Tạo hành lang pháp lý thúc đẩy khu vực kinh tế tập thể, HTX phát triển

Ngày 19/9/2023 tại Hà Nội, Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức hội thảo quốc tế “Luật Hợp tác xã 2023 và những định hướng chính sách hỗ trợ phát triển khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã”. Đây là sự kiện nằm trong khuôn khổ Diễn đàn kinh tế hợp tác, hợp tác xã năm 2023. 

Khu vực kinh tế tập thể, HTX còn nhiều khó khăn 

Theo Thứ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Đỗ Thành Trung, Luật HTX đã qua ba lần ban hành, sửa đổi, bổ sung vào các năm 1996, 2003 và 2012 và đã tạo hành lang pháp lý quan trọng phát triển các hợp tác xã (HTX) tại Việt Nam, tiếp cận gần hơn với bản chất, giá trị, nguyên tắc của HTX trên thế giới và bước đầu đã tác động tích cực đến tổ chức và hoạt động của các HTX. 

Số lượng HTX không ngừng tăng lên, doanh thu và thu nhập của thành viên, người lao động trong HTX dần được cải thiện, giúp nâng cao đời sống kinh tế hộ thành viên, góp phần thực hiện xoá đói giảm nghèo, ổn định an ninh, chính trị cho xã hội. 

Tuy nhiên, thực tiễn phát triển khu vực kinh tế tập thể tại Việt Nam còn gặp nhiều khó khăn, trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ đa số còn yếu, cơ sở hạ tầng, vật chất, kỹ thuật của HTX nghèo nàn. Các chính sách của Nhà nước về cơ bản chưa hỗ trợ được. 

Trong bối cảnh mới, các hợp tác xã phải đối mặt với rất nhiều thách thức từ sự phát triển bùng nổ của cuộc cách mạng Công nghiệp lần thứ tư; từ áp lực cạnh tranh ngày càng khốc liệt trong nền kinh tế thị trường; tác động tiêu cực của dịch bệnh Covid-19 vẫn còn tiềm ẩn; bất ổn chính trị trên thế giới,... 

Những thách thức này đặt ra yêu cầu, đòi hỏi bức thiết đối với khu vực kinh tế tập thể để có thể thay đổi, phát huy các lợi thế liên kết, cùng nhau hợp tác lại của mỗi thành viên theo mô hình hợp tác xã, qua đó tăng quy mô, mở rộng và nâng cao hiệu quả sản xuất, tăng khả năng cạnh tranh, phát triển bền vững trong giai đoạn tới- Thứ trưởng Đỗ Thành Trung cho hay. 

Nhằm khắc phục những bất cập, hạn chế và đáp ứng được yêu cầu, đòi hỏi của sự phát triển, ngày 20/6/2023, tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật hợp tác xã số 17/2023/QH15 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2024 thay thế Luật hợp tác xã số 23/2012/QH13. 

Thứ trưởng Đỗ Thành Trung thông tin, hiện nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư được giao chủ trì xây dựng 3 trong số 4 văn bản hướng dẫn thi hành Luật hợp tác xã năm 2023, trong đó có Nghị định quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật hợp tác xã. 

Phát triển kinh tế HTX- nhìn từ kinh nghiệm thế giới 

Tại hội thảo các chuyên gia quốc tế đã chia sẻ về các vấn đề mà các tổ chức HTX thường gặp trong quá trình hoạt động như nguồn vốn, nhân lực và cách quản trị, thị trường.

Chia sẻ kinh nghiệm phát triển của khu vực hợp tác xã Cộng hòa Liên bang Đức, bà Nguyễn Thị Tuyết Minh- Giám đốc Liên đoàn Hợp tác xã Cộng hòa Liên bang Đức (DGRV) tại Việt Nam cho hay, việc hỗ trợ hợp tác xã ở giai đoạn đầu thành lập đóng vai trò quan trọng để các hợp tác xã phát triển. 

Các chính sách hỗ trợ có thể được hiểu là những quy định cụ thể trong luật và việc áp dụng thống nhất, tạo điều kiện cho các hợp tác xã được tham gia một cách toàn diện vào nền kinh tế. Ngoài ra, hợp tác xã cũng được tham gia vào các chương trình hỗ trợ dành cho các loại hình doanh nghiệp khác khi đáp ứng các điều kiện của chương trình. 

Việc tạo ra khuôn khổ pháp lý phù hợp để hợp tác xã có thể tiếp cận tín dụng cũng có thể coi là biện pháp hỗ trợ quan trọng cho hợp tác xã. Điều này giúp hợp tác xã có được đòn bẩy tài chính để phát triển hoạt động kinh doanh, nhưng không triệt tiêu những nguyên tắc cơ bản của mô hình hợp tác xã, đặc biệt là nguyên tắc tự lực. 

Một chính sách đặc thù cho hợp tác xã liên quan đến việc phân phối lại thu nhập từ thặng dư cho thành viên. Ở đây, thặng dư được tính là doanh thu từ các giao dịch giữa HTX và thành viên. Việc hoàn trả số tiền hay lợi nhuận phân phối theo mức độ sử dụng dịch vụ có thể được ghi nhận là một khoản nợ phải trả theo quy định về thuế khi điều lệ của HTX có quy định và khi thành viên được nhận số tiền phân phối lại đó theo các quy định trong điều lệ. 

Như vậy, các luật của Đức cho phép HTX ghi nhận số tiền hoàn trả lại cho các thành viên là chi phí kinh doanh, và HTX không phải đóng thuế trên phần tiền này- đại diện DGRV chia sẻ. 

Bà Jedsadaporn Sathapatyanon- Trưởng ban Hợp tác quốc tế Cục Phát triển HTX Thái Lan cho biết, các HTX ở Thái Lan đóng một vai trò quan trọng trong lĩnh vực nông nghiệp, tín dụng và dịch vụ. Hiện nay, Cơ quan Phát triển HTX (CPD) trực thuộc Bộ Nông nghiệp và HTX Thái Lan chịu trách nhiệm thúc đẩy và củng cố phong trào HTX ở nước này. 

Tính đến tháng 12/2022, Thái Lan có tổng cộng 7.638 HTX, trong đó có 4.139 HTX nông nghiệp và 3.499 HTX phi nông nghiệp. Các HTX nông nghiệp là loại hình HTX lớn nhất, với gần 10% dân số Thái Lan là thành viên (khoảng 66,09 triệu người vào năm 2022). 

Tại Philippine cũng thành lập một cơ quan hỗ HTX. Bà Elizabeth Organo Batonan, Phó Cục trưởng Cục Đăng ký, Giám sát và Kiểm tra, Cơ quan Phát triển HTX Philippin cho biết, Cơ quan phát triển HTX (CDA) của nước này đứng đầu chủ trì các dự án hỗ trợ thực chất cho các HTX; đồng thời, chính phủ và tất cả các ban, ngành, tổ chức và cơ quan của chính phủ có nhiệm vụ tiếp tục cung cấp hướng dẫn kỹ thuật, hỗ trợ tài chính và các dịch vụ khác để giúp các hợp tác xã phát triển. 

Philippin có hơn 27 loại hình HTX do có nhiều ngành nghề kinh doanh, lĩnh vực hoạt động khác nhau. Do đó, CDA còn có chức năng kết nối các HTX với nhau, hoặc các HTX với cơ quan chức năng theo ngành nghề để nhận được sự hỗ trợ phù hợp. Các HTX tại Philippine được ưu tiên cung cấp các mặt hàng nông sản do thành viên sản xuất cho các tổ chức chính phủ- bà Elizabeth Organo Batonan cho hay.  

Tại hội thảo, các đại biểu đã nghe giới thiệu về một số điểm mới trong Luật Hợp tác xã 2023, chia sẻ từ kinh nghiệm quốc tế về chính sách hỗ trợ, phát triển HTX và thảo luận về các nội dung cơ bản liên quan trực tiếp đến các chính sách hỗ trợ cho các tổ chức kinh tế tập thể tại Việt Nam. 

Để phát triển HTX trong thời gian tới, nhiều lãnh đạo HTX tham gia hội thảo cho rằng, cần những hỗ trợ cụ thể; trong đó, HTX rất mong sớm được tiếp cận với những hỗ trợ từ nhà nước về nguồn vốn, xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm, bán hàng trên các sàn thương mại điện tử… hay những chính sách ưu đãi về đất đai để các HTX có điều kiện phát triển, mở rộng sản xuất, kinh doanh nâng cao giá trị sản phẩm. 

Đánh giá cao sự hỗ trợ và đồng hành của các tổ chức, các chuyên gia quốc tế đối với phong trào phát triển HTX ở Việt Nam, Thứ trưởng Đỗ Thành Trung khẳng định, những ý kiến tham gia tại hội thảo sẽ giúp Ban soạn thảo, Tổ biên tập hoàn thiện các văn bản nêu trên với chất lượng cao nhất, đáp ứng yêu cầu phát triển của thực tiễn, góp phần tạo chuyển biến lớn cho khu vực kinh tế tập thể, các tổ chức kinh tế hợp tác trong thời gian tới.

Lê Kim Liên