Rau củ ‘bẩn’: Thực trạng và giải pháp nâng cao công tác quản lý

Rau củ quả “bẩn”: Thực trạng báo động

Thời gian qua, lực lượng chức năng liên tục phát hiện nhiều vụ việc rau củ quả chứa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật vượt ngưỡng cho phép. Điển hình, trong đợt kiểm tra tháng 1/2025 tại Hà Nội, một số mẫu rau cải, mướp đắng, dưa chuột bị phát hiện tồn dư hóa chất trừ sâu cao gấp nhiều lần mức an toàn. Tại TP.HCM, cơ quan chức năng kiểm tra chợ đầu mối Thủ Đức cũng thu giữ hàng tấn rau củ không rõ nguồn gốc, giấy tờ kiểm định mập mờ.

Không chỉ ở các thành phố lớn, nhiều địa phương khác cũng liên tiếp ghi nhận các vụ rau củ “bẩn”. Tháng 3/2025, tại tỉnh Hải Dương (cũ), lực lượng chức năng phát hiện hơn 5 tấn cà rốt và su hào tồn dư thuốc bảo vệ thực vật vượt mức cho phép, toàn bộ lô hàng buộc phải tiêu hủy.

Hồi tháng 5/2025, tại Nghệ An, hàng chục tấn rau cải, hành lá và dưa leo được thu giữ tại các chợ lớn vì không có giấy chứng nhận an toàn và kết quả xét nghiệm cho thấy dư lượng thuốc trừ sâu vượt chuẩn. Tháng 7/2025, lực lượng chức năng TP.Đà Nẵng cũng công bố kết quả kiểm tra bất ngờ tại các chợ đầu mối, phát hiện nhiều mẫu rau gia vị, xà lách và rau muống dương tính với hóa chất cấm trong trồng trọt.

Thực trạng này đang đặt ra không ít lo ngại. Thực tế, người tiêu dùng thường chọn rau quả có hình thức đẹp, ít sâu bệnh, màu sắc xanh mướt, trong khi chính những loại này dễ là sản phẩm của việc lạm dụng thuốc kích thích tăng trưởng hoặc hóa chất bảo quản. Nhiều nông dân vì áp lực năng suất và lợi nhuận đã không tuân thủ thời gian cách ly sau phun thuốc, khiến dư lượng độc hại tồn tại trực tiếp trên sản phẩm.

Thực trạng này tạo ra vòng luẩn quẩn - người trồng vì lợi ích kinh tế mà phớt lờ an toàn, người buôn vì lợi nhuận mà che giấu nguồn gốc và người tiêu dùng vì thiếu thông tin mà vô tình tiếp tay cho thực phẩm “bẩn” len lỏi khắp thị trường.

Rau củ xanh mướt nhưng tiềm ẩn nguy cơ an toàn thực phẩm. (Ảnh minh họa).

Nguy cơ sức khỏe và giải pháp quản lý

Các chuyên gia y tế cảnh báo, việc ăn phải rau củ quả chứa dư lượng hóa chất trong thời gian dài có thể gây rối loạn nội tiết, ngộ độc mãn tính, thậm chí làm tăng nguy cơ ung thư. Báo cáo của Bộ Y tế cho thấy, tỷ lệ bệnh nhân ung thư tại Việt Nam có xu hướng gia tăng, trong đó chế độ ăn uống kém an toàn là một trong những nguyên nhân tiềm ẩn.

Do đó, các cơ quan quản lý cần tăng cường kiểm tra, đạc biệt tại chợ đầu mối, xử lý nghiêm hành vi sử dụng hóa chất trái phép. Bên cạnh đó, cần khuyến khích nông dân chuyển đổi sang mô hình sản xuất sạch, ứng dụng công nghệ sinh học và quy trình VietGAP để bảo đảm chất lượng.

Người tiêu dùng cũng phải nâng cao ý thức, không chạy theo hình thức bề ngoài, ưu tiên lựa chọn thực phẩm có tem truy xuất nguồn gốc, mua tại siêu thị hoặc cửa hàng uy tín. Một số địa phương đã triển khai hệ thống tem điện tử, giúp người dân dễ dàng kiểm tra xuất xứ sản phẩm bằng điện thoại thông minh, hạn chế rủi ro từ hàng “bẩn” - mô hình này rất cần được nhân rộng tại các địa phương khác trên cả nước.

Theo quy định tại Luật An toàn thực phẩm 2010 (sửa đổi, bổ sung 2018), các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm phải đảm bảo sản phẩm không chứa hóa chất, phụ gia nằm ngoài danh mục cho phép, đồng thời chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu để thực phẩm gây hại cho sức khỏe người tiêu dùng. Nghị định 115/2018/NĐ-CP cũng quy định rõ: hành vi sử dụng hóa chất cấm trong trồng trọt có thể bị phạt tiền đến 200 triệu đồng, đồng thời tịch thu, tiêu hủy toàn bộ lô hàng vi phạm. Trường hợp gây hậu quả nghiêm trọng, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 317 Bộ luật Hình sự 2015 về tội “vi phạm quy định về an toàn thực phẩm”, với mức phạt tù lên đến 15 năm.

Khung pháp lý này cho thấy Nhà nước đã có hành lang pháp luật tương đối đầy đủ, nhưng thách thức nằm ở khâu thực thi. Việc kiểm soát chặt chẽ từ sản xuất đến lưu thông, kết hợp nâng cao ý thức người tiêu dùng mới có thể chặn đứng vòng luẩn quẩn thực phẩm “bẩn”.

Thoát khỏi nguy cơ ung thư từ bàn ăn không chỉ là trách nhiệm của cơ quan quản lý hay người sản xuất, mà còn là sự lựa chọn thông minh của mỗi người tiêu dùng. Chỉ khi tất cả cùng hành động, thực phẩm “bẩn” mới có thể bị chặn đứng, trả lại sự an toàn cho những bữa cơm hằng ngày.

Thanh Hiền