Đồng bằng sông Cửu Long: Tháo gỡ điểm nghẽn logistics để phát triển bền vững

Điểm nghẽn logistics tại Đồng bằng sông Cửu Long

Tại Diễn đàn “Hoàn thiện chuỗi dịch vụ Logistics cho nông sản Đồng bằng sông Cửu Long” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp và Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) tổ chức ngày 26/5/2022, ông Võ Tân Thành- Phó Chủ tịch VCCI cho biết, Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có rất nhiều tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội, lợi thế cạnh tranh.

Đây là vựa lúa, là trung tâm sản xuất hàng nông sản của cả nước. Năm 2021, ĐBSCL đã đóng góp tới 31,37% GDP ngành nông nghiệp của cả nước; trong đó sản lượng lúa chiếm tới 50%, sản lượng nuôi trồng thủy sản chiếm tới 65% và sản lượng trái cây chiếm tới 70%; Đồng thời ĐBSCL cũng đóng góp tới 95% lượng gạo xuất khẩu và 60% sản lượng cá xuất khẩu. Với những lợi thế đó, ĐBSCL được xác định là trung tâm sản xuất nông nghiệp lớn nhất cả nước.

Tuy nhiên, điểm nghẽn lớn nhất đối với phát triển kinh tế ĐBSCL chính là hệ thống logistics kết nối tất cả các bên trong toàn bộ chu trình sản xuất tới tiêu dùng. Chi phí logistics tại ĐBSCL đang là gánh nặng đối với năng lực cạnh tranh của các sản phẩm sản xuất ra tại ĐBSCL; chi phí logistics tại ĐBSCL chiếm tới 30% giá thành sản phẩm.

Nguyên nhân chính của điểm nghẽn này được các chuyên gia đánh giá là do hệ thống logistics tại ĐBSCL còn thiếu liên kết và đồng bộ. Vận chuyển hàng hoá chủ yếu bằng đường bộ và thuỷ nội địa, trong khi tình trạng một số cảng trọng điểm tại miền Đông thường xuyên quá tải, dẫn tới phí dịch vụ, lưu kho bãi, thời gian chờ đợi đều tăng…

Hiện nay, ĐBSCL chưa có cảng biển quy mô lớn, chủ yếu là cảng sông nhỏ, thiếu cảng nước sâu cho tàu vận chuyển container xuất khẩu. Hệ thống kênh rạch dày đặc nhưng đặc trưng luồng lạch khác biệt dẫn tới vận tải thủy nội địa hạn chế phương tiện, không vận dụng được tối đa tải trọng cho phép. Các sà lan cũng không thể vận tải tối đa tải trọng cho phép do hạn chế chiều cao tĩnh không của những cây cầu phục vụ giao thông đường bộ, trọng tải sà lan chỉ ở mức từ 1.500-3.500 tấn.

ĐBSCL cũng thiếu các trung tâm logistics trọng điểm và các hệ thống trung tâm vệ tinh, thiếu bãi container rỗng, hệ thống kho ở các cảng, đơn vị kiểm định vệ sinh an toàn thực phẩm, chiếu xạ đạt chuẩn... nên hạn chế rất nhiều đến hoạt động thương mại, xuất nhập khẩu.

Theo Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ logistics Việt Nam, 13 tỉnh ĐBSCL với lợi thế có đủ các loại hình vận tải đường sông, đường biển, đường bộ và hàng không, nhưng hiện chỉ có 1.461 doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics, chiếm khoảng 4,39% số lượng doanh nghiệp logistics của cả nước.

Số doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics chuyên nghiệp rất hạn chế, chủ yếu là các doanh nghiệp nông nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp thuỷ sản tự cung cấp hạ tầng logistics để phục vụ sản xuất, chế biến và xuất khẩu sản phẩm của doanh nghiệp mình.

Trước thực tế diễn ra tại ĐBSCL, ông Trần Thanh Hải- Phó cục trưởng Cục Xuất Nhập khẩu (Bộ Công Thương) đánh giá, phần lớn các dịch vụ logistics chỉ dừng lại ở từng hoạt động riêng lẻ chứ chưa có sự kết nối chặt chẽ với nhau giữa các phương thức vận tải nên thường gây ra chậm trễ, chi phí phát sinh cao. Các doanh nghiệp logistics hoạt động tại ĐBSCL mới chỉ dừng lại ở việc giao nhận vận tải, cho thuê kho bãi, làm thủ tục hải quan, vận chuyển nội địa, gom hàng lẻ chứ chưa thể tích hợp, tổ chức và liên kết các hoạt động trong chuỗi logistics.

Phát triển logistics- nâng cao năng lực cạnh tranh cho nông sản ĐBSCL

Như vậy, phát triển hệ thống logistics cho nông sản ĐBSCL là giải pháp cấp bách hiện nay để nâng cao năng lực cạnh tranh cho hàng nông sản Việt Nam nói chung và sự phát triển bền vững cho nông sản ĐBSCL nói riêng.

Theo ông Nguyễn Thành Phong- Phó trưởng Ban kinh tế TƯ, khó khăn lớn nhất đối với phát triển logistics tại ĐBSCL đó là hệ thống sông, kênh rạch chằng chịt chia cắt địa hình của khu vực, trong khi vận tải thủy nội địa chưa phát triển làm cho giao thương kết nối khó khăn và chi phí cao. Đồng thời, hệ thống hạ tầng logistics tại ĐBSCL xuất phát điểm thấp hơn rất nhiều so với các địa phương khác như TP.Hồ Chí Minh, Huế, Đà Nẵng.

Lợi thế của ĐBSCL là vận tải đường thủy nội địa. Tuy nhiên hệ thống vận tải này đòi hỏi có sự kết nối các bến bãi với các phương thức vận tải khác. Thời gian vừa qua, hệ thống cảng thủy có đường bộ kết nối với cảng có tải trọng thấp, không thuận lợi để trung chuyển hàng hóa bằng đường bộ.

Để gỡ các điểm nghẽn nêu trên, ông Trần Thanh Hải cho rằng, cần thực hiện căn cơ 5 giải pháp. Một là, nâng cao chất lượng công tác quy hoạch, tập trung vào quy hoạch logistics toàn vùng, hoàn thiện thể chế, chính sách để tháo gỡ khó khăn, thu hút đầu tư trong hoạt động logistics, đặc biệt là hoạt động đầu tư của các dự án; tạo cơ chế cho nhà đầu tư; thúc đẩy đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông vận tải vùng ĐBSCL giai đoạn 2022 - 2025; điều chỉnh việc phân bổ và sử dụng hiệu quả nguồn lực đầu tư công; xúc tiến đầu tư theo hợp tác công-tư.

Hai là, hoàn thiện đồng bộ kết cấu hạ tầng phục vụ logistics; cải tạo, nâng cấp các luồng tàu biển chính trong khu vực; phát triển cảng biển cần gắn với các trung tâm sản xuất hàng hóa, kêu gọi đầu tư cảng ngoài khơi…

Ba là, đẩy mạnh phát triển những trung tâm logistics phục vụ hàng nông sản với dịch vụ chủ yếu như vận tải, kho hàng, bảo quản hàng hóa và các dịch vụ giá trị gia tăng.

Bốn là, nâng cao hơn nữa liên kết giữa các “nhà” trong chuỗi cung ứng hàng nông sản, bao gồm ngươi sản xuất, nhà máy chế biến, doanh nghiệp thương mại, doanh nghiệp logistics… 

Cuối cùng là, cần nâng cao chất lượng dịch vụ logistics, chất lượng nguồn nhân lực logistics, áp dụng công nghệ số… để đáp ứng yêu cầu thương mại hiện đại.

Tại Diễn đàn, ông Trần Thanh Hải- Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) đưa ra dự báo xu hướng phát triển dịch vụ logistics gắn với sản xuất nông nghiệp, kinh doanh nông sản cả nước nói chung và ĐBSCL nói riêng. Đó là, xu hướng ứng dụng công nghệ 4.0 trong ngành logistic; xu hướng Xanh trong tiêu dùng dẫn tới xu hướng Xanh trong logistisc nông sản; sự phát triển của thị trường dịch vụ logistics toàn cầu nói chung và một số dịch vụ cụ thể nói riêng; và tiêu chuẩn đối với hàng nông sản ngày càng được nâng cao.

Lê Kim Liên