Mỡ 'bẩn' âm thầm đe dọa sức khỏe người tiêu dùng

Lò mỡ bẩn giữa khu dân cư

Đầu tháng 10/2025, lực lượng chức năng Quỳnh Lưu (Nghệ An) phát hiện cơ sở chế biến mỡ động vật của bà Bùi Thị Vịnh hoạt động trong điều kiện kinh hoàng: mỡ heo được đun nấu ngay dưới nền đất ẩm thấp, xung quanh là xô, chảo hoen gỉ và nước thải lênh láng. Tổng cộng, gần 1,5 tấn sản phẩm động vật không rõ nguồn gốc bị thu giữ, trong đó có 700 kg mỡ thành phẩm chuẩn bị đóng gói đưa ra thị trường. Toàn bộ tang vật bị tiêu hủy ngay sau đó.

Không lâu sau, báo chí tiếp tục phản ánh những cảnh tượng tương tự ở nhiều nơi khác. Tại Phú Thọ, một hộ dân bị phát hiện đang nấu mỡ từ nguyên liệu ôi thiu trong căn bếp chật hẹp, nền gạch ẩm bẩn, ruồi nhặng bâu kín. Lực lượng chức năng thu giữ hơn 500 kg nguyên liệu và sản phẩm đã chế biến. Còn tại Hưng Yên, loạt phóng sự điều tra của Báo Nông nghiệp và Môi trường cho thấy nhiều cơ sở thu gom mỡ, nội tạng vứt trực tiếp xuống sân, rán sôi rồi đóng can nhựa để bán cho quán ăn, tiệm bánh, thậm chí cả các cơ sở sản xuất thức ăn chăn nuôi.

Đáng chú ý, trong tháng 9/2025, tại Đồng Nai, lực lượng Cảnh sát giao thông phát hiện một xe tải chở 7 tấn mỡ động vật không rõ nguồn gốc, đóng trong hàng chục can nhựa 30 lít và các bánh mỡ lớn. Tài xế không xuất trình được giấy tờ hợp pháp, khai nhận chở thuê hàng từ miền Tây ra Bắc tiêu thụ. 

Những con số nêu trên đang phản ánh tình trạng tái chế, buôn bán mỡ bẩn vô cùng nhức nhối, đe doạ trực tiếp đến sức khoẻ người tiêu dùng.

Khi hiểm họa nằm ngay trong bếp ăn

Theo phản ánh của các cơ quan chức năng, mỡ bẩn thường được thu gom từ lò mổ, nhà hàng, hoặc chợ đầu mối. Sau đó, chúng được nấu lại, khử mùi bằng hóa chất rồi đóng gói, dán nhãn giả và bán với giá rẻ hơn mỡ sạch 30–40%. Bên ngoài, mỡ nhìn vàng óng và thơm nhẹ nhưng bên trong là hỗn hợp chứa dư lượng chất tẩy, kiềm, thậm chí có dấu vết của formol hoặc hydrogen peroxide.

Các chuyên gia cảnh báo, việc sử dụng mỡ tái chế không chỉ gây rối loạn tiêu hóa, mà còn làm tích tụ độc tố trong gan, thận, lâu dài có thể dẫn đến ung thư. Đáng lo ngại hơn, phần lớn lượng mỡ này được tiêu thụ qua các kênh không kiểm soát: quán ăn vỉa hè, nhà hàng nhỏ, cơ sở sản xuất bánh kẹo và đồ chiên rán. Người tiêu dùng hầu như không thể phân biệt bằng mắt thường.

Mỡ heo được chế biến dưới sàn nhà.

Theo Luật An toàn thực phẩm 2010 (sửa đổi, bổ sung năm 2018), tổ chức, cá nhân chế biến, kinh doanh thực phẩm không bảo đảm an toàn có thể bị xử phạt hành chính từ 30 đến 100 triệu đồng, bị đình chỉ hoạt động hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng. Điều 317 Bộ luật Hình sự 2015 cũng quy định hành vi “chế biến, cung cấp thực phẩm bẩn” có thể bị phạt tù từ 1 đến 20 năm tùy mức độ gây hại.

Ngoài ra, Nghị định 115/2018/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an toàn thực phẩm nêu rõ: hành vi sản xuất, buôn bán thực phẩm không bảo đảm chất lượng có thể bị phạt tiền lên tới 200 triệu đồng, tịch thu tang vật và buộc tiêu hủy sản phẩm.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy phần lớn cơ sở vi phạm chỉ bị xử phạt hành chính, trong khi hành vi có tính lặp lại, quy mô ngày càng tinh vi. Nhiều cơ sở tiếp tục hoạt động “chui”, thay địa điểm, thay tên để lẩn tránh kiểm tra. Chính điều này khiến thị trường mỡ bẩn như “con virus dai dẳng”, lan khắp từ nông thôn đến đô thị.

Để ngăn chặn tận gốc, các chuyên gia đề xuất phải kết hợp cả kiểm tra đột xuất, truy xuất nguồn gốc, lẫn chế tài hình sự mạnh tay. Lực lượng Quản lý thị trường, Thú y và các địa phương cần lập cơ sở dữ liệu số hóa về nguồn gốc thực phẩm, buộc các cơ sở sản xuất mỡ, dầu ăn phải có giấy chứng nhận và truy xuất QR code.

Về phía người tiêu dùng, cần thay đổi thói quen chọn thực phẩm rẻ, không rõ nguồn gốc. Việc sử dụng mỡ “giá hời” có thể tiết kiệm vài nghìn đồng nhưng đánh đổi bằng rủi ro bệnh tật lâu dài.

Thanh Hiền