Công cụ đo lường khí thải carbon tạo cơ hội cho doanh nghiệp khởi nghiệp

Hiện nay, các công ty lớn cũng đang chịu áp lực ngày càng tăng trong việc tiết lộ lượng phát thải gián tiếp, hay còn gọi là phát thải phạm vi 3. Theo nhà điều hành sàn giao dịch Hong Kong Exchanges and Clearing, các công ty niêm yết lớn nhất sẽ bắt buộc phải báo cáo về lượng phát thải phạm vi 3 từ ngày 1/1/2026 .

Tương tự, các công ty niêm yết tại Singapore cũng phải báo cáo khí hậu, bao gồm công bố thông tin về phát thải khí nhà kính theo lộ trình từng giai đoạn. Cụ thể, từ năm tài chính 2025, tất cả các công ty niêm yết ở Singapore phải báo cáo về lượng phát thải phạm vi 1 và 2. Từ năm tài chính 2026, các công ty này cần công bố lượng phát thải phạm vi 3. Bắt đầu từ năm 2027, các công ty lớn chưa niêm yết ở Singapore cũng phải báo cáo lượng phát thải của họ theo lộ trình.

Theo ông Benjamin Soh, Giám đốc điều hành của công ty công nghệ tài chính ESG Stacs có trụ sở tại Singapore cho biết, những quy định mới xung quanh việc công bố phát thải phạm vi 3 đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp SME sẽ cần phải bắt đầu công bố lượng khí thải của mình nếu họ muốn hợp tác kinh doanh với các công ty lớn.

Doanh nghiệp phải báo cáo lượng phát thải khí nhà kính trong chuỗi cung ứng theo lộ trình.. Ảnh minh họa

“Tuy nhiên, có thực tế rằng các doanh nghiệp trong khu vực vẫn chưa bắt đầu hoặc chỉ đang tiến hành các bước đầu để thực hiện công bố. Do đó ngày càng nhiều các doanh nghiệp cung cấp giải pháp cho phép tính toán lượng khí thải dọc theo chuỗi cung ứng", ông Soh cho biết thêm.

Cụ thể, hiện nay các công ty khởi nghiệp về môi trường, xã hội và quản trị doanh nghiệp (ESG) đang phát triển các công cụ cho phép các công ty tính toán lượng khí thải carbon từ các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME) và các nhà cung cấp dọc theo chuỗi giá trị của họ để đáp ứng các yêu cầu chặt chẽ về việc báo cáo phát thải khí nhà kính.

Ông Soh cho biết: “Những điểm dữ liệu từ các nhà cung cấp sẽ được thu thập và đưa vào một tập dữ liệu chung; sau đó sẽ được chuyển đổi thành một báo cáo ESG hoàn chỉnh”. Được biết, nền tảng này theo dõi dữ liệu bền vững của khoảng 7.700 công ty niêm yết tại 6 thị trường ASEAN gồm Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam, cùng với một số thị trường khác trong khu vực.

Hiện nay, châu Á và Trung Quốc là những nước đi đầu trong lĩnh vực sản xuất và có rất nhiều công ty cần khử carbon. Trong khi đó, châu Âu và Pháp đã phát triển nhiều phương pháp hiệu quả để đánh giá khí thải nhà kính của các công ty và giúp họ giảm dấu ấn carbon.

Theo ông Emmanuel Delplanque, đồng sáng lập của doanh nghiệp khởi nghiệp Downundered, với nhu cầu tăng nhanh, ngày càng nhiều doanh nghiệp đo lường khí thải của châu Âu tìm đến châu Á-Thái Bình Dương để giúp cắt giảm lượng khí thải của các công ty trong ngành thời trang và hàng tiêu dùng nhanh.

Trước đó Việt Nam đã ra mắt phiên bản mới công cụ đo lường khí thải với tên gọi Vietnam2050calculator4ndc. Bộ công cụ này cho phép người dùng hiểu các kịch bản để giảm lượng khí thải với tốc độ nhanh hơn và xây dựng lộ trình đáp ứng các mục tiêu phát thải dài hạn đến năm 2050 dành riêng cho Việt Nam. 

Công cụ do Vụ Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững, Bộ Công Thương, phối hợp với Bộ Năng lượng, Doanh nghiệp và Chiến lược công nghiệp của Vương quốc Anh (BEIS) cùng các chuyên gia trong nước nghiên cứu, nâng cấp phù hợp với điều kiện của Việt Nam.

Bản cập nhật được đưa ra dựa theo công cụ 2050 Calculator. Đây là mô hình tính toán chạy trên nền web mô tả trực quan mối liên hệ trong cung-cầu năng lượng của Việt Nam, đề xuất các kịch bản về sản xuất và tiêu thụ năng lượng và mức phát thải khí nhà kính từ nay đến năm 2050.

Để tiến hành kiểm kê phát thải khí nhà kính toàn diện, điều quan trọng là phải xác định và phân loại các nguồn phát thải. Tại Việt Nam, các lĩnh vực chính góp phần phát thải khí nhà kính bao gồm năng lượng, quy trình công nghiệp, nông nghiệp, lâm nghiệp và quản lý chất thải. Trong mỗi lĩnh vực, các hoạt động và nguồn cụ thể được xác định, chẳng hạn như tiêu thụ năng lượng, quy trình sản xuất, thực hành nông nghiệp và xử lý chất thải. Để dễ dàng cho quá trình kiểm kê và tránh tính toán một nguồn phát thải hai lần, các nguồn phát thải được chia làm 3 phạm vi chính: phạm vi 1, phạm vi 2 và phạm vi 3.

Phạm vi 1 là phát thải trực tiếp của doanh nghiệp, bất kỳ tài sản, hoạt động nào phát thải trực tiếp thuộc sở hữu pháp lý của doanh nghiệp sẽ được tính vào phạm vi 1 (VD: công ty xử lý chất thải có đội xe tải chở chất thải, dù vận tải không phải hoạt động chính của công ty nhưng xe tải thuộc sở hữu của công ty vậy nên việc phát thải của xe tính vào phạm vi 1).

Phạm vi 2, phát thải gián tiếp, phạm vi 2 hầu hết là lượng điện công ty sử dụng từ lưới điện. Phạm vi 3 là phạm vi khó nắm bắt nhất và là mục tiêu của nhiều nước để có thể kiểm soát trong tương lai, phạm vi 3 là phát thải gián tiếp toàn diện bao gồm tất cả hoạt động của nhà phân phối, nhà cung cấp, đối tác, vòng đời sản phẩm.

Liên quan tới việc đo lường khí thải carbon, tại Việt Nam, tiêu chuẩn và phương pháp đo lường carbon được quy định tại Thông tư số 17/2022/TT-BTNMT quy định về kỹ thuật đo đạc, báo cáo, thẩm định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và kiểm kê khí nhà kính lĩnh vực quản lý chất thải.

Thông tư này quy định các tiêu chuẩn và phương pháp đo lường carbon cho các lĩnh vực sau: Làng nghề và sản xuất nông nghiệp; Xử lý và tái chế chất thải; Năng lượng; Giao thông vận tải; Công nghiệp; Xây dựng; Tài nguyên thiên nhiên.

Việc ghi nhận và xác nhận tín chỉ carbon là một quy trình quan trọng để đảm bảo chất lượng của tín chỉ carbon. Quy trình này được thực hiện theo các quy định của pháp luật và các tiêu chuẩn quốc tế. 

Còn theo quy định về giao dịch tín chỉ carbon được quy định tại Nghị định số 06/2022/NĐ-CP quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ôzôn. Theo quy định này, giao dịch tín chỉ carbon được thực hiện thông qua sàn giao dịch tín chỉ carbon. Sàn giao dịch tín chỉ carbon là trung tâm xử lý các giao dịch về mua, bán tín chỉ carbon, hạn ngạch phát thải khí nhà kính và đấu giá, vay mượn, nộp trả, chuyển giao hạn ngạch phát thải khí nhà kính.

Các đối tượng được phép giao dịch tín chỉ carbon bao gồm: Doanh nghiệp có phát thải khí nhà kính; Doanh nghiệp có dự án tạo tín chỉ carbon; Các tổ chức, cá nhân khác có nhu cầu mua, bán tín chỉ carbon.

Các cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính là cơ sở có mức phát thải khí nhà kính hằng năm từ 3.000 tấn CO2 tương đương trở lên hoặc thuộc một trong các trường hợp sau: Nhà máy nhiệt điện, cơ sở sản xuất công nghiệp có tổng lượng tiêu thụ năng lượng hằng năm từ 1.000 tấn dầu tương đương (TOE) trở lên; Công ty kinh doanh vận tải hàng hóa có tổng tiêu thụ nhiên liệu hằng năm từ 1.000 TOE trở lên; Tòa nhà thương mại có tổng tiêu thụ năng lượng hằng năm từ 1.000 TOE trở lên; Cơ sở xử lý chất thải rắn có công suất hoạt động hằng năm từ 65.000 tấn trở lên.

Tại khoản 2 Điều 5 Nghị định này quy định các tổ chức, doanh nghiệp cần xây dựng và ban hành quy trình, quy định kỹ thuật về đo đạc, báo cáo, thẩm định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính trong phạm vi lĩnh vực quản lý; Hướng dẫn các cơ sở trong phạm vi lĩnh vực quản lý thực hiện đo đạc, báo cáo và thẩm định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính; Kiểm tra việc tuân thủ các quy định về đo đạc, báo cáo, thẩm định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính của các cơ sở quy định tại khoản 1 Điều 5 thuộc phạm vi quản lý. 

Xây dựng, vận hành cơ sở dữ liệu trực tuyến về đo đạc, báo cáo, thẩm định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính trong phạm vi lĩnh vực quản lý thống nhất với cơ sở dữ liệu trực tuyến quốc gia về đo đạc, báo cáo, thẩm định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính quy định tại khoản 2 Điều này.

Doanh nghiệp có thể sử dụng tín chỉ carbon để phát triển các dự án giảm thiểu phát thải khí nhà kính. Điều này sẽ giúp doanh nghiệp giảm thiểu phát thải khí nhà kính từ chính hoạt động của mình. Ngoài ra việc giao dịch và sử dụng tín chỉ carbon là một trong những giải pháp quan trọng để giảm thiểu phát thải khí nhà kính. Việc thực hiện đúng quy định về giao dịch và sử dụng tín chỉ carbon sẽ góp phần đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của thị trường carbon.

An Dương (T/h)