Ngành điều kiến nghị áp giá nhập khẩu tối thiểu đối với điều nhân nhập khẩu vào Việt Nam

Điều nhân nhập khẩu tăng cao

Tại Hội nghị giao ban giữa Lãnh đạo Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và các Hội – Hiệp hội Doanh nghiệp diễn ra chiều 19/4/2023 tại TP.HCM, ông Bạch Khánh Nhựt- Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) đã “kêu cứu” với cơ quan chức năng để có chính sách phù hợp, nhằm giúp ngành Điều Việt Nam không bị "sụp đổ”.

Theo ông Bạch Khánh Nhựt, ngành điều Việt Nam có giá trị xuất khẩu khoảng 3,5 - 3,8 tỉ USD/năm, dẫn đầu toàn cầu về sản xuất, xuất khẩu trong nhiều năm liền nhưng vị trí này đang bị lung lay.

Đó là do tình trạng điều nhân nhập khẩu tăng lên nhanh chóng, cạnh tranh không bình đẳng với doanh nghiệp chế biến điều trong nước.

Trong năm 2022, đã có 78.583 tấn được nhập vào Việt Nam, tương đương gần 350.000 tấn hạt điều thô- lớn hơn tổng sản lượng điều thô do Việt Nam sản xuất trong 1 năm. Và chỉ trong 2 tháng đầu năm 2023 đã có hơn 10.158 tấn điều nhân được nhập khẩu, tương đương gần 44.000 tấn hạt điều thô.

Ông Bạch Khánh Nhựt cho biết, chủ trương của các nước trồng điều ở châu Phi (gần đây có cả Campuchia) là phát triển công nghiệp chế biến điều, giảm dần xuất điều thô. Vì vậy, họ đưa ra nhiều chính sánh ưu đãi, hỗ trợ để thu hút đầu tư các nhà máy chế biến điều. Đồng thời, với điều thô xuất khẩu, họ quy định và giám sát chặt giá xuất khẩu tối thiểu; áp mức thuế xuất khẩu cao. Nhưng với điều nhân xuất khẩu, họ miễn thuế. Trong khi đó, cả điều thô và điều nhân khi nhập vào Việt Nam để chế biến, xuất khẩu đều được Việt Nam miễn thuế.

Điều này đã dẫn đến sự bất bình đẳng trong thương mại giữa doanh nghiệp chế biến điều Việt Nam và các nước; tạo điều kiện để điều nhân từ châu Phi nhập khẩu vào Việt Nam, đem đến những nguy cơ lớn đối với toàn ngành Điều Việt Nam- ông Bạch Khánh Nhựt cho hay.

Kiến nghị áp giá nhập khẩu tối thiểu nhân điều nhập khẩu vào Việt Nam

Theo Vinacas, các doanh nghiệp nhập khẩu điều nhân hiện phần lớn do doanh nghiệp FDI làm đầu mối thực hiện, lợi nhuận chủ yếu tập trung cho số doanh nghiệp này.

Các doanh nghiệp này tận dụng ưu đãi của các nước châu Phi nên xây nhà máy sơ chế tại đây sau đó chuyển điều nhân giá rẻ về Việt Nam, chế biến đơn giản tại Việt Nam sau đó xuất khẩu. Từ chính sự dễ dãi của thị trường Việt Nam và sự không công bằng trong cạnh tranh giữa doanh nghiệp chế biến tại châu Phi và Việt Nam, công nghiệp chế biến điều tại châu Phi sẽ phát triển mạnh, chặn dần nguồn nguyên liệu hạt điều thô của các nhà máy Việt Nam. Và nếu tình trạng này cứ tiếp diễn, sẽ bóp chết ngành chế biến điều Việt Nam trong tương lai không xa.

Trong khi đó, doanh nghiệp Việt Nam đầu tư một nhà máy chế biến hoàn chỉnh từ điều thô thành điều nhân mất từ 100 - 500 tỉ đồng, nhưng nhập điều thô giá cao bởi châu Phi đánh thuế xuất khẩu điều thô, miễn thuế xuất khẩu điều nhân nên bị mất lợi thế cạnh tranh.

Nếu doanh nghiệp chuyển sang nhập điều nhân từ châu Phi thì sẽ chỉ thực hiện 1 đến 3 công đoạn cuối để có thành phẩm xuất khẩu (khoảng 20% toàn dây chuyền chế biến nếu tính từ điều thô, thậm chí chỉ đóng gói vào bao bì mới), từ đó lãng phí dây chuyền đã đầu tư và phải sa thải bớt công nhân, người lao động sẽ mất việc làm.

Thực tế hiện nay, các nước xuất khẩu nhân điều vào Việt Nam đang áp thuế xuất khẩu và giá xuất khẩu tối thiểu với hạt điều thô, khiến cho nhân điều chế biến tại Việt Nam bị cạnh tranh không công bằng với nhân điều nhập khẩu. Điển hình là Ấn Độ áp thuế nhập khẩu điều nhân 25% để bảo hộ ngành điều trong nước, nên Việt Nam không thể xuất khẩu điều nhân sang thị trường này được. Trong khi đó, Việt Nam lại chưa có sự bảo hộ sản xuất trong nước.

Hơn nữa, các loại nhân điều nhập khẩu hầu hết có chất lượng thấp; khi xuất đi sẽ làm giảm chất lượng chung của ngành điều Việt Nam, làm mất dần uy tín và thị phần của điều nhân Việt Nam trên thương trường quốc tế.

Trước thực tế trên, Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) khẩn cấp đề xuất Chính phủ, Bộ Công Thương và các ban ngành nghiên cứu giải pháp. Đó là, đàm phán để các nước châu Phi miễn thuế xuất khẩu điều thô để tạo công bằng trong cạnh tranh. Nếu đề nghị này không được đáp ứng, Việt Nam cần áp thuế nhập khẩu điều nhân ở mức 25% tương tự như Ấn Độ đã thực hiện với điều Việt Nam để tạo sự công bằng trong chế biến và kinh doanh điều nhân"- ông Bạch Khánh Nhựt kiến nghị.

Lê Kim Liên