Thiết bị dùng pin lithium-ion phát nổ, cơ quan quản lý ra phương án kiểm soát chất lượng

Những hiểm họa tiềm ẩn từ pin lithium-ion

Pin lithium-ion là những viên pin gọn nhẹ chứa các phân tử lithium-ion di chuyển giữa điện cực âm và dương. Ưu điểm của chúng là không chiếm nhiều diện tích, sạc nhanh và có thể nạp nhiều lần mà không lo bị chai pin. Nhờ đó, lithium-ion được đưa vào trong hàng loạt sản phẩm khác nhau như smartphone, máy tính bảng, laptop, ôtô điện, máy bay và cả thuốc lá điện tử.

Tuy nhiên nhược điểm của các loại pin này là sử dụng các hợp chất dễ cháy và dễ bay hơi được nén bên trong viên pin giúp cho các phân tử lithium-ion có thể di chuyển dễ dàng giữa hai điện cực.

Khi sạc, pin sản sinh nhiệt và nếu lượng nhiệt này không được kiểm soát một cách hợp lý, nó có thể khiến hợp chất bên trong bắt lửa, thậm chí phát nổ. Trên thực tế, đã có không ít các thiết bị điện và điện tử dùng pin lithium-ion đã phát nổ trong quá trình sử dụng và sạc điện.

Hồi tháng 9/2016, một cậu bé 6 tuổi tên là Brooklyn ở New York (Mỹ) đã bị thương vì chiếc Galaxy Note 7 dùng pin lithium-ion phát nổ khi đang xem video trên chiếc điện thoại này. Bà ngoại của cậu bé – Linda Lewis kể với tờ New York Post rằng, ngọn lửa bốc cháy đến mức làm bật báo động cứu hỏa trong ngôi nhà của bà và cháu trai đã được đưa đến Trung tâm Y tế Downstate để điều trị bỏng trên cơ thể.

Không chỉ xảy ra ở điện thoại, các vụ cháy, nổ từ thiết bị có dùng pin lithium-ion còn xảy ra ở các loại xe điện tự cân bằng (hoverboard) chạy bằng nguồn ắc quy lithium-ion thậm chí cả những chiếc máy bay thương mại.

Ở Việt Nam, một số trường hợp cháy nổ thiết bị điện tử thường sử dụng pin lithium-ion cũng đã được ghi nhận. Vào ngày 15/7/2016, một chiếc xe khách 16 chỗ thuộc hãng xe Toàn Thắng đã nhận ký gửi 2 chiếc xe điện cân bằng từ Bà Rịa – Vũng Tàu mang lên TP HCM.

Khi tới căn nhà thuộc hãng xe Toàn Thắng ở địa chỉ 23 Nguyễn Thái Bình (phường Nguyễn Thái Bình, quận 1), tài xế mang hai đồ vật để vào nơi hành lý đợi khách tới nhận thì bất ngờ một chiếc phát nổ, rồi bốc cháy. Rất may, không có hành khách nào bị thương nghiêm trọng.

Gần đây nhất là vụ việc xảy ra vào ngày 28/4/2017, Bệnh viện đa khoa tỉnh Sơn La đã tiếp nhận cháu Lò Văn Yến (8 tuổi, trú tại bản Pá Ngà, xã Mường Giôn, H.Quỳnh Nhai) trong tình trạng chấn thương nguy kịch do nổ pin điện thoại.

Theo ông Lò Văn Quân, bố cháu Yến, chiều 27.4 trên đường đi học về như mọi ngày, Yến nhặt được một viên pin điện thoại, sau khi mang về nhà đã cho vào sạc đa năng. Ngay khi cắm sạc vào ổ điện, viên pin phát nổ khiến cháu bé bị nhiều vết thương trên người, nặng nhất là bàn tay phải, toàn bộ các ngón tay vào đến tận gan bàn tay bị đứt, dập nát. 

Mặc dù tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn, tuy nhiên, pin lithium-ion hiện vẫn là loại sản phẩm được sử dụng trong phần lớn các thiết bị điện và điện tử dùng pin. Đây cũng chính là điểm khiến nhiều chuyên gia, nhà nghiên cứu đau đầu trong việc tìm ra những giải pháp tối ưu nhất để bảo vệ an toàn sức khỏe người tiêu dùng.

Và trong khi chờ đợi những phát minh mới, những sản phẩm mới an toàn hơn, nhiều quốc gia đã bắt tay vào thực hiện các giải pháp nhằm kiểm soát chất lượng của các thiết bị sử dụng pin lithium-ion.

Kiểm soát chặt chẽ chất lượng các thiết bị sử dụng pin lithium-ion

Về vấn đề kiểm soát chất lượng các thiết bị sử dụng pin lithium-ion trên thế giới, theo bà Ngô Thị Ngọc Hà, Phó Viện trưởng, Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam, Ủy ban kỹ thuật điện (IEC) hiện đã xây dựng một số tiêu chuẩn phục vụ cho việc thử nghiệm và kiểm tra an toàn đối với các pin sạc như bộ tiêu chuẩn IEC 62133, Pin và acquy thứ cấp chứa ankan hoặc chất điện phân không axit khác – Yêu cầu an toàn đối với pin thứ cấp gắn kín xách tay và acquy được làm từ các pin này được sử dụng trong các ứng dụng xách tay; Bộ tiêu chuẩn IEC 62660, Pin lithium thứ cấp dùng cho truyền động của xe điện và tiêu chuẩn IEC 62281:2016, An toàn đối với pin lithium sơ cấp và thứ cấp trong quá trình vận chuyển. Các tiêu chuẩn này quy định các yêu cầu về an toàn, tính năng và phương pháp thử các loại pin sạc (pin thứ cấp).

Ngoài ra đối với xe điện tự cân bằng, hầu hết các nước có quản lý an toàn đối với sản phẩm này đều đang sử dụng tiêu chuẩn UL 2272: 2016, Hệ thống điện dùng cho thiết bị vận hành cá nhân (Standard for electrical Systems for Personal E-Mobility Devices).

Tiêu chuẩn này quy định các yêu cầu về các thử nghiệm điện, thử nghiệm cơ, thử nghiệm môi trường, thử nghiệm vật liệu và linh kiện, và các yêu cầu về ghi nhãn và hướng dẫn. Tại Việt Nam, các tiêu chuẩn nêu trên cũng đang được Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng thành tiêu chuẩn quốc gia trong năm 2017 và 2018.

Liên quan đến quản lý an toàn các sản phẩm sử dụng pin lithium, ngày 17/3/2016, Bộ Thông tin và Truyền thông đã ban hành kèm theo Thông tư số 07/2016/TT-BTTTT QCVN 101:2016/BTTTT, Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về pin lithium cho thiết bị cầm tay.

Quy chuẩn này quy định các yêu cầu kỹ thuật tối thiểu đối với pin lithium cho các thiết bị cầm tay, bao gồm: pin lithium điện thoại di động, pin lithium máy tính bảng, pin lithium máy tính xách tay.

Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đang nghiên cứu soạn thảo QCVN cho pin sạc sử dụng cho xe điện tự cân bằng, đồ chơi trẻ em và các thiết bị sử dụng tại các nơi công cộng và dự kiến ban hành trong năm 2018.

Theo bà Ngô Thị Ngọc Hà các QCVN này sẽ góp phần thống nhất quản lý chất lượng cũng như các hoạt động sản xuất, kinh doanh pin sạc, đảm bảo an toàn cho người sử dụng.

Bảo Bình