Đồ uống có cồn bất hợp pháp chiếm tới 63% tổng khối lượng cồn nguyên chất tiêu thụ tại Việt Nam

Tại toạ đàm “Đồ uống có cồn bất hợp pháp - Thực trạng và giải pháp” diễn ra ngày 9/1/2023 tại Hà Nội do Hiệp hội Bia Rượu Nước giải khát Việt Nam (VBA), phối hợp với Tiểu ban Rượu vang và Rượu mạnh của Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (Eurocharm) tổ chức, GS. TS. Nguyễn Văn Việt- Chủ tịch VBA cho biết, đồ uống có cồn phi chính thức và bất hợp pháp luôn là vấn đề nhức nhối, ở Việt Nam lượng rượu phi chính thức nằm ngoài sự quản lý của nhà nước chiếm tới 63% tổng khối lượng lít cồn nguyên chất được tiêu thụ tại Việt Nam.

Không chỉ tại Việt Nam, khu vực ASEAN cũng được dự báo có mức tiêu thụ rượu bia không kiểm soát tăng cao vào năm 2025. Với xu hướng tiêu thụ vô cùng lớn như vậy, các sản phẩm phi chính thức sẽ gây ra nhiều tổn thất đáng kể về kinh tế, xã hội đối với người tiêu dùng, doanh nghiệp và cả ngân sách nhà nước- TS. Nguyễn Văn Việt cho hay.

Trong khi đó, theo đánh giá, các chính sách chưa hướng tới giải quyết vấn đề gốc rễ này, chưa có giải pháp toàn diện. Doanh nghiệp mong muốn các công cụ quản lý nhà nước, đặc biệt chính sách quản lý thị trường hay chính sách thuế đạt được các tiêu chí phù hợp, hiệu quả, công bằng, tạo điều kiện để doanh nghiệp chân chính phát triển bền vững.

Chia sẻ tại buổi Tọa đàm, ông Nguyễn Đức Lê- Phó Cục trưởng Cục Nghiệp vụ, Tổng Cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương) cho biết, thời gian qua, các hoạt động sản xuất, đăng ký, kinh doanh rượu trên cả nước đã được tổ chức ổn định và công tác kiểm tra, hậu kiểm, kết hợp công tác tuyên truyền, giáo dục đã góp phần chuyển biến tích cực về ý thức chấp hành pháp luật của các tổ chức, cá nhân kinh doanh.

Tuy vậy, tình trạng rượu nhập lậu, rượu giả, rượu không đảm bảo chất lượng lưu thông trên thị trường vẫn chưa được ngăn chặn triệt để, do đó gây thất thu thuế cho nhà nước, tạo sự cạnh tranh không lành mạnh, ảnh hưởng đến doanh nghiệp chân chính và sức khỏe người tiêu dùng.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, theo ông Lê, việc sản xuất, buôn bán đồ uống có cồn bất hợp pháp tồn tại do lợi nhuận cao mang lại. Cùng với đó, thói quen mua hàng khá dễ tính của người tiêu dùng như mua hàng không lấy hóa đơn, chứng từ, không kiểm tra tem, nhãn,... đối với đồ uống có cồn.

Đặc biệt, vấn đề kiểm soát, công tác quản lý nhà nước đối với mặt hàng rượu, bia thủ công còn rất khó khăn do việc sản xuất rượu, bia thủ công đơn giản, nhất là mặt hàng rượu thủ công được thực hiện chủ yếu tại các hộ gia đình (hầu hết ở khu vực nông thôn). Việc mua bán đối với mặt hàng này cũng được thực hiện một cách dễ dàng.

Công tác kiểm tra, xử lý về hàng giả, hàng xâm phạm sở hữu trí tuệ của các lực lượng chức năng chưa nhận được sự phối hợp, cung cấp thông tin nhận biết hàng thật, hàng giả của một số doanh nghiệp sản xuất, chủ sở hữu quyền; chi phí giám định cao, thời gian giám định dài nên ảnh hưởng đến hiệu quả công tác kiểm tra, xử lý vi phạm.

Để giải quyết hiệu quả những tồn tại, hạn chế trên, đại diện Bộ Công Thương đề xuất một số giải pháp, bao gồm hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến sản xuất, kinh doanh rượu, bia, đặc biệt là các quy định quản lý đối với rượu sản xuất thủ công; tăng cường nguồn lực và phối hợp chặt chẽ, thường xuyên giữa các cơ quan quản lý nhà nước, chú trọng vai trò, trách nhiệm của cơ quan quản lý địa phương và đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật…

Tăng cường hậu kiểm an toàn thực phẩm, lấy mẫu kiểm nghiệm chất lượng đối các mặt hàng thực phẩm nói chung và mặt hàng đồ uống có cồn bất hợp pháp nói riêng nhằm phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, cảnh báo sớm các rủi ro ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.

Đặc biệt là đề cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị; xử lý nghiêm các trường hợp cán bộ, công chức bao che, tiếp tay hoặc làm ngơ cho các đối tượng vi phạm trong sản xuất, kinh doanh đồ uống có cồn bất hợp pháp- ông Nguyễn Đức Lê nhấn mạnh.

Tại buổi tọa đàm, Liên minh các doanh nghiệp rượu quốc tế tại Châu Á – Thái Bình Dương- APISWA đã trình bày những phát hiện chính trong “Báo cáo về kinh doanh đồ uống có cồn bất hợp pháp, Thông lệ quốc tế tốt nhất và những bài học kinh nghiệm” mới được công bố cuối tháng 9/2022.

Đại diện Ủy ban Rượu vang và Rượu mạnh của Hiệp hội Doanh nghiệp Châu Âu- WSSC và APISWA cùng chia sẻ, với tư cách là những hiệp hội và liên minh thương mại hoạt động vì lợi ích của các công ty trong lĩnh vực rượu vang, rượu mạnh tại thị trường quốc tế và khu vực châu Á - Thái Bình Dương, theo đó đặc biệt đề cao trách nhiệm bảo vệ người tiêu dùng và đồng hành với cơ quan hữu quan trong việc tăng cường kiểm soát hoạt động kinh doanh đồ uống có cồn bất hợp pháp.

Báo cáo của APISWA đề xuất 4 khuyến nghị tới các cơ quan hữu quan của Việt Nam, dựa trên những thực tiễn tốt nhất trong ASEAN. Theo đó cần tăng cường hợp tác và phối hợp ở cấp thực thi; xây dựng các chính sách thuế có tác dụng hạn chế buôn bán bất hợp pháp; xây dựng luật pháp đầy đủ để bảo vệ sự an toàn của người tiêu dùng; xây dựng niềm tin và nhận thức của người tiêu dùng trực tuyến.

Ngoài ra, báo cáo còn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường phối hợp giữa các quốc gia, trong khu vực và quốc tế.

Lê Kim Liên