Chuyên gia chỉ cách lựa chọn thực phẩm dịp tết đảm bảo an toàn, chất lượng

Mặc dù được sản xuất với số lượng lớn để bán ra thị trường, đặc biệt là thị trường online, thế nhưng nhiều loại thực phẩm "nhà làm" chỉ được dán mác "thực phẩm nhà làm" hoặc không nhãn mác, không hạn sử dụng... Để mua sản phẩm về sử dụng, người tiêu dùng chỉ dựa vào tiêu chí duy nhất là sự tin tưởng giữa đôi bên.

Theo ghi nhận, một sản phẩm "patê gan nhà làm" rao bán với giá hơn 50.000 đồng, nội dung giới thiệu sản phẩm chỉ ghi rõ patê được hầm trong nồi cơm điện nên đảm bảo thơm ngon. Người bán cho hay patê khi được vận chuyển sẽ được đóng hộp nhựa chịu đựng nhiệt, không nhãn mác, bao bì. Dưới bài viết chỉ duy nhất số điện thoại, địa chỉ không rõ ràng.

Hay tài khoản T.B. đăng bài viết với nội dung các loại đồ khô "nhà làm" với cam kết không phẩm màu, không chất bảo quản. Dưới bài viết là hình ảnh khô tôm, khô bò được đóng gói trong những túi hút chân không, những sản phẩm này hoàn toàn không nhãn mác, không có hạn sử dụng.

Ghi nhận trên các nền tảng mạng xã hội, nhiều thực phẩm dán mác "nhà làm" được rao bán rầm rộ, nhất là vào dịp cận tết Nguyên đán. Chủ yếu những sản phẩm này là bánh kẹo, đồ khô, thực phẩm đóng gói, giò chả… với đủ các loại giá. Nhiều loại thực phẩm không có hạn sử dụng, không bao bì nhãn mác, nơi sản xuất, cách bảo quản.

Chỉ cần gõ từ khóa "mứt nhà làm", "chả lụa nhà làm", "khô bò nhà làm" liền có hàng chục trang Facebook, hàng trăm bài viết quảng cáo các sản phẩm "nhà làm" với đủ loại giá. Hay "heo quay nhà làm", "chả lụa gân ớt tiêu xanh nhà làm" không rõ nguyên liệu, hạn sử dụng.

Không chỉ riêng việc rao bán online, tại các khu chợ truyền thống ở thành phố Hồ Chí Minh, các sản phẩm "nhà làm" không nhãn mác cũng được bày bán ở nhiều sạp khác nhau. Khi được hỏi nguồn gốc các sản phẩm này, đặc biệt là đồ khô, nhiều chủ sạp giới thiệu rằng thực phẩm là các đặc sản được lấy từ nhiều vùng quê khác nhau.

Chị T.T. (31 tuổi, TP.HCM) cho biết: "Tôi chọn sản phẩm an toàn như giò lụa, đồ khô là những hàng quán quen mặt ở chợ, đã mua quen từ nhiều năm, mua bán chủ yếu dựa vào sự tin tưởng lẫn nhau. Một số mặt hàng đồ khô, mứt tôi đặt trên mạng nhưng cũng hên xui, có hôm nhận hàng về mứt đã mốc".

Trao đổi với báo chí, PGS Nguyễn Duy Thịnh - nguyên giảng viên Viện công nghệ sinh học và thực phẩm, Đại học Bách khoa Hà Nội cho biết, dịp tết là thời điểm nhiều loại thực phẩm "nhà làm" được sản xuất ra thị trường. Nhiều người đã làm bán quanh năm, nhưng dịp tết sẽ tăng số lượng lên hoặc chỉ làm bán vào dịp tết. Do nhà nhà, người người đều tham gia sản xuất bán hàng dẫn đến cơ quan chức năng khó khăn trong việc kiểm định an toàn chất lượng.

Về mặt nguyên tắc, chúng ta hoàn toàn có quyền nghi ngờ những loại thực phẩm nhà làm, không có nhãn mác là không an toàn. Đa số những sản phẩm "nhà làm" chủ yếu được mua bán dựa vào sự tin tưởng lẫn nhau hoặc quen biết, đã từng sử dụng sản phẩm của cơ sở đó.

"Việc tìm mua sản phẩm "nhà làm" là khó tránh khỏi. Người tiêu dùng nên cảnh giác khi cảm thấy thực phẩm có dấu hiệu bất thường. Để đảm bảo an toàn thực phẩm, phòng tránh ngộ độc khi mua nên lựa chọn những người quen biết, chất lượng tốt. 

Ông Thịnh nhận định mạng xã hội hiện nay cũng là phương thức để trao đổi hàng hóa, tuy nhiên đây là cách nhiều sản phẩm kém chất lượng được tuồn ra thị trường gây ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Trường hợp lên mạng xã hội, nghe quảng cáo mua thực phẩm, tiềm ẩn nhiều rủi ro, bởi không rõ nơi sản xuất, đơn vị chịu trách nhiệm. Do vậy đối với thực phẩm cần hạn chế việc mua bán trực tuyến, vì không có gì là đảm bảo, nếu mua phải là sản phẩm nhãn mác rõ ràng.

Ông Thịnh khuyến cáo cơ quan chức năng cần phải nâng cao ý thức cho người dân, trong đó có cả người mua và người bán, tạo các cuộc vận động bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm trong dịp Tết sắp tới. Đồng thời, khu vực chợ buôn bán cần phải được vệ sinh sạch sẽ, giáo dục cộng đồng. Bản thân người bán phải ý thức được việc bảo vệ thương hiệu, đảm bảo làm ăn lâu dài của mình.

Nhằm đáp ứng nhu cầu của thị trường, bên cạnh việc gia tăng sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu thực phẩm, một số đối tượng đã lợi dụng để sản xuất, kinh doanh các thực phẩm là hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ, tiềm ẩn nguy cơ ngộ độc thực phẩm cho người tiêu dùng. Do đó, trước khi mua bất kỳ một loại thực phẩm online nào người tiêu dùng cần lưu ý:

Đối với thực phẩm tươi sống

Nên mua ở các hàng quen, uy tín, nơi bán sạch sẽ. Với thịt, chọn loại có màu sắc tươi đặc trưng của từng loại gia súc, gia cầm; thịt có độ đàn hồi, thớ thịt mịn bóng, vết cắt có màu sắc bình thường, khô. Không chọn thịt có mùi lạ, mùi ôi hay có mùi thuốc kháng sinh.

Với các loại thủy, hải sản, tốt nhất là chọn thủy, hải sản còn sống, hoặc ít nhất là phải được bảo quản trong đá lạnh. Cá tươi phải có miệng ngậm kín, thân cá rắn chắc, đàn hồi, không để lại vết ấn của ngón tay trên thịt cá. Vảy bám chặt vào thân cá, mang phải đỏ hồng. Phân biệt mùi tanh tự nhiên với mùi hôi tanh do hải sản bị phân hủy, ươn, thối.

Với gà còn sống nên chọn con mắt tinh nhanh, mào đỏ, lông óng mượt, lườn căng. Tránh mua gà bị xù lông, chảy dãi, mào tím tái, mắt lờ đờ hoặc nhắm mắt như buồn ngủ, hậu môn ướt, trắng bệch.

Rau, củ, quả lựa chọn loại còn tươi, màu sắc tự nhiên, nguyên cuống, không dập nát, héo úa... Không nên mua rau, quả trái mùa, rau quá non, quá mập, quả màu sắc quá đẹp vì dễ có thuốc kích thích, thuốc bảo quản. Không mua các loại củ đã mọc mầm, đặc biệt khoai tây mọc mầm rất độc.

Đối với thực phẩm truyền thống đã được chế biến sẵn

Nên chọn mua sản phẩm có nguồn gốc uy tín, an toàn; có ngày tháng sản xuất, thời gian sử dụng, cách bảo quản, chế biến và thành phần chính trong thực phẩm... tránh mua thực phẩm sử dụng quá nhiều phụ gia gây ảnh hưởng đến sức khỏe của người dùng. Thực phẩm chế biến sẵn thường được ưu tiên lựa chọn trong dịp tết bởi sự tiện lợi. Thực phẩm chế biến sẵn được sử dụng nhiều dịp tết có thể kể đến là giò, chả, nem, bánh chưng, thịt bò khô, dăm bông, ...

Đối với bánh kẹo và các loại hạt

Đây là những loại thực phẩm không thường xuyên sử dụng trong năm nhưng mỗi khi tết đến thì gia đình nào cũng có. Tuy nhiên người tiêu dùng cần chú ý chọn bánh kẹo của các thương hiệu uy tín, có nguồn gốc xuất xứ, hạn sử dụng rõ ràng, tránh mua phải hàng nhái kiểu dáng, nhãn hiệu… Đặc biệt cẩn trọng với các loại bánh, mứt, kẹo, nước giải khát trôi nổi, màu sắc sặc sỡ, bắt mắt vì nó thường được nhuộm phẩm màu hóa học, nguy cơ gây độc rất cao cho người dùng.

Với các loại hạt như đậu, lạc, hạt dưa, hạt bí, hạt hướng dương chú ý để không mua phải loại bị mốc vì nó chứa độc tố, vi nấm nguy hiểm cho sức khỏe người sử dụng.

Cách truy xuất nguồn gốc thực phẩm trước khi mua

Tại các siêu thị lớn có uy tín, phần lớn các mặt hàng thực phẩm đều có dán tem truy xuất nguồn gốc. Tem truy xuất nguồn gốc là loại tem có chứa thông tin về thực phẩm, hàng hoá từ sản xuất, chế biến tới phân phối, tiêu thụ. Các thông tin đó được mã hoá dưới dạng mã vạch hoặc mã Qrcode, và người mua hàng có thể kiểm tra các thông tin này bằng cách cài đặt phần mềm quét mã vạch trên điện thoại thông minh hay máy tính bảng để kiểm tra trước khi mua.

Với những thực phẩm có bao gói sẵn, không dán tem truy xuất nguồn gốc cũng cần lựa chọn sản phẩm có nhãn, mác đủ thông tin: tên sản phẩm; thành phần cấu tạo; định lượng sản phẩm; ngày sản xuất; thời hạn sử dụng và hướng dẫn bảo quản; hướng dẫn sử dụng; tên và địa chỉ của tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm về sản phẩm; xuất xứ; các khuyến cáo, cảnh báo an toàn (nếu có)...

Chỉ chọn các thực phẩm còn hạn sử dụng, bao gói phải còn nguyên vẹn; không chọn các sản phẩm đóng hộp bị phồng lên hoặc rò rỉ, biến dạng do va đập, vỏ hộp có gỉ sét, hộp khi mở ra có mùi hôi, mùi lạ khác với mùi đặc trưng của sản phẩm kể cả còn hạn dùng.

Ngọc Nga (T/h)