Nghiên cứu mới của Mỹ cảnh báo sử dụng máy quét CT có nguy cơ gây ung thư

Rủi ro từ máy quét CT

Nghiên cứu từ Đại học California - San Francisco (UCSF) đã đưa ra cảnh báo nghiêm trọng khi sử dụng máy quét CT. Các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng CT tại Mỹ có thể góp phần gây ra tới 5% trong tổng số ca ung thư được chẩn đoán hàng năm.

Nghiên cứu được công bố trên tạp chí JAMA Internal Medicine và được Viện Y tế Quốc gia Mỹ tài trợ, chỉ ra rằng rủi ro liên quan đến máy quét CT, đặc biệt là bức xạ ion hóa, lớn hơn nhiều so với những gì đã được biết trước đây.

Tiến sĩ Rebecca Smith-Bindman, tác giả chính của nghiên cứu và bác sĩ X quang tại UCSF, nhấn mạnh: “CT có thể cứu sống người, nhưng tác hại tiềm tàng của nó thường bị bỏ qua”.

Bà kêu gọi cần xem xét lại các quy trình hiện tại, cảnh báo rằng nếu không có sự thay đổi, số ca ung thư có thể gia tăng trong tương lai. “Chúng tôi ước tính rằng nguy cơ từ CT tương đương với các yếu tố rủi ro lớn khác như uống rượu và thừa cân. Việc giảm số lần quét và liều lượng bức xạ có thể cứu sống nhiều người”, bà cho biết thêm.

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện sử dụng máy quét CT có nguy cơ gây ung thư tương đương với các yếu tố rủi ro lớn khác như uống rượu và thừa cân. Ảnh minh họa

Chụp CT, hay còn gọi là chụp CAT, đã trở thành một phần thiết yếu trong y học hiện đại nhằm phát hiện khối u và chẩn đoán nhiều bệnh lý. Kể từ năm 2007, số lượng chụp CT hàng năm tại Mỹ đã tăng 30%. Chỉ trong năm 2023, người Mỹ đã thực hiện 93 triệu lần chụp CT, một con số mà các nhà nghiên cứu cho rằng có thể dẫn đến gần 103.000 ca ung thư mới, cao hơn 3 đến 4 lần so với ước tính trước đó.

Phương pháp nghiên cứu này sử dụng dữ liệu liều lượng và quy trình chụp CT chính xác hơn, cho phép đưa ra ước tính chính xác về số ca ung thư do bức xạ gây ra. Tiến sĩ Diana Miglioretti, đồng tác giả và là nhà nghiên cứu ung thư vú, cho biết: “Nguy cơ ung thư liên quan đến chụp CT cũng áp dụng cho những bệnh nhân trẻ tuổi và cao hơn so với những gì đã biết trước đây”.

Nghiên cứu đã phân tích dữ liệu từ 93 triệu lần chụp CT trên 61,5 triệu bệnh nhân trên toàn nước Mỹ. Khả năng được chụp CT tăng theo độ tuổi, đạt đỉnh ở nhóm từ 60 đến 69 tuổi. Mặc dù trẻ em chỉ chiếm hơn 4% số lần chụp nhưng nguy cơ đối với nhóm này đặc biệt cao. Nghiên cứu đã loại trừ các lần chụp trong năm cuối đời của bệnh nhân, vì những lần này không có khả năng gây ra ung thư trong tương lai.

Dự đoán, nhóm người lớn từ 50 đến 59 tuổi sẽ có số ca ung thư liên quan đến CT cao nhất, với 10.400 trường hợp ở phụ nữ và 9.300 trường hợp ở nam giới. Các loại ung thư phổ biến nhất liên quan đến chụp CT ở người lớn bao gồm ung thư phổi, đại tràng, bệnh bạch cầu, bàng quang và vú. Đối với trẻ em, các loại ung thư thường gặp nhất là tuyến giáp, phổi và vú. Dữ liệu cho thấy chụp CT bụng và xương chậu là những yếu tố chính góp phần vào nguy cơ ung thư ở người lớn, trong khi chụp CT đầu gây ra nguy cơ lớn nhất cho trẻ em. Đáng chú ý, trẻ sơ sinh chụp CT có nguy cơ mắc ung thư cao gấp 10 lần so với các nhóm tuổi khác.

Các tác giả nghiên cứu nhấn mạnh rằng nhiều lần chụp CT có thể không cần thiết, đặc biệt là đối với các tình trạng như nhiễm trùng đường hô hấp trên hoặc đau đầu không có triệu chứng nghiêm trọng. Họ khuyến nghị bệnh nhân và bác sĩ nên cân nhắc các phương pháp thay thế hoặc sử dụng liều thấp hơn khi có thể. Tiến sĩ Smith-Bindman cho biết: “Hiện tại, có sự chênh lệch không thể chấp nhận về liều lượng CT, với một số bệnh nhân nhận liều quá mức”.

Malini Mahendra - Phó giáo sư khoa Chăm sóc tích cực nhi khoa của UCSF và đồng tác giả nghiên cứu, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc minh bạch thông tin với các gia đình. Bà cho biết: “Ít bệnh nhân và gia đình của họ được tư vấn về rủi ro liên quan đến các lần quét CT. Chúng tôi hy vọng rằng những phát hiện trong nghiên cứu này sẽ giúp các bác sĩ lâm sàng truyền đạt tốt hơn những rủi ro ung thư, từ đó có những cuộc thảo luận sáng suốt hơn khi cân nhắc lợi ích và rủi ro của các lần quét CT”.

QCVN 12 : 2016/BKHCN về thiết bị chụp cắt lớp vi tính dùng trong y tế

Quy chuẩn này do Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ quy định các yêu cầu kỹ thuật, quy trình để kiểm định và các yêu cầu quản lý đối với thiết bị chụp cắt lớp vi tính dùng trong y tế (sau đây gọi tắt là thiết bị CT).

Quy chuẩn kỹ thuật này không áp dụng đối với thiết bị CT được tích hợp với hệ chẩn đoán hình ảnh khác (ví dụ như PET/CT, SPECT/CT).

Các thiết bị CT phải đáp ứng các yêu cầu chấp nhận phải hoạt động tốt. Kim chỉ thị phải trùng với vạch chia giá trị đọc thông số (đối với các thiết bị chỉ thị số thì giá trị đọc phải ổn định).Cơ khí bàn bệnh nhân và phanh hãm phải dịch chuyển được nhẹ nhàng, chắc chắn và an toàn.

Độ chính xác của dịch chuyển bàn bệnh nhân sai lệch của hành trình dịch chuyển bàn nằm trong Khoảng ± 2 mm so với giá trị đặt. Độ chính các số CT trung bình đối với nước phải nằm trong Khoảng 0 ± 10 HU. Độ nhiễu Không sai lệch quá 15% so với giá trị đường nền....

Các thiết bị CT không được đưa vào sử dụng nếu chưa được kiểm định, xác nhận tuân thủ các yêu cầu chấp nhận quy định tại Quy chuẩn kỹ thuật này và được cấp giấy chứng nhận kiểm định.

Các thiết bị CT phải được kiểm định và được cấp giấy chứng nhận kiểm định trước khi đưa vào sử dụng lần đầu, định kỳ một (01) năm một lần và sau khi thay bóng CT, sửa chữa hoặc thay tủ điều khiển, sửa chữa hệ thống cơ khí của thiết bị, thay đổi phần mềm tái tạo ảnh, lắp đặt lại thiết bị hoặc sửa chữa khác có khả năng gây ảnh hưởng đến đặc tính làm việc của thiết bị. Việc kiểm định thiết bị CT phải được thực hiện bởi tổ chức kiểm định có đủ Điều kiện theo quy định tại Điều 69 Luật năng lượng nguyên tử (1998) và được Cục An toàn bức xạ và hạt nhân cấp đăng ký hoạt động hành nghề dịch vụ hỗ trợ ứng dụng năng lượng nguyên tử về kiểm định thiết bị chụp cắt lớp vi tính dùng trong y tế.

Các cá nhân thực hiện kiểm định phải có đủ Điều kiện theo quy định tại Điều 70 Luật năng lượng nguyên tử (1998) và được Cục An toàn bức xạ và hạt nhân cấp chứng chỉ hành nghề dịch vụ hỗ trợ ứng dụng năng lượng nguyên tử về kiểm định thiết bị chụp cắt lớp vi tính dùng trong y tế. 

Hoạt động kiểm định phải tuân thủ theo các quy định của quy chuẩn kỹ thuật này. Các thiết bị, dụng cụ phục vụ kiểm định phải phù hợp với đối tượng kiểm định và phải được kiểm định, hiệu chuẩn theo quy định pháp luật.

An Dương (T/h)