Mối đe dọa toàn cầu từ các loại nấm kháng thuốc

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) mới đây công bố danh sách đầu tiên về các loại nấm đe dọa lớn nhất với sức khỏe con người. Đồng thời, họ cảnh báo một số chủng ngày càng kháng thuốc và lan rộng. Tổ chức này cũng công bố danh sách tương tự các virus, vi khuẩn đe dọa sức khỏe con người.

Danh sách do WHO đưa ra gồm 19 loại nấm gây bệnh phổ biến nhất và chia thành ba nhóm khác nhau theo mức độ gây bệnh nguy hiểm và sự phổ biến là: nhóm nguy cấp, nhóm cao và nhóm trung bình.

"Nhóm nguy cấp" gồm 4 loại nấm gây bệnh: Cryptococcus neoformans, Aspergillus fumigatus, Candida albicans và Candida auris.

"Nhóm cao" gồm một số loại nấm khác từ họ Candida, Mucorales, mucormycosis - nấm gây bệnh nhiễm trùng gia tăng nhanh chóng ở những người bị bệnh nặng - đặc biệt là ở Ấn Độ - trong thời gian COVID-19.

"Nhóm trung bình" liệt kê 8 loại nấm, trong đó có Coccidioides spp và Cryptococcus gattii gây nhiễm trùng phổi.

Cryptococcus và Aspergillus đều là những loại nấm xâm nhập có thể lây nhiễm sang phổi, gây triệu chứng giống như viêm phổi và có thể tiến triển thành bệnh nặng hơn. Aspergillus fumigatus là loại nấm tương đối phổ biến có thể được tìm thấy trong các lớp lá mục nát gần như ở khắp mọi nơi. Mỗi người trong chúng ta hít vào từ 10 đến 100 bào tử Aspergillus mỗi ngày. Nó gần như vô hại với người khỏe mạnh, nhưng đối với những người bị suy giảm miễn dịch thì có thể dẫn đến nhiễm trùng lâm sàng khác, thậm chí có thể gây chết người.

Candida albicans thường sống trên da và bên trong cơ thể mà không gây ra bất kỳ vấn đề gì. Nhưng nếu nó phát triển quá nhiều có thể dẫn đến tưa miệng, gây các bệnh vùng cổ họng hoặc nhiễm trùng nấm âm đạo, còn được gọi là bệnh nấm Candida âm đạo.

Candida auris là mối đe dọa y tế trong vài năm gần đây, cho đến nay không nhiều người biết về nó. Điều đáng nói là Candida auris gần như không thể tiêu diệt vì nó liên tục kháng thuốc và đã gây ra các đợt bùng phát nghiêm trọng tại các cơ sở y tế tại nhiều quốc gia.

Các loại nấm được đưa vào danh sách này thường ảnh hưởng đến bệnh nhân có bệnh nền, những người có hệ thống miễn dịch suy yếu. Những người có nguy cơ cao nhất bao gồm người bị ung thư, HIV hoặc AIDS, cấy ghép nội tạng, bệnh hô hấp mãn tính hoặc bệnh lao.

Việc xếp hạng các loại nấm gây bệnh được quyết định bởi các chuyên gia sức khỏe, nhà khoa học hàng đầu, dưới sự cân nhắc kỹ lưỡng về tác động của bệnh nấm đối với sức khỏe cộng đồng cho đến nay.

WHO mong muốn danh sách này sẽ giúp các nhà hoạch định chính sách tại mỗi quốc gia sẽ có những hướng dẫn để người dân phòng ngừa, đồng thời kêu gọi nỗ lực lớn từ các Chính phủ và nhà nghiên cứu để tăng cường ứng phó với 19 loại nấm trong danh sách.

Báo cáo của chuyên gia tại WHO cho biết không thể ước tính chính xác gánh nặng mà những căn bệnh do nấm gây ra đối với dân số toàn cầu. Một phần nguyên nhân là sự thiếu nhận thức của các bác sĩ và việc không có các công cụ chẩn đoán thích hợp, dẫn đến bệnh nhân bị nhiễm trùng không được phát hiện.

Ngoài ra, việc WHO quyết định công bố danh sách này cũng dựa trên việc ngày càng có nhiều bệnh do nấm xâm lấn và chúng đều kháng thuốc kháng sinh.

Các bác sĩ lâm sàng thường sử dụng một nhóm thuốc chống nấm được gọi là azoles. Nhưng khi việc sử dụng thuốc chống nấm ngày càng tăng lại khiến nấm bệnh xâm nhập thích nghi và trở nên kháng thuốc, giống như nhiều bệnh do vi khuẩn đã trở nên kháng thuốc kháng sinh hiện nay.

WHO cho biết, nhiễm nấm và khả năng kháng thuốc điều trị ngày càng tăng. Tuy nhiên, trong lịch sử, chúng ta lại thiếu tập trung vào mối nguy này, tạo ra khoảng trống lớn về kiến ​​thức, cũng như thiếu giám sát, phương pháp điều trị và chẩn đoán. Theo WHO, thậm chí khó có thể ước tính quy mô của mối đe dọa vì thiếu dữ liệu, đồng thời kêu gọi nỗ lực lớn từ các chính phủ, giới nghiên cứu để tăng cường ứng phó với 19 loại nấm trong danh sách.

Tiến sĩ Hanan Balkhy, Trợ lý Tổng giám đốc WHO về kháng thuốc cho biết: “Nổi lên từ đại dịch kháng thuốc kháng sinh, các bệnh nhiễm trùng do nấm ngày càng gia tăng và khả năng kháng lại phương pháp điều trị ngày càng nhiều. Nó trở thành mối quan tâm sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới. Dù vậy, chúng ta mới chỉ có 4 cách điều trị cho người nhiễm nấm và rất ít lựa chọn mới trong tương lai".

Theo WHO, biến đổi khí hậu cũng đồng nghĩa tỷ lệ mắc bệnh và phạm vi địa lý của các mầm bệnh ngày càng mở rộng. Trong khi đó, khả năng kháng thuốc một phần do việc sử dụng quá nhiều thuốc chống nấm trong nông nghiệp.

An Dương (T/h)