Không còn ‘dựa sức’, doanh nghiệp phải ‘dựa trí’ để cạnh tranh quốc tế

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng.

Doanh nghiệp nhanh nhạy ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo

Trong kỷ nguyên toàn cầu hóa và cạnh tranh thương mại khốc liệt, việc tham gia vào mạng lưới sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu không còn là lựa chọn, mà là con đường tất yếu để mỗi nền kinh tế vươn lên. Trên hành trình đó, doanh nghiệp chính là lực lượng tiên phong, giữ vai trò “đầu tàu” dẫn dắt tăng trưởng.

Đặc biệt, trước làn sóng Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, doanh nghiệp Việt Nam không thể chỉ dựa vào lợi thế lao động giá rẻ hay tài nguyên, mà phải chủ động khai thác hiệu quả các nguồn lực, nhanh nhạy trong ứng dụng công nghệ, đẩy mạnh đổi mới sáng tạo để khẳng định vị thế và năng lực cạnh tranh trong sân chơi toàn cầu.

Ông Nguyễn Đoàn Kết, Phó Chủ tịch HĐQT, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Bóng đèn Phích nước Rạng Đông cho biết, doanh nghiệp lựa chọn chiến lược phát triển bền vững bằng cách gia tăng hàm lượng khoa học trong sản phẩm. Sau ba năm đầu tư mạnh vào khoa học - công nghệ, Rạng Đông đã khẳng định vị thế trên thị trường với các sản phẩm chiếu sáng thông minh, dây chuyền sản xuất tự nghiên cứu cùng phần mềm tích hợp trên nền tảng công nghệ của FPT, Viettel, VNPT, phục vụ phát triển đô thị thông minh.

Doanh nghiệp cũng áp dụng đồng bộ các công cụ quản lý năng suất, chất lượng và đổi mới quy trình. Theo ông Nguyễn Đoàn Kết, “linh hồn” của đổi mới sáng tạo chính là đầu tư mạnh cho bộ phận R&D - nơi tiếp thu, chuyển hóa tri thức để tạo ra giá trị mới, tích hợp vào hệ sinh thái sản phẩm và dịch vụ của công ty.

Trong lĩnh vực dệt may, nhiều doanh nghiệp Việt đã mạnh dạn đầu tư dây chuyền sản xuất tự động, ứng dụng công nghệ 3D trong thiết kế mẫu mã và phần mềm quản lý thông minh (ERP) để tối ưu quy trình sản xuất từ thu mua, sản xuất, kiểm soát chất lượng, quản lý kho, đến tài chính và phân phối. Nhờ đó, năng suất lao động gia tăng, giảm đáng kể tỷ lệ hàng lỗi và thời gian giao hàng, đồng thời nâng cao khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn “xanh” của thị trường châu Âu.

Tương tự, trong ngành nông nghiệp, các mô hình “nông nghiệp thông minh” sử dụng cảm biến IoT, máy bay không người lái và hệ thống tưới tự động đã giúp nông dân kiểm soát chất lượng sản phẩm, tiết kiệm chi phí và nâng cao giá trị nông sản. Những ví dụ này cho thấy ứng dụng khoa học công nghệ không chỉ giúp doanh nghiệp Việt Nam hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu mà còn tạo nền tảng vững chắc cho phát triển bền vững trong kỷ nguyên số.

Khoa học công nghệ là “ngọn cờ” thúc đẩy phát triển đất nước

Có thể nói, những năm trở lại đây, tinh thần về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã trở thành “ngọn cờ” thúc đẩy phát triển đất nước trong kỷ nguyên vươn mình.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh: “Khoa học, công nghệ là nền tảng tạo ra tri thức và công cụ mới. Đổi mới sáng tạo là động lực, chuyển hóa các tri thức, công cụ mới thành ý tưởng và giải pháp để giải quyết các bài toán kinh tế - xã hội. Chuyển đổi số tạo ra môi trường số và công cụ số để hiện thực hoá các ý tưởng, giải pháp đổi mới sáng tạo thành các sản phẩm, dịch vụ, quy trình, mô hình kinh doanh mới và phổ cập vào cuộc sống để tạo ra giá trị thực tế đóng góp cho phát triển kinh tế - xã hội”.

Theo báo cáo của Bộ Khoa học và Công nghệ, ở trụ cột khoa học công nghệ, các ứng dụng khoa học, công nghệ đã góp phần tạo ra năng suất lao động cao, cải thiện chất lượng tăng trưởng, thúc đẩy năng lực cạnh tranh quốc gia… Lĩnh vực như công nghệ sinh học tạo ra các giống cây trồng, vật nuôi mới và tiến bộ trong chẩn đoán, điều trị bệnh; công nghệ thông tin với sự phát triển của internet, máy tính và trí tuệ nhân tạo; công nghệ vật liệu mới như vật liệu siêu dẫn, siêu nhẹ; công nghệ năng lượng với các nguồn năng lượng sạch và hiệu quả...

Không chỉ khoa học và công nghệ, trụ cột đổi mới sáng tạo cũng là động lực để biến ý tưởng thành giá trị kinh tế. Đổi mới sáng tạo giúp Việt Nam vượt qua bẫy thu nhập trung bình, bằng cách khuyến khích phát triển hệ thống đổi mới sáng tạo và hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo quốc gia. Vừa qua, lần đầu tiên, đổi mới sáng tạo được luật hóa và đặt ngang hàng với khoa học và công nghệ, thể hiện sự thay đổi căn bản trong tư duy phát triển. Việt Nam có hệ sinh thái khởi nghiệp sôi động, với hơn 3.000 startup năm 2024, giá trị đầu tư mạo hiểm đạt 1 tỷ USD. Các ví dụ thành công như Vingroup với xe điện VinFast hay FPT với ứng dụng AI…

Cùng với khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia cũng là yêu cầu cấp bách để đổi mới quản trị và phát triển kinh tế số. Chuyển đổi số giúp Việt Nam xây dựng Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.

Hiện, Việt Nam đang đặt mục tiêu tăng trưởng 2 con số, trước mắt là tăng trưởng 8,3-8,5% trong năm 2025, Đảng và Nhà nước đã xác định tăng trưởng chính phải dựa trên khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số: “Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo phải đóng góp đến 5%. Trong 5% đóng góp đó, đổi mới sáng tạo phải đóng góp 3%, chuyển đổi số là 1,5%, khoa học công nghệ là 0,5%. Đổi mới sáng tạo phải đóng góp chính. Đây có thể được xem là lần đầu tiên trong lịch sử ngành khoa học công nghệ có một mục tiêu đóng góp vào sự tăng trưởng GDP một cách tường minh”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định.

Hoàng Bách