Nhức nhối thực phẩm bẩn: Hoàn thiện khung pháp lý, chặn vi phạm từ gốc

Thực phẩm bẩn: Từ online đến chợ truyền thống

Các sự việc bị phanh phui trong những đợt kiểm tra gần đây cho thấy, thực phẩm bẩn đang len lỏi vào đời sống theo cách tinh vi hơn. Tại Nam Từ Liêm (TP.Hà Nội), lực lượng chức năng phát hiện hơn 1,6 tấn lạp xưởng nhập ngoại không hóa đơn chứng từ cất giấu trong kho hàng dùng để phân phối đi nhiều nơi.

Ở xã Hoài Đức, cơ sở của Công ty CP thực phẩm Hida bị phát hiện sử dụng “phụ phẩm tinh chất” để biến thịt trâu thành thịt bò, rồi đóng gói và đưa ra thị trường dưới danh nghĩa sản phẩm cao cấp. Đây chỉ là hai trong số hàng loạt vụ việc cho thấy người dân có thể đang tiêu thụ thực phẩm kém chất lượng mà không hề hay biết.

Song song đó, môi trường thương mại điện tử cũng trở thành “đất sống” cho nhiều loại thực phẩm không rõ nguồn gốc. Hàng hóa được rao bán qua mạng xã hội, livestream và các nền tảng thương mại điện tử, nơi mà việc kiểm soát gần như phụ thuộc vào sự tự giác của người bán.

Thực phẩm không nhãn mác, không truy xuất nguồn gốc vẫn dễ dàng tiếp cận hàng triệu người dùng, trong khi hình thức giao hàng nhanh khiến việc lần theo chuỗi cung ứng sau vi phạm trở nên vô cùng khó khăn. Mặc dù các đợt cao điểm kiểm tra được triển khai liên tục tuy nhiên hành vi vi phạm vẫn chỉ như phần nổi của tảng băng chìm.

Các chuyên gia cảnh báo, thực phẩm bẩn không chỉ gây hại về sức khỏe mà làm xói mòn lòng tin của người tiêu dùng. Sự “bình thường hóa” hàng giá rẻ kém chất lượng khiến người dân dễ bị đánh lừa, đặc biệt khi thủ đoạn ngày càng tinh vi và nhiều sản phẩm giả mạo trông gần như giống hệt hàng thật. Chính điều này đặt cả cơ quan quản lý lẫn cộng đồng phải nhìn nhận đây là cuộc chiến dài hơi.

Lực lượng chức năng siết chặt quản lý, kịp thời phát hiện, xử lý các hành vi kinh doanh, sản xuất thực phẩm giả, thực phẩm bẩn tuồn ra thị trường.

Người tiêu dùng cần trở thành tuyến phòng thủ đầu tiên

Hà Nội đã và đang triển khai nhiều biện pháp mạnh để ngăn chặn thực phẩm bẩn, từ lập đoàn kiểm tra liên ngành, giám sát chặt chuỗi cung ứng, truy xuất nguồn gốc đến kiểm tra điều kiện an toàn tại chợ đầu mối, siêu thị và cơ sở sản xuất.

Thành phố yêu cầu các cơ sở kinh doanh thực phẩm đường phố, quán ăn nhỏ lẻ và cửa hàng thực phẩm phải tuân thủ tiêu chuẩn vệ sinh nghiêm ngặt hơn, với mức phạt tối đa 40 triệu đồng đối với cá nhân vi phạm và 20 triệu đồng cho hành vi vi phạm trong khâu vận chuyển.

Nghị định 115/2018/NĐ-CP đã đặt ra các mức xử phạt rất nghiêm đối với vi phạm an toàn thực phẩm, trong đó hành vi kinh doanh, bảo quản hoặc chế biến thực phẩm không bảo đảm điều kiện vệ sinh có thể bị phạt từ 3 đến 10 triệu đồng. Doanh nghiệp không truy xuất được nguồn gốc hàng hóa hoặc cung cấp thông tin sai lệch về sản phẩm có thể bị xử phạt nặng hơn, kèm theo yêu cầu thu hồi và tiêu hủy lô hàng.

Điều 317 của Bộ luật Hình sự sửa đổi 2025 quy định các hành vi sản xuất hoặc buôn bán thực phẩm gây ngộ độc, sử dụng hóa chất cấm hoặc tổ chức tiêu thụ thực phẩm kém chất lượng trên quy mô lớn có thể bị phạt tiền lên tới 1 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 3 đến 7 năm, tùy mức độ nguy hiểm.

Tuy nhiên, hiệu quả thực thi vẫn khó khăn khi hành vi vi phạm ngày càng tinh vi và khả năng kiểm soát ở môi trường trực tuyến còn hạn chế. Việc chia nhỏ hàng hóa, sử dụng kho ảo, giả mạo giấy tờ kiểm định và giao dịch qua nhiều lớp trung gian khiến lực lượng chức năng khó phát hiện vi phạm trước khi hàng đến tay người tiêu dùng. Quy định pháp lý về kinh doanh thực phẩm online vẫn chưa theo kịp tốc độ phát triển của thị trường số, tạo ra khoảng trống khiến vi phạm dễ dàng lách luật.

Trong bối cảnh đó, người tiêu dùng trở thành tuyến phòng thủ quan trọng nhất. Việc chọn sản phẩm có tem nhãn, truy xuất nguồn gốc rõ ràng; từ chối mua hàng giá rẻ bất thường, chủ động phản ánh khi phát hiện dấu hiệu nghi vấn là cách bảo vệ bản thân và cộng đồng. Dù khung pháp lý đã dần hoàn thiện, thị trường chỉ có thể thật sự an toàn khi mỗi người dân nâng cao cảnh giác và doanh nghiệp kinh doanh thực phẩm tuân thủ nghiêm túc quy định.

Thanh Hiền