Nâng cao năng suất, chất lượng ngành cà phê theo tiêu chuẩn xanh bền vững

Kể từ ngày 31/12/2024, EU cấm việc bán cà phê có nguồn gốc từ đất bị phá rừng hoặc đất bạc màu đã bị cấm. Quy định của EU yêu cầu các công ty bán cà phê ở EU thu thập tọa độ định vị của trang trại sản xuất cà phê. Các công ty có thể kết hợp dữ liệu này với các công cụ giám sát vệ tinh. Những công cụ này kiểm tra xem các công ty có đáp ứng các yêu cầu của quy định hay không và xác định các khu vực tiềm ẩn có nguy cơ suy thoái đất và phá rừng.

Đề xuất này cũng dán nhãn các quốc gia trồng cà phê là có rủi ro thấp hoặc rủi ro cao. Cà phê từ các vùng có rủi ro cao phải đáp ứng các yêu cầu thẩm định nhiều hơn so với các vùng có rủi ro thấp.

Đứng trước yêu cầu này, ngành cà phê Việt Nam đã và đang hướng việc sản xuất cà phê một cách bền vững, không gây mất rừng, bảo vệ môi trường. Nhiều doanh nghiệp tìm cho mình lối đi riêng, giải pháp hiệu quả. Điển hình như nhờ việc trồng theo tiêu chuẩn tiêu chuẩn UTZ - tiêu chuẩn phát triển bền vững cho cà phê, ca cao và chè mà các sản phẩm cà phê của một số doanh nghiệp đã đáp ứng yêu cầu của các đối tác từ châu Âu.

Trước hiệu quả mang lại, hiện nay nhiều doanh nghiệp từ khu vực phía Bắc đến Tây Nguyên đã quyết định hướng tới 100% diện tích vùng trồng cà phê theo hướng bền vững. Các hiệp hội, doanh nghiệp đánh giá rằng quy định mới sẽ tạo ra những thách thức nhất định nhưng cũng là cơ hội để Việt Nam gia tăng thị phần.

 Ảnh minh họa

Hiện tỷ lệ phá rừng do sản xuất cà phê tại Việt Nam chỉ chiếm 0,1% nên tạm thời các doanh nghiệp trong ngành cà phê Việt không phải lo ngại khi quy định chống phá rừng của châu Âu có hiệu lực. Tuy nhiên, các đối tác châu Âu đang có xu hướng nhập khẩu sản phẩm vừa không phá rừng và vừa xanh. Do vậy, để đáp ứng nhu cầu của ứng thị trường này, nông dân cần phải thay đổi canh tác sang hướng giảm thiểu lượng khí carbon thải ra môi trường và bảo tồn được tài nguyên thiên nhiên thì mới có cơ hội xuất khẩu hàng hóa vào châu Âu.

Bà Nguyễn Việt Hà – Cán bộ quản lý bền vững cấp cao tổ chức 4C (Common Code for the Coffee Community Association) chia sẻ: “Quy đình này có thể sẽ khắt khe và khó tính hơn so với các thị trường khác nhưng đây là xu thế. Các sản phẩm nông nghiệp phải sản xuất một cách có trách nhiệm, sản xuất bền vững. Và quan trọng phải cung cấp thông tin để đảm bảo được tính giải trình cho các đối tác khi xuất khẩu sang EU. Chính vì vậy, chúng ta phải có sự chuẩn bị để đáp ứng được những yêu cầu từ phía họ. Khi chúng ta chuẩn bị tốt, đáp ứng được yêu cầu như thế thì chúng ta sẽ nâng tầm được vị thế sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam trên thị trường quốc tế”.

Cần xây dựng hệ sinh thái xanh cho ngành cà phê

Trên thực tế, các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam, đặc biệt là mặt hàng cà phê dù liên tục ghi nhận tăng trưởng nhưng chưa có thương hiệu, giá trị thu về cho các doanh nghiệp và người lao động còn khá hạn chế. Sản xuất cà phê tại Việt Nam vẫn đối diện với nhiều thách thức như ảnh hưởng tiêu cực của biến đổi khí hậu, diện tích sản xuất nhỏ lẻ, manh mún; Khai thác đất quá mức, lạm dụng phân vô cơ, chưa được xử lý triệt để chất thải, thiếu tính bền vững; phần lớn sản xuất chưa phát triển theo hướng chuỗi giá trị. Bên cạnh đó, nhiều hợp tác xã được thành lập nhưng chất lượng và hiệu quả hoạt động còn hạn chế; kết cấu hạ tầng sản xuất thiếu đồng bộ, cơ sở chế biến chưa đáp ứng được thực tiễn sản xuất...

Theo đó, việc phát triển cà phê chất lượng cao gắn với phát triển xanh và bền vững được xem là hướng đi phù hợp để nâng tầm ngành hàng cà phê Việt Nam nhằm kích thích và khai thác tiêu dùng thị trường cà phê trong và ngoài nước, nâng cao giá trị xuất khẩu, đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn cho người trồng cà phê là người nông dân, hợp tác xã và các doanh nghiệp.

Cùng với đó, cần đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số trong lĩnh vực sản xuất cà phê; xác định rõ vai trò, trách nhiệm và quyền lợi với các bên tham gia trong chuỗi ngành hàng; tăng cường sự hợp tác, đầu tư giữa doanh nghiệp và hợp tác xã xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn và bảo đảm đầu ra cho sản phẩm; tập trung nâng cao chất lượng sản phẩm đáp ứng nhu cầu xuất khẩu; chuyển đổi số và áp dụng các công nghệ mới trong hoạt động sản xuất, đầu tư vào nghiên cứu và phát triển để tạo ra các công nghệ và sản phẩm mới, đáp ứng các tiêu chuẩn bền vững do Thỏa thuận Xanh EU đặt ra…

Ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho biết, để tận dụng FTA hiệu quả, các doanh nghiệp ngành cà phê cần lập nhóm kết nối giữa các doanh nghiệp với các cơ quan liên quan; xây dựng hệ sinh thái cho ngành (cơ quan tư, địa phương, hiệp hội, công ty xuất khẩu chính, công ty tư vấn, nông dân, công ty cung cấp nguyên liệu đầu vào…) chú ý nhiều hơn đến sản phẩm chế biến, xây dựng thương hiệu; tập trung nâng cao chất lượng, chú ý phát triển bền vững. 

Đáng lưu ý, hệ sinh thái tận dụng các FTA cho ngành hàng cà phê được xây dựng thành công sẽ góp phần tạo ra chiến lược phát triển ngành hàng bền vững, minh bạch; từ đó quyết liệt hơn trong công tác điều hành sản xuất để khẳng định vị trí, uy tín, thương hiệu trên trường quốc tế và tạo ra công cụ, lực đẩy thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ, bền vững cho ngành cà phê Việt trong thời gian tới.

Khánh Mai (t/h)