Chính phủ yêu cầu Bộ Y tế rà soát, báo cáo rõ các hạn chế, bất cập trong quản lý thực phẩm chức năng

Liên quan tới những bất cập trong quản lý an toàn thực phẩm với sản phẩm thực phẩm chức năng Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long yêu cầu Bộ Y tế rà soát, báo cáo rõ các hạn chế, bất cập trong các quy định hiện hành về quản lý an toàn thực phẩm đối với sản phẩm thực phẩm chức năng.

Văn phòng Chính phủ vừa có Văn bản số 4704/VPCP-KGVX ngày 28/5/2025 truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long về xử lý thông tin phản ánh về việc quản lý thực phẩm chức năng.

Công văn nêu, ngày 15/5/2025, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ có văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ về thông tin báo chí phản ánh việc quản lý thực phẩm chức năng.

Theo bài báo có tiêu đề "Hệ thống kiểm tra, cấp phép thực phẩm chức năng: Nhiều kẽ hở, dễ bị thao túng" thì từ vụ án phát hiện hàng trăm thực phẩm chức năng giả, cơ quan công an đang tiếp tục mở rộng điều tra các hành vi sai phạm liên quan đến hệ thống "chống lưng" cho thực phẩm chức năng giả, gây nguy hại nghiêm trọng đến cộng đồng, làm gia tăng sự phẫn nộ trong dư luận xã hội. Từ vụ án này, cơ quan điều tra nhận định rằng hệ thống kiểm tra, cấp phép cho ngành thực phẩm chức năng đang tồn tại nhiều kẽ hở. Cách làm mang tính hình thức, thiếu minh bạch và dễ bị thao túng đã biến một lĩnh vực liên quan trực tiếp đến sức khỏe con người thành mảnh đất màu mỡ cho lợi ích nhóm và tham nhũng hoạt động.

Còn nhiều hạn chế, bất cập trong các quy định hiện hành về quản lý an toàn thực phẩm. Ảnh minh họa

Trong đó lưu ý xác định rõ những vấn đề còn chưa chặt chẽ, sơ hở, dễ bị lợi dụng, thao túng để làm trái quy định, không bảo đảm an toàn thực phẩm. Trên cơ sở đó, Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện ngay các giải pháp để khắc phục theo chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền; kịp thời báo cáo cấp có thẩm quyền đối với trường hợp vượt thẩm quyền; đồng thời rà soát, hoàn thiện, có quy định, chính sách, biện pháp cụ thể nâng cao hiệu quả quản lý loại sản phẩm này khi trình Chính phủ Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định số 15/2018/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành Luật An toàn thực phẩm.

Theo quy định hiện hành, thực phẩm chức năng được quy định gồm 4 nhóm: Thực phẩm bổ sung, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt. Trong đó, nhóm thực phẩm bổ sung trong hồ sơ tự công bố chỉ kiểm soát kiểm nghiệm chỉ tiêu an toàn; hai nhóm thực phẩm dinh dưỡng y học và thực phẩm dành cho chế độ ăn đặc biệt chưa kiểm soát về chất lượng. Chỉ duy nhất nhóm thực phẩm bảo vệ sức khỏe là kiểm soát về chỉ tiêu chất lượng, tuy nhiên hồ sơ công bố cũng rất đơn giản.

Bên cạnh đó, những sản phẩm gọi là thực phẩm bổ sung sau khi doanh nghiệp công bố, được phép sản xuất và kinh doanh ngay. Doanh nghiệp cũng được tự quảng cáo mà không có cơ quan quản lý xác nhận nội dung quảng cáo. Vụ án sản xuất thực phẩm bổ sung kẹo rau củ Kera vừa bị khởi tố là một ví dụ.

Nguy hiểm hơn, quy định hiện tại cũng chưa có cơ chế giám sát cơ chế tự công bố. Trong hồ sơ tự công bố hiện nay chỉ kiểm soát kiểm nghiệm chỉ tiêu an toàn, trong khi để kiểm soát chất lượng sản phẩm, thì kiểm soát chỉ tiêu chất lượng mới quan trọng. Không kiểm nghiệm chỉ tiêu chất lượng, không xác thực công dụng, lại được tự quảng cáo mà không cần xác nhận, là “điều kiện lý tưởng” cho các đối tượng xấu.

Bộ Y tế đang chủ trì dự thảo sửa đổi Nghị định 15/2018/NĐ-CP quy định về lĩnh vực trên theo hướng thay đổi triệt để cách thức hậu kiểm và khắc phục các “lỗ hổng”; đề xuất áp dụng mô hình tiền kiểm hồ sơ chặt chẽ và hậu kiểm thường quy, hậu kiểm đột xuất. Nghĩa là sau khi doanh nghiệp công bố sản phẩm, cơ quan chức năng sẽ phải chủ động rà soát hồ sơ, lấy mẫu thị trường để kiểm tra chất lượng thực tế, đặc biệt với các sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe.

Đồng thời, đẩy mạnh việc kiểm tra đột xuất trên cơ sở phản ánh từ người tiêu dùng, báo chí. Hệ thống kiểm nghiệm được giao nhiệm vụ chủ động giám sát thị trường, thay vì chỉ kiểm tra theo đơn hàng như hiện nay. Dự kiến chuyển nhóm thực phẩm bổ sung sang nhóm bắt buộc phải đăng ký công bố và nộp hồ sơ kỹ thuật chặt chẽ, đầy đủ.

Để phù hợp với thực tiễn kinh doanh mới, dự thảo sẽ đề xuất bổ sung vai trò giám sát của các Bộ: Công an, Công Thương, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, Bộ Khoa học và Công nghệ...sẽ cùng phối hợp trong hậu kiểm, gỡ bỏ quảng cáo sai lệch, giám sát các phòng kiểm nghiệm.

Trước thực tế hàng loạt vụ gian lận về chất lượng, lừa dối khách hàng liên quan thực phẩm chức năng; việc kiểm soát chặt chẽ từ khâu nghiên cứu, chỉ tiêu nguyên liệu phát triển sản phẩm, đăng ký, sản xuất đến khi sản phẩm thực phẩm chức năng lưu thông thị trường mà Bộ Y tế dự thảo như trên là rất cần thiết; để sớm lập lại trật tự quản lý, phát triển các doanh nghiệp làm ăn chân chính, người tiêu dùng được tiếp cận sử dụng những thực phẩm chức năng chất lượng.

An Dương (T/h)