Chuyên gia khuyến cáo không nên sử dụng hệ thống đo đường huyết không xâm lấn

TS.BS. Nguyễn Quang Bảy, Trưởng khoa Nội tiết Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai cho biết: “Gần đây liên tục được nhiều bệnh nhân và người quen hỏi về việc có nên mua/sử dụng các thiết bị đo đường huyết dưới dạng đồng hồ hay vòng tay không?” Trên mạng cũng thấy tràn ngập các quảng cáo về thiết bị này.

TS.BS. Nguyễn Quang Bảy thông tin thêm, cảm biến glucose không xâm lấn được định nghĩa là kỹ thuật đo được nồng độ glucose trong máu mà không cần lấy máu hoặc đưa thiết bị đo vào trong cơ thể. Mục tiêu là có được nồng độ đường huyết mà không gây đau đớn, không cần đâm kim qua da.

Các phương pháp tiếp cận bao gồm quang phổ, trở kháng sinh học, chụp cắt lớp kết hợp quang học, chụp ảnh thể tích, thiết bị plasmonic, thiết bị đa cảm biến hoặc đo trực tiếp glucose không xâm lấn trong các dịch lỏng như nước mắt hoặc mồ hôi. Trong đó quang phổ học là phương pháp phổ biến và bao gồm các kỹ thuật liên quan đến quang phổ hấp thụ trên bước sóng cận hồng ngoại và trung hồng ngoại, quang phổ tán xạ Raman và quang phổ vi sóng. Các phép đo không xâm lấn theo phương pháp soi quang phổ này, có liên quan đến việc truyền bức xạ điện từ không ion hóa qua da và sau đó chiết xuất nồng độ glucose từ quang phổ thu được bằng cách sử dụng các phương pháp đo hóa trị đa biến. Nồng độ glucose có được từ các phép đo hồng ngoại gần, hồng ngoại giữa và Raman bắt nguồn từ các chế độ rung độc đáo trong cấu trúc hóa học của phân tử glucose.

Các máy đo đường huyết không xâm lấn hiện nay là sản phẩm của các Công ty dụng cụ y tế hoặc Công ty kỹ thuật. Tuy có ưu điểm lớn là không xâm lấn, không gây đau và không có nguy cơ nhiễm trùng, rất thuận tiện cho việc đọc kết quả nhưng cho đến nay, chưa có thiết bị đo glucose không xâm lấn nào được FDA (Hoa Kỳ) chấp thuận do chưa đạt được độ chính xác theo tiêu chuẩn ISO. Nhìn chung, các hệ thống này chưa đủ khả năng đo chính xác nồng độ glucose sau khi hiệu chuẩn, thường được thực hiện khi đo nồng độ đường huyết trong quá trình làm nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống, do đó rất ít được sử dụng trong lâm sàng. Các nghi ngờ là về mô hình hóa quá mức dữ liệu hiệu chuẩn, sự dao động quá lớn liên quan đến các loại da và sự kém đặc hiệu của các phương pháp gián tiếp (tín hiệu đo được không bắt nguồn trực tiếp từ các phân tử glucose, mà phản ánh tác động thứ cấp của nồng độ glucose qua các thông số đo được, ví dụ như sự thay đổi nhịp tim hoặc nhiệt độ.

Gần đây, người ta đã chú ý nhiều đến phép đo glucose trong nước mắt. Sử dụng một chất cảm biến sinh học glucose được in trên màn hình hoặc một vật liệu tinh thể dạng keo có thể đặt vào mặt trong của kính áp tròng để đo nồng độ glucose trong dịch nước mắt. Tuy nhiên một câu hỏi quan trọng chưa được trả lời là: Liệu nồng độ glucose trong nước mắt có tương quan đủ chặt với nồng độ glucose máu để đưa ra các quyết định lâm sàng không? Cho đến nay, các nghiên cứu về mối tương quan giữa nồng độ glucose trong máu và nước mắt ở cả người và động vật đều không đưa ra được kết luận.

Với những cơ sở khoa học trên, TS Nguyễn Quang Bảy khuyến cáo, ở thời điểm tháng 7/2023, không khuyến cáo sử dụng các hệ thống đo đường huyết không xâm lấn để thay thế cho các kỹ thuật đo đường huyết mao mạch hoặc đo đường huyết liên tục (CGM). Có lẽ cần thêm thời gian và bằng chứng về phương pháp đo đường huyết không xâm lấn.

Một thiết bị đo đường huyết liên tục được đánh giá là hiện đại nhất hiện nay, nó vẫn đòi hỏi cắm một ống vào dưới da. Mức đường huyết được cập nhật mỗi vài phút và kết quả đó được gửi đến điện thoại hoặc các thiết bị thông minh khác như Apple Watch. Mỗi lần cắm ống vào da, người sử dụng vẫn phải chích ngón tay để lấy máu hiệu chỉnh cho thiết bị.

Sự chính xác của các phép đo tại nhà đều không được đảm bảo. Các que thử glucose có thể sai, nếu không được bảo quản tốt. Trong thời gian sử dụng thuốc, chẳng hạn như Tylenol, có thể ảnh hưởng đến phản ứng hóa học phát hiện glucose. Vi khuẩn và nhiễm trùng là mối lo lắng lớn trong thiết bị theo dõi đường huyết liên tục có ống xuyên da.

Hậu quả của bất kể một trường hợp nào phía trên đều có thể ở mức cao nhất. Đo đạc sai sẽ khiến người bệnh không quản lý được đường huyết, biến chứng có thể dẫn đến hôn mê hoặc tử vong.

Liên quan tới thiết bị này, trước đó một nhóm sinh viên Ai Cập đã phát minh thiết bị theo dõi đường huyết không xâm lấn. Thiết bị có tên GlucoClip, sử dụng quang phổ hồng ngoại gần và kết nối với ứng dụng di động, cho phép theo dõi nồng độ đường huyết dễ dàng và thuận tiện. Thiết bị này được tích hợp công nghệ máy học, trí tuệ nhân tạo.

Đầu năm 2000, Cục quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã từng cấp phép cho một thiết bị có tên GlucoWatch. Thiết bị này dùng một dòng điện nhỏ để hút các phân tử glucose qua da. Nó không gây xâm lấn nhưng đường huyết phải được đo bằng một cảm biến dính chặt vào da.

Điều này là một nhược điểm lớn. GlucoWatch gây phát ban cho 80% những người sử dụng ở nơi cảm biến được ép chặt. Những người có lông tay không thể sử dụng thiết bị, trừ khi lông được cạo đi để đặt cảm biến.

GlucoWatch không làm việc khi người sử dụng đổ mồ hôi. Đây là một nhược điểm lớn, bởi chính những lúc người bệnh tiểu đường đổ mồ hôi, đó là lúc họ cần theo dõi đường huyết một cách sát sao nhất. Cuối cùng, như một lẽ dĩ nhiên, GlucoWatch biến mất khỏi thị trường.

An Dương (T/h)