia theo định hướng phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố giai đoạn 2021-2025; đồng thời ưu tiên các doanh nghiệp du lịch của Hội Doanh nghiệp trẻ Hà Nội tham gia các chương trình xúc tiến du lịch, quảng bá, thu hút khách du lịch quốc tế ở các thị trường trọng điểm như Đông Bắc Á, Tây Âu, Bắc Mỹ, khối ASEAN... tổ chức các sự kiện, lễ hội định kỳ, giới thiệu hình ảnh và con người Hà Nội.

b. Các bài viết về thực trạng xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài

Theo tác giả Vũ Thị Thảo (2013) với bài nghiên cứu “Xúc tiến đầu tư trực tiếp từ Nhật Bản của tỉnh Hải Dương” đã chỉ ra rằng Hải Dương là một tỉnh có nhiều lợi thế trong thu hút vốn đầu tư trực tiếp của nước ngoài nói chung và Nhật Bản nói riêng. Tuy nhiên, kết quả thu hút vốn đầu tư nước ngoài vẫn được đánh giá là “chưa xứng với tiềm năng” bởi công tác xúc tiến đầu tư còn hạn chế. Tác giả cũng chỉ ra các công cụ xúc tiến đầu tư đã sử dụng tại tỉnh Hải Dương như: Tổ chức các hội nghị, hội thảo về xúc tiến đầu tư nhằm thu hút nguồn vốn đầu tư của Nhật Bản, xây dựng các công cụ thông tin hướng đến các nhà đầu tư Nhật Bản, tham gia các cuộc hội thảo, hội chợ triển lãm đầu tư ở trong nước và tại Nhật Bản, tổ chức đoàn vận động xúc tiến đầu tư đến đất nước Nhật Bản, xây dựng quan hệ công chúng. Tình hình thu hút FDI từ Nhật Bản của tỉnh Hải Dương tập trung chủ yếu vào ngành công nghiệp, mặc dù lĩnh vực này số dự án còn ít và vốn đầu tư chưa cao.

Tác giả cũng đánh giá rằng tỉnh Hải Dương đã có những chuyển biến tích cực trong ban hành chính sách linh hoạt, uyển chuyển hơn nhằm thu hút FDI như ban hành ra các văn bản hướng dẫn và cho phép dự án đầu tư nước ngoài được hưởng các chính sách ưu đãi tối đa theo quy định của chính phủ; đồng thời tỉnh đã cho miễn thuế nhập khẩu đối với máy móc, thiết bị, phương tiện vận chuyển, vật tư tạo tài sản cố định, miễn thuế thu nhập doanh nghiệp và được hưởng ưu đãi về thuê đất... đã tạo thuận lợi hơn cho hoạt động xúc tiến đầu tư thu hút FDI của các quốc gia và Nhật Bản vào tỉnh.

Bài nghiên cứu “Xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài tại một số tỉnh phía Bắc: Thực trạng và giải pháp” của tác giả Đinh Vũ Mai Linh (2013) đã tổng hợp, khảo sát thực tiễn tình hình thu hút FDI giai đoạn từ 2007-10/2012 tại các tỉnh khu vực phía Bắc và phân tích các giải pháp mới cho hoạt động xúc tiến đầu tư cho khu vực phía Bắc. Tác giả đã chỉ ra rằng thiếu hụt nguồn nhân lực là tồn tại chính của các hoạt động xúc tiến đầu tư, đồng thời chất lượng nguồn nhân lực chưa cao như hạn chế về trình độ, khả năng giao tiếp, ngôn ngữ và kỹ năng tiếp thị.

Một số địa phương đã tích cực cho cán bộ tham dự các khóa hoạt nâng cao năng lực xúc tiến đầu tư, ngoại ngữ, tin học,... nhưng hạn hẹp về nguồn tài chính nên chưa thể giải quyết vấn đề một cách triệt để và hiệu quả. Về các dự án đã đa dạng và chuyển hướng theo hướng lành mạnh hơn công nghệ cao như sản xuất linh kiện điện tử, công nghệ thông tin, nuôi trồng con giống,...

Bài nghiên cứu về “Đẩy mạnh xúc tiền đầu tư vào khu công nghiệp tỉnh Hà Nam đến năm 2020” của tác giả Nguyễn Huy Minh (2020) đã chỉ ra định hướng xúc tiến đầu tư của tỉnh vào giai đoạn 2010-2015 là thu hút các nhà đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng KCN và phát triển sản xuất kinh doanh ở các KCN đã xây dựng cơ sở hạ tầng. Tỉnh đã thực hiện các công cụ xúc tiến như: xây dựng các công cụ thông tin, xây dựng quan hệ công chứng, tiến hành các chuyến công tác giới thiệu tiềm năng đầu tư hoặc tổ chức các cuộc hội thảo về cơ hội đầu tư.

Nhờ những hoạt động tích cực trong hoạt động xúc tiến đầu tư, tỉnh đã thu hút thành công được nhiều nhà đầu tư phát triển hạ tầng KCN, về cơ bản các KCN đã được đầu tư đồng bộ theo mô hình phát triển bền vững. Đồng thời tác giả đưa ra một số giải pháp như Xây dựng chiến lược xúc tiến đầu tư hiệu quả, Xây dựng hình ảnh các KCN Hà Nam là điểm đến của các NĐT, Xây dựng mối quan hệ đối tác hiệu quả, Sử dụng có hiệu quả các công cụ XTĐT, Tăng cường đầu tư các nguồn lực về tài chính và con người cho hoạt động XTĐT và Nâng cấp dịch vụ và hỗ trợ NĐT có hiệu quả.

Tác giả Nguyễn Huy Minh (2020) cùng với đề tài “Giải pháp hoàn thiện hoạt động xúc tiến đầu tư của Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại, Du lịch TP.Hà Nội” đã nghiên cứu về hoạt động xúc tiến đầu tư giai đoạn 2017 - 2019 của TP.Hà Nội và đưa ra giải pháp cải thiện hoạt động xúc tiến đầu tư của trung tâm đến 2025. Tác giả đánh giá rằng, nhận thức về hoạt động xúc tiến đầu tư hiện nay vẫn còn có những hạn chế và ở TP.Hà Nội còn kém hiệu quả, chưa tận dụng được các công cụ xúc tiến trong quá trình vận động các nhà đầu tư tiềm năng.

Đồng thời, tác giả đưa ra các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động xúc tiến đầu tư, bao gồm: Cơ chế chính sách và sự phân quyền của cơ quan xúc tiến, sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nước trong lĩnh vực xúc tiến đầu tư, nguồn nhân lực, mức độ hấp dẫn của môi trường đầu tư, cơ sở hạ tầng, cơ chế chính sách và ưu đãi đầu tư. Vì thế, để nâng cao vị thế bản thân nhằm thu hút các dự án có vốn đầu tư FDI vào thành phố, tác giả cho rằng cần có những giải pháp để nâng cao hiệu quả xúc tiến đầu tư hơn.

Như vậy, đã có các bài viết đề cập tới vai trò của hoạt động xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài đối với thu hút FDI, cũng như thực trạng hoạt động xúc tiến được triển khai tại các địa phương, tuy nhiên, đến nay chưa có bài nghiên cứu nào phân tích chi tiết thực trạng và đề xuất đối với xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Hà Nội - thủ đô, đồng thời là một trung tâm kinh tế của cả nước trong bối cảnh thực thi EVFTA và EVIPA. Xuất phát từ tình hình đó, nghiên cứu này tập trung làm rõ thực trạng và đề xuất giải pháp cho TP.Hà Nội trong các nội dung ở các phần sau.

3. Đơn vị đầu mối quản lý về xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài của TP.Hà Nội

Đối với TP.Hà Nội, Trung tâm Xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch (tên quốc tế: Hanoi Promotion Agency, trang web: http://hpa.hanoi.gov.vn/) là đơn vị được giao nhiệm vụ đầu mối quản lý về xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài vào TP.Hà Nội. Năm 2015, Trung tâm được thành lập theo Quyết định số 38/QĐ-TTg ngày 13/01/0215 của Thủ tướng Chính phủ trên cơ sở tổ chức lại 04 đơn vị: Trung tâm Xúc tiến đầu tư trực thuộc Sở Kế hoạch và Đầu tư, Trung tâm Xúc tiến thương mại trực thuộc Sở Công Thương, Trung tâm Thông tin và Xúc tiến du lịch Hà Nội trực thuộc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Trung tâm Thông tin và Xúc tiến đầu tư trực thuộc Ban Quản lý các Khu công nghiệp và Chế xuất Hà Nội. Tới năm 2017, Trung tâm sáp nhập thêm Trung tâm Xúc tiến Thương mại nông nghiệp trực thuộc Sở NN&PTNT Hà Nội và Trung tâm Dịch vụ đối ngoại trực thuộc Sở Ngoại vụ Hà Nội vào và được tổ chức lại theo Quyết định số 441/QĐ-UBND ngày 23/01/2017 của UBND TP.Hà Nội. Vị trí, chức năng và nhiệm vụ cụ thể của Trung tâm như sau:

Về vị trí, chức năng:

Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại, Du lịch TP.Hà Nội là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Ủy ban nhân dân TP.Hà Nội. Trung tâm đề xuất tổ chức thực hiện các chương trình, kế hoạch xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch, nông nghiệp và dịch vụ đối ngoại của Thành phố; tổng hợp các kiến nghị và phối hợp với cơ quan liên quan đề xuất UBND Thành phố ban hành các chính sách thu hút về đầu tư, thương mại, du lịch, nông nghiệp và dịch vụ đối ngoại; thực hiện công tác hỗ trợ tư vấn, cung cấp dịch vụ cho các doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tìm cơ hội đầu tư, sản xuất, kinh doanh, dịch vụ tại Hà Nội và các tỉnh, thành phố khác ở Việt Nam và nước ngoài.

Về nhiệm vụ:

Trung tâm được giao các nhiệm vụ cụ thể sau: a) Xây dựng, thực hiện kế hoạch chương trình xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch, nông nghiệp và dịch vụ đối ngoại của Thành phố và thực hiện các nhiệm vụ khác về xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch, nông nghiệp và dịch vụ đối ngoại được giao; b) Thu thập, cung cấp, trao đổi thông tin và nghiên cứu về thị trường, xu hướng phát triển và đối tác đầu tư, chính sách, cơ hội đầu tư và thông tin kinh tế; c) Xây dựng, đề xuất danh mục dự án, sản phẩm thu hút, kêu gọi đầu tư; chủ trì (làm bên mời thầu) thực hiện lựa chọn nhà đầu tư đối với các dự án UBND Thành phố giao chuẩn bị kêu gọi nhà đầu tư; báo cáo tình hình thực hiện theo quy định; d) Triển khai các chương trình của Thành phố về cung cấp các hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường trong nước, đẩy mạnh xuất khẩu, phát triển du lịch và thu hút đầu tư nước ngoài; đ) Tổ chức giao lưu, hợp tác với các tổ chức xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch, nông nghiệp và dịch vụ đối ngoại trong và ngoài nước nhằm đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến của thành phố; e) Căn cứ vào tình hình thực tế trình UBND Thành phố quyết định thành lập các tổ chức trực thuộc để phát triển các hoạt động xúc tiến theo quy định của pháp luật; g) Thực hiện các nhiệm vụ khác do UBND Thành phố, Chủ tịch UBND Thành phố giao và theo quy định của pháp luật.

Trong các phòng ban thuộc cơ cấu tổ chức của Trung tâm, phòng xúc tiến đầu tư chịu trách nhiệm liên quan tới các hoạt động xúc tiến đầu tư.

Bên cạnh Trung tâm xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch, còn có các cơ quan, đơn vị khác cũng tham gia vào công tác xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài của TP.Hà Nội.

4. Thực trạng hoạt động xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài của TP.Hà Nội trong bối cảnh thực thi EVFTA và EVIPA

Trong bối cảnh thực thi EVFTA và EVIPA, hoạt động xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài của TP.Hà Nội đã được triển khai và đạt những kết quả nhất định cụ thể như sau:

4.1. Marketing

Các hoạt động marketing nhằm quảng bá hình ảnh của thủ đô Hà Nội - một điểm đến hấp dẫn đối với đầu tư trực tiếp nước ngoài từ các nước trên thế giới nói chung và Liên minh châu Âu nói riêng đóng vai trò không nhỏ trong việc thu hút FDI. Các hoạt động được thực hiện bao gồm:

Tổ chức và tham gia sự kiện xúc tiến: Theo Trung Tâm xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch TP.Hà Nội (2022), Trung tâm đã tổ chức các sự kiện xúc tiến, đặc biệt trong bối cảnh thực thi EVFTA và EVIPA và đồng thời trong điều kiện thích ứng với bối cảnh kiểm soát dịch bệnh Covid-19. Ngoài ra, tại Hội chợ thương mại quốc tế Việt Nam lần thứ 31 năm 2021, Trung tâm cũng tham gia giới thiệu, cung cấp thông tin về môi trường đầu tư, các thành tựu kinh tế - xã hội của TP Hà Nội; trưng bày, giới thiệu một số ấn phẩm về xúc tiến đầu tư, thương mại như: Sách và Tờ rơi Hà Nội - Hợp tác đầu tư và Phát triển; Sách Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2050; Sách Quy hoạch phân khu phía Bắc sông Hồng...

Hình 2: Thông tin thư mời tham dự Diễn đàn Thương mại Việt Nam - EU trên trang web của Trung tâm xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch TP Hà Nội

Nguồn: Trung tâm xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch (2021)

Rà soát, tái bản và phát hành nhiều ấn phẩm phục vụ công tác xúc tiến: Các ấn phẩm phục vụ công tác xúc tiến bao gồm cả ấn phẩm giấy và ấn phẩm điện tử.

Tổ chức truyền thông các sự kiện hoạt động xúc tiến: Các sự kiện và hoạt động được truyền thông thường xuyên trên trang web, tài khoản facebook, mạng xã hội chính thức của Trung tâm xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch. Hình 2 mô tả thông tin thư mời tham dự Diễn đàn Thương mại Việt Nam - EU với chủ đề “EVFTA - Sức bật cho hợp tác thương mại đầu tư trong bối cảnh bình thường mới” trên trang web của Trung tâm xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch TP.Hà Nội.

Bên cạnh đó, Trung tâm cũng phối hợp Ban chỉ đạo Thông tin - Đối ngoại Thành phố, Sở Thông tin & Truyền thông, Văn phòng UBND Thành phố, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở chuyên ngành liên quan, các cơ quan thông tin, truyền thông khác để trao đổi thông tin, hỗ trợ tuyên truyền, quảng bá trong lĩnh vực đầu tư. Ngoài ra, Trung tâm cũng tăng cường hợp tác, tạo mạng lưới thông tin với các cơ quan thông tấn, báo chí để truyền thông các thông tin về tiềm năng thế mạnh của TP.Hà Nội (Trung Tâm xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch TP Hà Nội, 2022)

4.2. Cung cấp thông tin

Với vai trò là đơn vị đầu mối quản lý hoạt động xúc tiến đầu tư nói chung, trong đó có đầu tư trực tiếp nước ngoài của TP.Hà Nội, Trung tâm xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch đã và đang phát triển, nâng cấp Cổng thông tin Xúc tiến Đầu tư, Thương mại, Du lịch TP.Hà Nội (trang web của Trung tâm) để cung cấp thông tin cần thiết cho các nhà đầu tư. Trung tâm đã tiến hành điều chỉnh giao diện, bổ sung chức năng theo quy định và giúp truy cập, tra cứu thông tin thuận tiện; tổ chức liên kết website với các cơ quan, tỉnh, thành, tổ chức xúc tiến. Các thông tin được cung cấp cho các nhà đầu tư trên trang web của Trung tâm xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch bao gồm:

Thông tin về thủ tục cho doanh nghiệp (Quy trình đầu tư khi đầu tư thành lập tổ chức kinh tế; đầu tư theo hình thức góp vốn, nhận chuyển nhượng dự án đầu tư; đầu tư theo hình thức hợp tác kinh doanh BCC; Quy trình giới thiệu, mời doanh nghiệp tham gia các hoạt động do HPA thực hiện...).

- Thông tin về các chính sách mới (quốc tế, Việt Nam và Hà Nội).

- Thông tin về đầu tư, tiềm năng cơ hội hợp tác.

- Các thông tin về các sự kiện sắp diễn ra, thư mời doanh nghiệp và các thông tin khác.

Hình 3: Giao diện trang web của Trung tâm xúc tiến đầu tư, thương mại du lịch

4.3. Hỗ trợ nhà đầu tư trong quá trình ra quyết định, thâm nhập, thành lập và hoạt động và Hỗ trợ cải thiện môi trường và hệ sinh thái đầu tư

Các hoạt động hỗ trợ nhà đầu tư trong quá trình ra quyết định, thâm nhập, thành lập và Hỗ trợ cải thiện môi trường và hệ sinh thái đầu tư đã và đang được TP.Hà Nội triển khai. Trong bối cảnh thực thi EVFTA và EVIPA cũng là giai đoạn dịch Covid-19 diễn ra, các hoạt động hỗ trợ trong công tác xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài đã được triển khai cụ thể như sau:

Tổ chức các hội nghị đối thoại với các nhà đầu tư: Theo Trung tâm xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch (2022), Trung tâm đã phối hợp cùng Sở Kế hoạch và Đầu tư tổ chức Hội nghị “Đối thoại tháo gỡ khó khăn đối với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trên địa bàn TP.Hà Nội trong bối cảnh dịch Covid-19” và Hội nghị “Đối thoại tháo gỡ khó khăn đối với các doanh nghiệp trên địa bàn TP.Hà Nội trong bối cảnh dịch Covid-19”. Nội dung các Hội nghị tập trung về thông tin về tình hình phát triển kinh tế - xã hội và kết quả giải quyết tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp thời gian qua, đồng thời cung cấp thông tin về giải pháp tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp trong giai đoạn bình thường mới.

Tổ chức các hội nghị, khóa đào tạo, tập huấn về cơ chế, chính sách (theo Trung tâm xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch (2022)): Trung tâm xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch đã tổ chức các hội nghị, khóa đào tạo và tập huấn nhằm nâng cao năng lực, kiến thức cho doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp có vốn FDI đang hoạt động trên địa bàn thành phố như: Hội nghị tập huấn “Nghị định 18/2021/NĐ-CP sửa đổi bổ sung Nghị định 134/126/NĐ-CP hướng dẫn Luật Thuế xuất khẩu, nhập khẩu”; Hội nghị tập huấn “Thông tư 80/2021/TT-BTC hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Quản lý thuế và Nghị định số 126/2020/NĐ-CP” (ngày 26/11/2021); Tổ chức Hội nghị tập huấn “Nghị định 128/2020/NĐ-CP ngày 19/10/2020 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hải quan” (ngày 02/12/2021).

Đẩy mạnh công tác hỗ trợ thủ tục hành chính: theo Gia Huy (2021), Sở Kế hoạch và Đầu tư Hà Nội đã đẩy mạnh công tác hỗ trợ về thủ tục hành chính trong việc tiếp nhận, xử lý và giải quyết hồ sơ, nhằm tạo điều kiện cho nhà đầu tư sớm giải ngân vốn đầu tư và triển khai dự án, đón đầu xu hướng hồi phục kinh tế. Sau thời gian giãn cách xã hội từ 21/9 đến 15/10/2021, Sở đã tiếp nhận và xử lý 416 lượt hồ sơ một cửa đầu tư FDI, giải quyết 278 hồ sơ với số vốn tăng lên khoảng 340 triệu USD.

Triển khai các công tác hỗ trợ khác:

Cục Thuế đã thực hiện việc gia hạn nộp thuế GTGT, thuế TNDN, thuế thu nhập cá nhân và tiền thuê đất của năm 2021 cho trên 31.000 người nộp thuế, với tổng số tiền thuế và tiền thuê đất được gia hạn vào khoảng 22.000 tỷ đồng theo quy định tại Nghị định số 52 ngày 19/4/2021 của Chính phủ; đồng thời đã thực hiện giảm 30% tiền thuê đất phải nộp cho 650 người nộp thuế, với số tiền thuê đất được giảm vào khoảng 250 tỷ đồng theo quy định tại Quyết định số 27 ngày 25/9/2021 của Thủ tướng Chính phủ. Hà Nội cũng cho phép các doanh nghiệp được tính vào chi phí được trừ đối với khoản chi ủng hộ, tài trợ cho các hoạt động phòng, chống dịch COVID-19 khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp theo quy định tại Nghị định số 44 ngày 31/3/2021 của Chính phủ (theo Gia Huy (2021)).

Nhằm đẩy mạnh thu hút FDI từ các nước Liên minh châu Âu - những nước có lợi thế về các dự án chuyển giao công nghệ mới, công nghệ cao trong lĩnh vực y tế, dược và sản xuất các ngành công nghiệp phụ trợ, các ngành liên quan đến sản xuất, chế biến nâng cao giá trị sản phẩm nông, lâm, hải sản, theo Thùy Linh (2020), TP.Hà Nội đã có chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ để triển khai chương trình chuyển giao, mua bán công nghệ, dây chuyền sản xuất; ứng dụng công nghệ vào sản xuất để nâng cao giá trị gia tăng cho các sản phẩm nông, lâm, thủy hải sản.

5. Một số giải pháp đẩy mạnh hoạt động xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài của TP.Hà Nội trong bối cảnh thực thi EVFTA và EVIPA

Trên cơ sở thực trạng ở trên, nghiên cứu đề xuất một số kiến nghị đẩy mạnh hoạt động xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài của TP.Hà Nội trong bối cảnh thực thi EVFTA và EVIPA cụ thể như sau:

(1) TP.Hà Nội cần tiếp tục xây dựng Chương trình xúc tiến đầu tư của thành phố bám sát vào định hướng xây dựng Chương trình xúc tiến đầu tư của Chính phủ và các yêu cầu cụ thể đối với ngành, lĩnh vực ưu tiên thu hút đầu tư, đối tác đầu tư và phương thức xúc tiến đầu tư. Cụ thể:

a) Về định hướng

- Tập trung vào thực hiện định hướng các chỉ tiêu chủ yếu về phát triển kinh tế - xã hội 05 năm 2021-2025 tại Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII; Nghị quyết Đại hội Đảng bộ TP.Hà Nội lần thứ XVII.

- Bám sát quan điểm chỉ đạo về định hướng hợp tác đầu tư nước ngoài tại Nghị quyết số 50-NQ/TW ngày 20/8/2019 của Bộ Chính trị và các chương trình hành động của Chính phủ về Chiến lược Quốc gia phát triển kinh tế số, xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 (QĐ số 441/QĐ-TTg ngày 31/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ); Chiến lược Quốc gia về Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đến năm 2030 (QĐ số 2289/QĐ-TTg ngày 31/12/2020 của Thủ tướng Chính phủ); Chiến lược Quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 (QĐ số 1658/QĐ-TTg ngày 01/10/2021 của Thủ tướng Chính phủ); Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đến năm 2030 (QĐ số 569/QĐ-TTg ngày 11/5/2022 của Thủ tướng Chính phủ).

- Làn sóng đầu tư tái cấu trúc các chuỗi cung ứng, giá trị toàn cầu và đặc biệt là các khu vực Châu Âu, Châu Á.

b) Về một số yêu cầu cụ thể

- Những ngành, lĩnh vực ưu tiên thu hút đầu tư:

+ Các ngành kinh tế số, các ngành phát triển trên nền tảng công nghệ 4.0 (ICT, kỹ thuật số, kỹ thuật nano, công nghiệp sinh học, vật liệu mới, dược phẩm, sinh học, nông nghiệp chính xác, công nghệ môi trường, năng lượng sạch,...). Đẩy mạnh thu hút và cơ chế sử dụng nguồn vốn đầu tư nước ngoài cho hoạt động nghiên cứu, ứng dụng, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp sáng tạo, chuyển giao công nghệ.

+ Ưu tiên dự án có hàm lượng công nghệ cao, công nghệ tiên tiến, quản trị hiện đại, giá trị gia tăng cao, có tác động lan tỏa, chuyển giao công nghệ, đảm bảo sự tham gia của doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi giá trị, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế - xã hội.

+ Tùy theo đặc thù của địa phương, thu hút đầu tư các dự án mới phải bảo đảm hài hòa giữa mục tiêu tăng trưởng, tạo nguồn thu địa phương với trình độ công nghệ của dự án, sử dụng nguồn lực nội địa.

+ Không thu hút và tiếp nhận các dự án sử dụng công nghệ lạc hậu, tiêu tốn năng lượng, có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường...

- Về đối tác: Tập trung thu hút đầu tư từ (i) các nước có công nghệ cao, công nghệ nguồn, đứng đầu các chuỗi cung ứng, là thành viên cùng tham gia các FTA đa phương với Việt Nam như EVFTA, EVIPA, CPTPP, RCEP... (các đối tác thuộc EU luôn có thế mạnh này); (ii) Ưu tiên các tập đoàn đa quốc gia liên kết với doanh nghiệp trong nước hình thành và phát triển cụm liên kết ngành theo từng chuỗi giá trị.

- Về phương thức đầu tư: Chủ động tiếp cận, giới thiệu các cơ hội hợp tác đầu tư trực tiếp với các đối tác. Tăng cường các kênh xúc tiến đầu tư trực tuyến và ứng dụng công nghệ số (triển lãm số, dữ liệu trực tuyến, cổng thông tin điện tử về XTĐT, truyền thông ứng dụng trí tuệ nhân tạo... trong việc tìm kiếm, lựa chọn đối tác).

(2) Thành phố cần tiếp tục quyết liệt tạo lập môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi để các doanh nghiệp, nhà đầu tư triển khai các hoạt động sản xuất kinh doanh thuận lợi, tiết kiệm thời gian, chi phí theo đúng tinh thần chỉ đạo của Chính phủ, xác định đây là nguồn lực rất quan trọng bên cạnh nguồn lực dành cho hoạt động xúc tiến đầu tư từ ngân sách nhà nước.

(3) Xây dựng kế hoạch/chương trình xúc tiến đầu tư chuyên đề dành riêng cho thu hút FDI từ các nước EU, trong đó có các giải pháp cụ thể, rõ ràng, kèm theo lộ trình triển khai, dự kiến kinh phí và mục tiêu cần đạt được trong từng năm, từng giai đoạn, để có thể chủ động trong bố trí nguồn lực ngân sách cũng như chuẩn bị, phối hợp các nguồn lực khác nhằm nâng cao hiệu quả thu hút.

(4) Gắn kết nhịp nhàng hoạt động xúc tiến đầu tư với xúc tiến thương mại, du lịch và các hoạt động đối ngoại, văn hóa. Trong đó ưu tiên xác định rõ các thị trường, quốc gia trọng điểm, các tập đoàn lớn đặt trụ sở tại các quốc gia thuộc Liên minh châu Âu (EU. Chú trọng và tăng cường bám sát, hỗ trợ các hoạt động của Tổ công tác Thúc đẩy hợp tác đầu tư nước ngoài do Bộ Kế hoạch và Đầu tư là cơ quan thường trực.

(5) Nâng cấp chất lượng nói chung của Trang thông tin điện tử về xúc tiến đầu tư của TP.Hà Nội do Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại, Du lịch TP quản lý, trong đó cần ưu tiên cập nhật các thông tin, đảm bảo chất lượng thông tin bám sát và phục vụ cho trọng tâm thu hút đầu tư FDI từ các nước EU.

Bên cạnh đó, cần xây dựng một chuyên mục /chuyên trang riêng về "Thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài từ EU", nhằm: cung cấp những thông tin hữu ích, giá trị để thỏa mãn tốt nhu cầu đặc thù của các nhà đầu tư từ EU; quy tụ, giới thiệu đầu mối những tổ chức, doanh nghiệp có khả năng, tiềm năng đón nhận FDI hoặc hợp tác đa dạng với các nhà đầu tư, doanh nghiệp từ EU; đồng thời là kênh quảng bá, cầu nối giữa các nhà đầu tư từ châu Âu với thị trường và doanh nghiệp của Hà Nội.

(6) Quan tâm nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, viên chức trực tiếp làm công tác xúc tiến đầu tư của Trung tâm Xúc tiến Đầu tư, Thương mại, Du lịch TP.Hà Nội và ở các sở, ban, ngành có liên quan của TP. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng các chuyên đề, kỹ năng phục vụ trực tiếp, hỗ trợ cho triển khai các hoạt động xúc tiến đầu tư (về thủ tục đầu tư, tổ chức sự kiện, kỹ năng ngoại ngữ, các kiến thức và kỹ năng khác...).

Lựa chọn và đào tạo nhân sự nòng cốt để xây dựng các bộ phận nhằm cung cấp tốt các dịch vụ như nghiên cứu thị trường, tiếp thị truyền thông, ngoại thương, thủ tục xuất nhập cảnh, xin thuê đất, thuê nhà, thuê lao động, dịch vụ thư ký, phiên dịch, khảo sát thông tin, xử lý dữ liệu, chuyển phát, phát hành báo chí, tạp chí, bản tin chuyên ngành... đáp ứng tốt hơn nhu cầu của các nhà đầu tư.

(7) Tích cực tham gia chủ động và mạnh mẽ hơn vào các tổ chức, diễn đàn đầu tư quốc tế, đặc biệt là các tổ chức, diễn đàn từ châu Âu; Tích cực nâng cao vai trò và tiếng nói của Việt Nam nói chung và TP.Hà Nội nói riêng cũng đề xuất các sáng kiến và giải pháp để nâng cao uy tín và vị thế của Việt Nam, của Hà Nội nhằm thu hút mạnh mẽ hơn sự quan tâm của nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là châu Âu.

6. Kết luận

Là thủ đô của Việt Nam - điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài từ các nước trên thế giới nói chung và từ các nước thuộc Liên minh châu Âu nói riêng đặc biệt trong bối cảnh thực thi EVFTA và EVIPA, Hà Nội cũng gặp phải cạnh tranh không nhỏ trong việc thu hút dòng FDI chất lượng cao với các tỉnh, thành phố khác trên cả nước. Xuất phát từ lý do đó, Thành phố với đầu mối quản lý hoạt động xúc tiến đầu tư là Trung tâm xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch đã chủ trì và phối hợp cùng các cơ quan, tổ chức đẩy mạnh triển khai các hoạt động xúc tiến bao gồm các hoạt động Marketing, hoạt động cung cấp thông tin, hoạt động hỗ trợ nhà đầu tư trong quá trình ra quyết định, thâm nhập, thành lập và hoạt động và hỗ trợ cải thiện môi trường và hệ sinh thái đầu tư.

Tuy nhiên, để có thể tận dụng được tốt hơn lợi thế từ các hiệp định để khơi thông mạnh và thu hút nhiều hơn nữa dòng vốn FDI từ châu Âu, Thành phố cũng cần tiếp tục rà soát và đẩy mạnh hơn nữa hoạt động xúc tiến, thu hút đầu tư nước ngoài. Trên cơ sở các phân tích từ thực trạng hoạt động xúc tiến, nghiên cứu đã đề xuất một số kiến nghị nhằm đẩy mạnh hoạt động xúc tiến đầu tư trực tiếp nước ngoài vào TP.Hà Nội trong bối cảnh thực thi EVFTA và EVIPA.

Nguyễn Hữu Lương - Sở Kế hoạch và Đầu tư TP.Hà Nội

Cao Thị Hồng Vinh, Nguyễn Hoài Chung - Trường Đại học Ngoại thương