Bùng nổ thương mại điện tử: Mảnh đất “màu mỡ” của tội phạm lừa đảo trực tuyến

Theo nghiên cứu của Trường Đại học RMIT, chỉ riêng tại Việt Nam, nơi có hơn một nửa dân số mua sắm trực tuyến, ngành thương mại điện tử dự kiến tăng trưởng 18% trong năm nay, đạt giá trị 22 tỉ USD. Đây là tốc độ tăng trưởng nhanh thứ ba khu vực sau Philippines (23%) và Thái Lan (19%).

Tuy nhiên, cùng với sự tăng trưởng nhanh chóng này, các mối đe dọa kỹ thuật số cũng gia tăng. Một trong những vấn đề nổi cộm hiện nay là tội phạm mạng gia tăng chưa từng có, chúng lợi dụng không gian mạng, sử dụng công nghệ cao để lừa đảo chiếm đoạt tài sản người dùng mạng.

Theo số liệu thống kê, năm 2023, Việt Nam nằm trong số 10 điểm nóng tội phạm mạng hàng đầu thế giới. Tổng số tiền người dân bị lừa đảo trên mạng khoảng 8.000-10.000 tỉ đồng, tăng gấp 1,5 lần so với năm 2022. Các phương thức lừa đảo phổ biến nhất hiện nay là: Lừa đảo mua bán hàng hóa, dịch vụ giá rẻ; giả mạo người thân quen nhắn tin, gọi điện yêu cầu chuyển tiền; lừa đảo chuẩn hóa thông tin cá nhân; lôi kéo làm nhiệm vụ online; giả danh công ty tài chính, ngân hàng để hỗ trợ cho vay...

Tiến sĩ Joshua Dwight - giảng viên Đại học RMIT và nghiên cứu viên chuyên về gian lận kỹ thuật số cho rằng, thương mại điện tử là mục tiêu bị nhắm tới nhiều vì dễ tiếp cận nhưng lại khó kiểm soát, đồng thời coi đây là lỗ hổng nghiêm trọng trong hệ sinh thái kỹ thuật số của khu vực.

Thương mại điện tử góp phần gia tăng tội phạm mạng

Tội phạm mạng sử dụng nhiều mánh khóe khác nhau để lợi dụng các nền tảng thương mại điện tử. Chúng có thể tạo trang web giả mạo có giao diện giống hệt và vẫn kết nối bạn tới trang thương mại điện tử thật. Trang web giả vừa chuyển tiếp thông tin của bạn đến nền tảng mua sắm thật để hoàn tất các giao dịch hợp pháp, vừa ngầm thu thập dữ liệu của bạn để thực hiện các hành vi lừa đảo trong tương lai.

Ngoài cách dùng giao diện lừa đảo như trên, kẻ xấu có thể tấn công trực tiếp vào các nền tảng thương mại điện tử. Chúng có thể phát động các cuộc tấn công từ chối dịch vụ để “đánh sập” trang web hoặc chèn mã độc hại để khai thác lỗ hổng bảo mật của nền tảng mua sắm.

Cần có những giải pháp kiểm soát và quản lý

Đối với các nền tảng thương mại điện tử, việc ngăn chặn lừa đảo là một thách thức phức tạp do có quá nhiều vấn đề liên quan tới đạo đức.

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng tăng giữa các trang web thương mại điện tử, bất kỳ rào cản nào trong hành trình mua hàng đều có thể ngăn khách hàng hoàn tất giao dịch. Các đơn vi bán hàng cần tăng cường năng lực xác định và giảm thiểu rủi ro. Quy trình xác minh danh tính đặc biệt quan trọng, mặc dù điều này vẫn còn là thách thức ở các thị trường nơi tốc độ áp dụng công nghệ số đang vượt xa năng lực của cơ sở hạ tầng bảo mật.

Một số trang web bán hàng cho phép khách thanh toán mà không cần đăng nhập, còn một số khác thì yêu cầu tạo tài khoản. Nhưng ngay cả khi có yêu cầu tạo tài khoản, kẻ gian vẫn có thể sử dụng thẻ SIM và thông tin đánh cắp để tạo tài khoản giả mà các nền tảng không đoái hoài hoặc không có khả năng xác minh với chính chủ.

Đối với người dùng Tiến sĩ Dwight đưa ra khuyến cáo cần phải nâng cao cảnh giác, đặc biệt ở các thị trường Đông Nam Á nơi chưa có khuôn khổ bảo vệ quyền riêng tư dữ liệu thực sự chặt chẽ. Kẻ xấu chỉ cần có địa chỉ, họ tên đầy đủ và số điện thoại của bạn là đã có thể gây ra khá nhiều tổn hại. Hãy cố gắng không chia sẻ thông tin của bạn nếu không cần thiết và luôn xác minh các đường link trước khi nhấp vào.

“Các cơ quan quản lý và thực thi pháp luật trong khu vực cũng đang phải đối mặt với những thách thức riêng. Rất khó để các cơ quan thực thi pháp luật ở Đông Nam Á xử lý những loại tội phạm trên vì có nhiều hành vi diễn ra ở quy mô nhỏ và xuyên biên giới", Tiến sĩ Dwight nói. Điều này nêu bật yêu cầu tăng cường hợp tác khu vực và chuẩn hóa các giao thức để ứng phó với tội phạm mạng.

Khánh Mai