Chuyên gia y tế cảnh báo những điều nguy hiểm nhất khi ăn thịt cóc

Nhiều trường hợp ngộ độc do ăn cóc

Cóc là động vật lưỡng cư, thuộc họ Bufonidae có nhiều loài khác nhau, cư trú ở khắp nơi trên thế giới. Thịt cóc rất giàu dinh dưỡng, cao hơn thịt bò, thịt lợn (53,37% protid, 12,66% lipid, rất ít glucid), đặc biệt có nhiều acid amin cần thiết và nhiều nguyên tố vi lượng như mangan, kẽm...

Trong dân gian vẫn cho rằng thịt cóc rất giàu dinh dưỡng và ăn thịt cóc tốt cho trẻ còi xương, suy dinh dưỡng, chậm lớn. Một số người dùng thịt cóc để làm thực phẩm bổ dưỡng cho người cao tuổi; hỗ trợ, tăng cường dinh dưỡng sau ốm dậy; hỗ trợ điều trị trẻ em suy dinh dưỡng, chán ăn, chậm lớn, còi xương, cam tích, lở ngứa… Thịt cóc được chế biến dưới dạng ruốc, bột hoặc thịt tươi dùng để nấu cháo, làm chả cóc...Tuy nhiên theo nhiều khuyến cáo từ chuyên gia y tế, dù thịt cóc rất bổ dưỡng nhưng nếu ăn uống và chế biến không cẩn thận sẽ gây ngộ độc, thậm chí tử vong.

Mới đây nhất, theo thông tin từ Bệnh viện Đa khoa tỉnh Kon Tum, 5 trường hợp (trú thôn 4, xã Đăk Tơ Lung, huyện Kon Rẫy) được đưa đến cấp cứu tại đơn vị này với chẩn đoán nghi ngộ độc thịt cóc có kèm trứng cóc.

Theo lời kể của người bệnh, thanh niên 19 tuổi mang cóc có trứng trong bụng về đưa vợ (18 tuổi) xào với rau rừng ăn tối. Bữa ăn hôm đó có thêm con trai và hai người hàng xóm. Sau khoảng 15 phút, cả 5 người lần lượt đều có dấu hiệu ngộ độc với triệu chứng đau bụng, nôn, mệt, khó thở. 5 bệnh nhân được gia đình đưa đến Trung tâm Y tế huyện Kon Rẫy cấp cứu và chuyển tuyến Bệnh viện Đa khoa tỉnh Kon Tum ngay sau đó.

Vợ chồng bệnh nhân cho biết trước đây họ từng làm thịt cóc và chỉ ăn phần thịt. Thế nhưng, vì không biết ăn trứng cóc gây ngộ độc, lần này cả hai đã giữ lại trứng cóc để ăn.

Thịt cóc dù tốt nhưng chế biến không cẩn thận sẽ tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây ngộ độc nghiêm trọng. Ảnh minh họa

Trước đó, vào đầu tháng 10, địa phương cũng ghi nhận một trường hợp 17 tuổi không qua khỏi sau khi uống rượu và ăn thịt ếch, thịt cóc, trứng cóc tại nhà. Trước khi qua đời, nam thanh niên có triệu chứng đau đầu, buồn nôn, đau bụng, trạng thái tinh thần không ổn định, vật vã, la hét.

Hay vào đầu năm 2024 vụ 3 chị em ở thôn Tào Roong, xã Ia Pal (huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai) tự bắt cóc làm thịt để ăn khiến 2 trẻ tử vong, 1 trẻ phải nằm điều trị tại Bệnh viện Nhi Gia Lai. Tiếp đến vào tháng 7/2024 tại xã Diễn Lâm, huyện Diễn Châu (Nghệ An) đã xảy vụ ngộ độc trứng cóc khiến người bố tử vong, người con phải điều trị tích cực. 

Thịt và các bộ phận của cóc chứa nhiều độc tố nguy hiểm tính mạng

Trước tình hình ngộ độc thịt cóc liên tiếp xảy ra, Sở Y tế tỉnh Kon Tum khuyến cáo người dân không nên sử dụng thịt cóc và trứng cóc vì có chứa độc tố rất mạnh, nếu ăn uống không cẩn trọng sẽ gây hậu quả khó lường. Xét về mặt dinh dưỡng, thịt cóc giàu đạm và kẽm nhưng không nhiều so với các loại thực phẩm khác như thịt gà, thịt heo, thịt ếch, sò, hến, hay hàu. Tuy nhiên, điều nguy hiểm nhất chính là nếu không biết cách sơ chế và chế biến, ăn thịt cóc có thể gây ra hiểm họa khó lường.

Thạc sĩ, bác sĩ Dương Công Minh, Trưởng khoa Dinh dưỡng - Tiết chế, Bệnh viện Nhi đồng Thành phố Hồ Chí Minh, nhiều các cơ quan của con cóc chứa độc tố có thể gây nguy hiểm tính mạng. Ở gan, trứng, da, mủ (dịch tiết màu trắng đục từ các tuyến dưới da và mang tai, còn gọi là nọc cóc), mắt hay hạch thần kinh (dọc hai sống lưng) của con cóc chứa rất nhiều bufotoxin. Đây là chất độc mạnh, có thể gây ngưng tim ngưng thở trong thời gian ngắn. Ngoài ra, một số loài cóc còn chứa cả độc tố tetrodotoxin (độc tố có ở cá nóc) thông qua cơ chế cộng sinh với một số vi khuẩn.

Theo TS.BS Hoàng Công Tình, Trưởng khoa Hồi sức tích cực 1, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hòa Bình, cóc có thể gây độc trong toàn bộ vòng đời của chúng. Nọc độc cóc có thể gây nên các triệu chứng nguy hiểm trên hệ tiêu hoá, hô hấp, thần kinh và đặc biệt là tim mạch. Người dân cần chú ý độc tố trong thịt cóc không bị nhiệt phân hủy. Nếu độc tố bị dính vào thịt cóc do chế biến không an toàn, nó sẽ không mất đi dù đã được nấu sôi. 

TS Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, năm nào cũng có người ngộ độc, tử vong do ăn thịt cóc. Dù thịt cóc có nhiều đạm, nhiều chất dinh dưỡng nhưng người dân không nên sử dụng thịt cóc làm thức ăn hoặc chữa bệnh.

Khuyến cáo về việc ăn thịt cóc, Cục An toàn thực phẩm - Bộ Y tế cũng cho rằng, dù có những lợi ích về sức khỏe nhưng thịt cóc cũng có những nguy cơ rất lớn đe dọa đến sức khỏe và tính mạng. Một trong những nguy cơ đó là ngộ độc do ăn thịt cóc bị nhiễm độc tố (do nhựa cóc, gan, mật bị nát dính trên thịt cóc) và có trường hợp do ăn gan, trứng cóc.

Các bộ phận của cóc có thể gây độc bao gồm da, trứng cóc, nhựa mủ cóc từ tuyến sau tai và tuyến trên da cóc. Những độc tố ở một số bộ phận cơ thể chúng như nhựa cóc, gan và trứng cóc khi ăn vào gây ngộ độc cấp tính, tỷ lệ tử vong rất cao. Nếu nhựa cóc bắn dính vào trực tiếp niêm mạc mắt xuất hiện bỏng rát, phù nề niêm mạc...

Theo các chuyên gia, độc tố của cóc (nhựa cóc) chứa các glycosid tim nhóm bufadienolid và các alkaloid như bufagin, bufotoxin, các hợp chất sterol cholesterol, campesterol,... Các chất độc tập trung chủ yếu ở da, trứng và hai bên mang tai của cóc, khi ăn vào có thể gây nôn mửa, tiêu chảy, ảo giác, nặng hơn có thể gây ngừng tim và tử vong.

Trong nhựa cóc có nhiều chất độc gọi chung là bufotoxin (độc tố cóc), thành phần chính xác thay đổi tùy theo loại cóc. Trong bufotoxin gồm nhiều độc chất như: bufagin, bufotalin, bufotenine, bufothione, adrenalin, noradrenalin và serotonin. Tác động sinh học của độc tố tùy theo cấu trúc hóa học: bufagin tác động đến tim mạch như nhóm glycoside tim mạch; bufotenine gây ảo giác; serotonin gây hạ huyết áp...

Thành phần độc tố thay đổi tùy theo loài cóc. Độc tố xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa gây ra ngộ độc cấp tính. Nếu ăn phải sẽ khiến tim đập nhanh, tăng huyết áp,... có thể dẫn đến tử vong nếu không cấp cứu kịp thời. Độc tố cóc còn gây ảo giác, ảo tưởng hay rối loạn nhân cách.

Triệu chứng ngộ độc thường xuất hiện từ 30 phút - 2 giờ sau khi ăn thịt cóc nhiễm độc. Người bị ngộ độc thường gặp các biểu hiện rối loạn tiêu hóa như đau bụng, nôn mửa, buồn nôn dữ dội.

Kèm theo đó là triệu chứng rối loạn tim mạch như lúc đầu huyết áp tăng cao, nhịp tim nhanh, có thể do bufotenine. Sau đó, cơn nhịp nhanh thất, rung thất, trụy mạch. Dấu hiệu thần kinh và tâm thần do độc tố bufotenine có thể gây ảo giác, ảo tưởng, rối loạn nhân cách. Với liều cao hơn có thể ức chế trung tâm hô hấp gây ngưng thở. Gây tổn thương thận, vô niệu, viêm ống thận cấp.

Ngộ độc do độc tố cóc tiên lượng rất nặng, tỷ lệ tử vong rất cao nên cần phát hiện sớm, sơ cứu, cấp cứu kịp thời ở những trung tâm y tế mới có hiệu quả. Nếu may mắn được cứu sống, bệnh nhân vẫn phải chịu các di chứng nặng nề như ảnh hưởng trên thần kinh, suy thận,...

An Dương (T/h)