Bảo vệ người tiêu dùng trong thời đại số: Cơ hội song hành thách thức

author 08:34 29/01/2025

(VietQ.vn) - Đi cùng với cơ hội là những thách thức không nhỏ, đặc biệt là vấn đề an toàn thông tin và làm sao để bảo vệ người tiêu dùng trong thời kỳ kỷ nguyên số.

Kỷ nguyên số đã và đang tạo nên những bước chuyển mình mạnh mẽ trong đời sống kinh tế, xã hội của toàn cầu cũng như Việt Nam. Đặc biệt, nền kinh tế số đang được kỳ vọng là động lực tăng trưởng cốt lõi, giúp Việt Nam đẩy mạnh hội nhập và khẳng định vị thế trên trường quốc tế. Tuy nhiên, đi cùng với cơ hội là những thách thức không nhỏ, đặc biệt là vấn đề an toàn thông tin và làm sao để bảo vệ người tiêu dùng?

Động lực mới cho sự phát triển

Thuật ngữ “kỷ nguyên số” hay “thời đại kỹ thuật số” đang ngày càng trở nên phổ biến. Trong những năm gần đây, kỷ nguyên số được thúc đẩy mạnh mẽ hơn bởi cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, gắn với quá trình chuyển đổi số toàn diện. Kỷ nguyên số cũng làm xuất hiện những dạng thức mới trong đời sống xã hội của thế giới đương đại như đời sống số, tri thức số, văn hóa số, chính phủ số, đô thị số, công dân số… Đây cũng được xem là những yếu tố có thể tác động sâu sắc tới sự phát triển, vận động của thế giới cũng như từng quốc gia, doanh nghiệp (DN), người dân trong nhiều thập niên tới…

 Kỷ nguyên số đã và đang tạo nên những bước chuyển mình mạnh mẽ nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức. Ảnh minh họa

Có thể nói, sự phát triển của công nghệ thông tin, tốc độ phủ sóng của internet đã tạo ra nền tảng và hỗ trợ hiệu quả đối với sự phát triển vượt bậc của thương mại điện tử (TMĐT). Thông tin của người tiêu dùng không chỉ giới hạn ở những nội dung truyền thống như thông tin định danh người tiêu dùng (họ tên, địa chỉ, điện thoại...); thông tin tài chính của người tiêu dùng (số tài khoản, số thẻ ngân hàng...) mà còn bao gồm những thông tin mô tả hành vi, cách thức suy nghĩ và giao dịch của chính bản thân người tiêu dùng. Một số DN thậm chí có thể thu thập gần như toàn bộ hành vi, thông tin của người tiêu dùng trong quá trình giao dịch, tham khảo thông tin trên mạng internet. Chính vì vậy, vấn đề bảo vệ thông tin người tiêu dùng đã được nhiều DN quan tâm và chủ động thực thi. Tuy nhiên, thực tế, nhiều DN chưa nắm được các quy định pháp luật về bảo vệ thông tin trên môi trường mạng. Theo đó, nhiều trường hợp người tiêu dùng đã bị dẫn dụ tới việc giao nộp cho đối tượng lừa đảo một khoản tiền, từ 1-2 triệu cho đến vài chục triệu, thậm chí hàng trăm triệu đồng. Việc liên hệ với các đối tượng lừa đảo để giải quyết khiếu nại phát sinh thường là rất khó do các đối tượng sử dụng thông tin liên hệ mạo danh hoặc không xác định được tính chính xác về thông tin của đối tượng.

Theo Bộ Công Thương, vài năm gần đây, các yêu cầu, phản ánh, khiếu nại trong lĩnh vực TMĐT đang gia tăng liên tục. Các hành vi bị phản ánh, khiếu nại thường thấy là: bán hàng giả, hàng đã qua sử dụng, hàng không rõ nguồn gốc, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ; hàng hoá nhận được khác với quảng cáo; thông tin giao dịch của người tiêu dùng bị bên thứ ba lợi dụng để mạo danh giao hàng…

 
Theo các chuyên gia, cần đưa giáo dục về kỹ năng an
toàn bảo mật thông tin vào hệ thống đào tạo chính thức
cho học sinh, từ kỹ năng số đến hành xử như thế nào
cho văn minh và an toàn trên mạng xã hội. Với nhóm
người lớn tuổi, người cao tuổi ở khu vực nông thôn cần
được quan tâm để hiểu hơn về không gian mạng và
tránh được những cạm bẫy lừa đảo trên mạng xã hội.
 

Giải pháp bảo vệ người tiêu dùng

Theo quy định của pháp luật hiện hành, việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là trách nhiệm chung của Nhà nước và toàn xã hội, dựa trên nhiều nguyên tắc, trong đó đề cao giao dịch giữa người tiêu dùng và tổ chức, cá nhân kinh doanh phải bảo đảm sự bình đẳng. Chính vì vậy, việc xây dựng giải pháp hiệu quả để bảo vệ thông tin và dữ liệu người tiêu dùng chính là nhiệm vụ cấp thiết.

Xuất phát từ vấn đề này, ngoài những điều cấm đối với tổ chức, cá nhân kinh doanh nói chung, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sửa đổi năm 2023 đã được Quốc hội khóa XV, kỳ họp thứ 5 thông qua ngày 20/6/2023, chính thức có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2024. Song song với đó, Nghị định số 55/2024/NĐCP ngày 16/5/2024 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sẽ cùng có hiệu lực thi hành.

Nhìn nhận về hàng lang pháp lý trong bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thời đại số, Thạc sĩ Nguyễn Tấn Hoàng Hải - Giảng viên Khoa Luật Dân sự, Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh cho rằng, để ngăn chặn hành vi sử dụng trái phép thông tin, dữ liệu cá nhân người tiêu dùng trong các giao dịch điện tử, cần phải tăng mức chế tài hành chính. Do đó, cần thiết lập các quy định mới với mức phạt nghiêm khắc hơn đối với hành vi sử dụng trái phép thông tin cá nhân. Chẳng hạn, Luật Bảo vệ dữ liệu châu Âu (General Data Protection Regulation-GDPR), mức xử phạt tiền tối đa đối với trường hợp vi phạm lớn về dữ liệu cá nhân là 4% tổng doanh thu năm hoặc 20 triệu Euro.

Phân tích sâu các quy định của pháp luật Việt Nam, Tiến sĩ Nguyễn Thị Ánh Hồng, Trưởng bộ môn Luật Hình sự, Trường đại học Luật TP. Hồ Chí Minh cho biết, quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân được nêu tại Nghị định 13/2023/NĐ-CP ngày 17/4/2023 của Chính phủ về bảo vệ dữ liệu cá nhân và một số văn bản pháp luật khác, nhưng còn thiếu quy định về quyền được khôi phục dữ liệu cá nhân, quyền và nghĩa vụ của bên thứ ba... Do vậy, cần cấp thiết xây dựng, ban hành “Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân” nhằm tạo khung pháp lý để bảo đảm việc bảo vệ thông tin cá nhân, xử lý triệt để các vi phạm.

Một trong những đặc trưng của nền kinh tế số là sự thay đổi và biến đổi nhanh chóng các hình thức giao dịch, cung cấp hàng hóa, dịch vụ. Với sự thay đổi liên tục như vậy, việc thực thi các quy định pháp luật liên quan cần có sự điều chỉnh và thích ứng kịp thời. Do đó, để bảo vệ được người tiêu dùng trên không gian mạng, DN phải hiểu tốt hơn về luật để bảo vệ an toàn cho khách hàng, bảo vệ dữ liệu cho người tiêu dùng; cần có các hệ thống về an ninh mạng, phòng thủ trước thủ đoạn tấn công, lừa đảo. Phía người tiêu dùng phải chủ động nâng cao hiểu biết về an ninh mạng. Có một số kiến thức rất cơ bản mà ai cũng cần biết như, bảo vệ tài khoản cá nhân thì phải xác thực bằng 2 lớp, đăng ký bằng số điện thoại, email chính thức để tránh không bị lấy cắp… 

An Dương

Thích và chia sẻ bài viết:

tin liên quan

video hot

Về đầu trang