Siết an toàn thực phẩm để làng nghề phát triển bền vững

Mối họa tiềm ẩn từ ô nhiễm và thực phẩm bẩn

Theo ghi nhận của báo Nhân Dân, làng nghề La Phù (xã An Khánh, Hà Nội) – vốn nổi tiếng với các sản phẩm bánh kẹo, thực phẩm – hiện có tới 717 cơ sở sản xuất. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển mạnh mẽ là tình trạng sản xuất thực phẩm giả, hàng kém chất lượng, xả thải bừa bãi, gây ô nhiễm môi trường. Chỉ tính từ năm 2022 đến giữa năm 2025, lực lượng chức năng đã kiểm tra và xử lý 60 cơ sở vi phạm, khởi tố 5 vụ án, xử phạt hành chính 55 vụ với tổng số tiền lên tới hơn 2.211 tỷ đồng. Con số này phản ánh thực tế rằng, đằng sau bức tranh phát triển sôi động của làng nghề vẫn tồn tại nhiều mảng tối về vệ sinh môi trường và an toàn thực phẩm.

Báo cáo cho thấy nhiều nơi vẫn chưa có hệ thống xử lý nước thải, khí thải hoặc chất thải rắn đạt chuẩn, trong khi hoạt động sản xuất ngày càng mở rộng quy mô. Việc phát triển kinh tế làng nghề mà bỏ qua yếu tố an toàn thực phẩm không chỉ khiến sản phẩm khó cạnh tranh mà còn có nguy cơ đánh mất niềm tin của người tiêu dùng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng và hình ảnh thương hiệu Việt.

Các chuyên gia môi trường cảnh báo, nếu không có giải pháp kiểm soát chặt chẽ, quá trình công nghiệp hóa tại các làng nghề sẽ dẫn đến ô nhiễm chồng ô nhiễm, biến những vùng quê vốn thanh bình thành “điểm nóng” môi trường. Một khi uy tín sản phẩm bị ảnh hưởng bởi thực phẩm bẩn hoặc vi phạm vệ sinh an toàn, quá trình phát triển bền vững của làng nghề sẽ bị đe dọa nghiêm trọng.

Trung tướng Nguyễn Thanh Tùng - Giám đốc Công an Hà Nội kiểm tra các cơ sở sản xuất kinh doanh tại làng nghề La Phù.

Tăng chế tài xử phạt – không thể thay thế cho thay đổi tư duy sản xuất

Trước thực trạng đó, Bộ Y tế đang đề xuất sửa đổi, bổ sung các nghị định liên quan đến xử phạt vi phạm an toàn thực phẩm, bao gồm Nghị định số 115/2018/NĐ-CP và Nghị định số 124/2021/NĐ-CP, nhằm tăng mạnh mức phạt đối với các hành vi vi phạm. Theo dự thảo, mức phạt với hành vi sử dụng nguyên liệu không rõ nguồn gốc, xuất xứ sẽ tăng từ 1–2 lần giá trị sản phẩm vi phạm lên 2–3 lần; hành vi sử dụng hóa chất, kháng sinh ngoài danh mục hoặc vượt giới hạn cho phép sẽ bị phạt từ 60 đến 80 triệu đồng, thay vì 40–50 triệu đồng như hiện nay. Với lĩnh vực kinh doanh thức ăn đường phố – vốn tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn thực phẩm – mức phạt cũng được đề xuất tăng gấp đôi, lên 1–2 triệu đồng đối với cá nhân và 2–6 triệu đồng đối với tổ chức.

Việc tăng chế tài xử phạt là cần thiết nhằm nâng cao tính răn đe, buộc các cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm phải tuân thủ nghiêm các quy định về an toàn thực phẩm. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, chỉ tăng mức phạt thôi là chưa đủ. Cần song song triển khai các biện pháp hỗ trợ để làng nghề có thể chuyển đổi mô hình sản xuất, áp dụng quy trình sạch, đầu tư công nghệ xử lý môi trường và truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Nếu không có giải pháp đồng bộ, việc tăng phạt sẽ chỉ giống như “chiếc gậy” răn đe tạm thời, trong khi vấn đề gốc rễ về nhận thức, kỹ thuật và quản lý vẫn chưa được tháo gỡ.

Bảo vệ môi trường và an toàn thực phẩm không thể là “giá phải trả” cho tăng trưởng làng nghề. Bởi sự phát triển kinh tế địa phương chỉ thực sự bền vững khi gắn liền với chất lượng sản phẩm, uy tín thương hiệu và sức khỏe cộng đồng. Do đó, cùng với việc siết chặt chế tài, cần đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người sản xuất, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã đầu tư đổi mới công nghệ, hướng tới mô hình sản xuất xanh, sạch và có trách nhiệm.

Nếu không thay đổi tư duy “tăng trưởng bằng mọi giá”, những làng nghề hôm nay có thể sẽ phải đối mặt với hậu quả nặng nề ngày mai – khi môi trường bị tàn phá, thực phẩm mất an toàn và niềm tin người tiêu dùng không còn. Đó là hồi chuông cảnh tỉnh để các địa phương, doanh nghiệp và người dân nhận ra rằng, phát triển chỉ có ý nghĩa khi không đánh đổi sức khỏe cộng đồng và môi trường sống.

Thanh Hiền (t/h)