Phát triển kinh tế tư nhân gắn với tăng trưởng xanh và bảo vệ môi trường bền vững

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, ông Nguyễn Văn Toàn - Tổng Biên tập Tạp chí Môi trường và Cuộc sống- cho biết: Kinh tế tư nhân đã, đang và sẽ tiếp tục là một động lực quan trọng của nền kinh tế Việt Nam. Điều này đã được khẳng định rõ trong Nghị quyết số 10-NQ/TW ngày 3/6/2017 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Tiếp đó, Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 và nhiều văn bản chỉ đạo khác đã cụ thể hóa chủ trương này, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp tư nhân phát triển, đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế.

Ông Nguyễn Văn Toàn - Tổng Biên tập Tạp chí Môi trường và Cuộc sống phát biểu tại Diễn đàn

Trong bối cảnh thế giới đối mặt với biến đổi khí hậu, suy giảm tài nguyên và áp lực môi trường ngày càng gia tăng, Việt Nam cũng đã ban hành Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030, tầm nhìn 2050 theo Quyết định 1658/QĐ-TTg. Chiến lược này đặt mục tiêu tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng bền vững, giảm phát thải khí nhà kính, thúc đẩy tiêu dùng và sản xuất xanh.

Sự kết hợp hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế tư nhân và bảo vệ môi trường không chỉ là yêu cầu cấp bách mà còn là cơ hội để doanh nghiệp tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững. Các mô hình kinh doanh xanh, kinh tế tuần hoàn, năng lượng sạch… đang mở ra hướng đi mới, không chỉ vì lợi ích kinh tế mà còn vì trách nhiệm xã hội và tương lai của các thế hệ mai sau, ông Toàn cho biết thêm

Ông Chu Phạm Ngọc Hiển - Chủ tịch Hội Nước và Môi trường Việt Nam cho biết: Kinh tế tư nhân đang ngày càng khẳng định vai trò là một động lực quan trọng của nền kinh tế, đóng góp to lớn vào tăng trưởng GDP, tạo việc làm và đổi mới sáng tạo. Song, để phát triển bền vững, khu vực này cần phải xanh hóa mô hình sản xuất kinh doanh, áp dụng các giải pháp tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải, bảo vệ hệ sinh thái và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Nghị quyết 68 và phát triển kinh tế tư nhân theo hướng xanh

Trong bối cảnh đất nước ta đang nỗ lực đẩy mạnh công cuộc đổi mới mô hình tăng trưởng, thúc đẩy phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng với nền kinh tế toàn cầu, vai trò của khu vực kinh tế tư nhân ngày càng được khẳng định mạnh mẽ. Đồng thời, yêu cầu cấp thiết về tăng trưởng xanh, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu cũng đặt ra nhiều thách thức và cơ hội mới.

Chia sẻ tại Diễn đàn, TS. Lại Văn Mạnh- Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhấn mạnh, mục tiêu của Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050, là giảm cường độ phát thải khí nhà kính, xanh hóa các ngành kinh tế, lối sống và quá trình chuyển đổi, hướng tới nền kinh tế carbon thấp và trung hòa carbon vào năm 2050.

Một trọng tâm quan trọng là xanh hóa sản xuất và tiêu dùng. Trong sản xuất, doanh nghiệp cần ứng dụng công nghệ sạch, phát triển năng lượng tái tạo, cải thiện hiệu suất sử dụng tài nguyên, phát triển tài chính xanh và hạ tầng xanh. Về tiêu dùng, cả khu vực công và tư nhân được khuyến khích ưu tiên sản phẩm thân thiện với môi trường, tiết kiệm năng lượng và giảm chất thải, góp phần hình thành lối sống bền vững.

Nguồn lực đầu tư là yếu tố then chốt để thực hiện mục tiêu tăng trưởng xanh. TS. Mạnh cho biết, cả khu vực công và tư cần tham gia, với các nguồn vốn từ ngân sách nhà nước, vốn vay ưu đãi, cổ phần, trái phiếu và hỗ trợ quốc tế. Đầu tư xanh tập trung vào những dự án bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu hoặc mang lại lợi ích khí hậu rõ rệt.

Trong khuôn khổ Đối tác chuyển dịch năng lượng công bằng (JETP), Việt Nam đặt mục tiêu huy động 15,5 tỷ USD từ cả nguồn công và tư. Khu vực tư nhân có nhiều cơ hội đầu tư vào năng lượng tái tạo, hạ tầng điện, công nghệ xanh, mô hình kinh tế tuần hoàn và các giải pháp tiết kiệm năng lượng. Đồng thời, doanh nghiệp có thể tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi, bảo hiểm xanh và các sản phẩm tài chính xanh từ các tổ chức quốc tế.

TS. Mạnh cũng cho biết Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, hỗ trợ công nghệ và hạ tầng để khuyến khích doanh nghiệp phát triển xanh. Các ngành ưu tiên gồm nông – lâm – thủy sản, năng lượng tái tạo, chế biến – chế tạo, xây dựng, giao thông và quản lý chất thải. Đây là cơ sở để khu vực tư nhân tận dụng cơ hội, nâng cao năng lực cạnh tranh và đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững của quốc gia.

Diễn đàn quy tụ nhiều nhà quản lý, chuyên gia, nhà khoa học, doanh nhân và đại diện các hiệp hội ngành nghề.

Chính sách phát triển kinh tế tư nhân gắn với bảo vệ môi trường

Đánh giá về vai trò của kinh tế tư nhân trong tăng trưởng xanh và phát triển bền vững, PGS.TS Bùi Thị An- Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng cho biết, trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, việc huy động khu vực kinh tế tư nhân (KTTN) tham gia sâu rộng vào chuyển dịch xanh có ý nghĩa then chốt. KTTN hiện đóng góp khoảng trên 50% GDP và là khu vực tạo việc làm lớn nhất của nền kinh tế. Nghị quyết 68 đặt mục tiêu đến năm 2030, KTTN đóng góp 55–58% GDP, tốc độ tăng trưởng bình quân 10–12%/năm, và hình thành đội ngũ doanh nghiệp dân tộc đủ năng lực vươn ra khu vực và toàn cầu.

Hiện tại, Việt Nam đang có nhiều tín hiệu tích cực trong chuyển dịch năng lượng và đây là cơ hội cho KTTK. Việt Nam đã vươn lên nhóm dẫn đầu Đông Nam Á về điện mặt trời và gió chỉ trong vài năm. Bên cạnh nhiều thuận lợi, PGS. TS Bùi Thị An cũng chỉ ra không ít rào cản mà doanh nghiệp tư nhân gặp phải trong tăng trưởng xanh như: Chi phí đầu tư ban đầu cho công nghệ sạch cao; tiếp cận tín dụng xanh cònhạn chế; Năng lực quản trị ESG, đo lường – báo cáo phát thải còn yếu, đặc biệt ở DNNVV; Khung pháp lý thiếu đồng bộ: Lưới điện, cơ chế PPA trực tiếp, thị trường điện cạnh tranh, tiêu chuẩn xanh thống nhất; Thiếu dữ liệu và hạ tầng hỗ trợ kinh tế tuần hoàn: Phân loại rác tại nguồn, logistics ngược, tiêu chuẩn tái chế.

Tại Diễn đàn, đề xuất đến chính sách cải cách thể chế cho phát triển kinh tế tư nhân xanh, TS. Nguyễn Đình Tiến- trường Đại học Kinh tế, Đại học quốc gia Hà Nội nhấn mạnh ba yếu tố then chốt để doanh nghiệp tư nhân phát triển bền vững là: vốn, khung pháp lý và cơ chế thực thi.

Ông cho biết, cơ chế vay vốn hiện khá cởi mở nhưng triển khai tại doanh nghiệp còn khó khăn do vướng pháp lý và sự thiếu thống nhất từ Trung ương tới địa phương. Minh họa bằng thị trường tín chỉ carbon, TS. Tiến cho rằng, Việt Nam có lợi thế lớn với hơn 14,7 triệu ha rừng, trong đó 10,3 triệu ha rừng tự nhiên. Doanh nghiệp có thể cắt giảm phát thải bằng đổi mới công nghệ hoặc mua tín chỉ carbon từ đơn vị khác. Tuy nhiên, chưa có quy định rõ về quyền sở hữu và quyền bán tín chỉ – thuộc Nhà nước, chủ rừng hay cộng đồng.

Ông đề xuất hoàn thiện khung pháp lý cho giao dịch tín chỉ carbon, đặc biệt tín chỉ chất lượng cao gắn với tiêu chuẩn quốc tế, minh bạch quản trị và sự tham gia của cộng đồng để nâng giá trị bán. Đồng thời, cần đưa tiêu chí ESG (Môi trường, Xã hội, Quản trị) vào quy định pháp luật, khuyến khích doanh nghiệp áp dụng nhằm tiếp cận vốn ưu đãi, trái phiếu xanh. Cơ chế “xin – cho” cần được thay bằng việc doanh nghiệp tự chứng minh đáp ứng tiêu chuẩn xanh, tự giám sát và chịu trách nhiệm, như mô hình báo cáo ESG bắt buộc tại các sàn chứng khoán Mỹ và châu Âu.

Chia sẻ tại Diễn đàn, TS. Nguyễn Thanh Hả - Chuyên gia kinh tế cao cấp GIZ nhấn mạnh xu thế “chuyển đổi kép” kết hợp chuyển đổi xanh và chuyển đổi số đang định hình phát triển kinh tế toàn cầu. Kinh tế tư nhân là nền tảng của kinh tế thị trường, cần được hỗ trợ bằng khung pháp lý, chính sách khuyến khích và cơ chế ưu đãi rõ ràng.

Ông Hải dẫn kinh nghiệm quốc tế như EU với hệ thống pháp lý đồng bộ và gói Green Deal 750 tỷ Euro, Trung Quốc với danh mục tín dụng và trái phiếu xanh liên tục cập nhật, hay Đức với việc điều chỉnh ưu đãi theo từng giai đoạn. Từ đó, TS. Hải đề xuất Việt Nam sớm ban hành khung pháp lý tăng trưởng xanh phù hợp thông lệ quốc tế, xây dựng các chương trình trọng điểm kèm kế hoạch huy động tài chính xanh, đồng thời đa dạng hóa chính sách ưu đãi, đặc biệt ưu tiên tiếp cận vốn, tín dụng và trái phiếu xanh cho doanh nghiệp tư nhân có dự án xanh tiêu biểu.

Phát biểu tại Diễn đàn, GS.TS Phạm Quý Nhân- Phó Chủ tịch phụ trách lĩnh vực tài nguyên nước, Hội Nước và Môi trường Việt Nam cho rằng: Muốn phát triển kinh tế tư nhân gắn với tăng trưởng xanh, trước hết cơ chế, chính sách Nhà nước phải kịp thời và sát thực tế.

Hiện số liệu thống kê về sử dụng nước trong các quy hoạch tài nguyên nước chưa chính xác, gây khó khăn cho định hướng phát triển. Khu vực tư nhân muốn đầu tư khai thác, sử dụng nước bền vững nhưng nhiều thông tư hướng dẫn, như về khai thác nước khoáng, vẫn chậm ban hành; một số quy định về vùng cấm, vùng hạn chế khai thác cũng cần sớm cập nhật.

Ông nhấn mạnh, ngoài hoàn thiện chính sách, phải tăng cường tuyên truyền để doanh nghiệp nắm rõ ưu đãi, kỹ thuật sử dụng nước hiệu quả, tuần hoàn, tín chỉ carbon, qua đó thúc đẩy tăng trưởng xanh trong khu vực tư nhân.

Các tham luận và trao đổi tại sự kiện tập trung vào nhiều chủ đề thiết thực như cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân theo tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW; giải pháp đổi mới công nghệ, ứng dụng kinh tế tuần hoàn trong sản xuất; vai trò của liên kết vùng và hợp tác công – tư trong bảo vệ môi trường.

Ban Tổ chức khẳng định sẽ tổng hợp các ý kiến và đề xuất gửi tới các cơ quan chức năng, góp phần hoàn thiện chính sách, thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển gắn liền với tăng trưởng xanh và bảo vệ môi trường bền vững.

 PV