Việt Nam chuyển đổi năng lượng tái tạo để hướng tới mục tiêu Net Zero trong năm 2050

Theo báo cáo của Wärtsilä Energy (Tập đoàn dẫn đầu toàn cầu trong việc cung cấp các giải pháp năng lượng linh hoạt dựa trên công nghệ động cơ đốt trong tại Phần Lan) cho biết, các quốc gia cần phát triển năng lượng tái tạo với sự kết hợp của các công nghệ linh hoạt như pin tích trữ năng lượng và nhà máy điện linh hoạt. Việt Nam có tiềm năng năng lượng tái tạo lớn và có thể tận dụng các nguồn năng lượng này, đặc biệt là năng lượng mặt trời và gió, để đóng góp vào mục tiêu Net Zero 2050.

Báo cáo chỉ ra rằng, năng lượng tái tạo toàn cầu có thể giúp giảm được 20% phát thải CO2 vào năm 2050. Tuy nhiên, Việt Nam có thể đóng góp vào mục tiêu này nếu triển khai các dự án năng lượng tái tạo quy mô lớn tại các khu vực miền Trung và miền Nam, nơi có bức xạ mặt trời cao và tiềm năng gió mạnh.

Bên cạnh đó, Việt Nam còn có nhiều tiềm năng khác trong việc sử dụng năng lượng sinh khối và năng lượng thủy điện, đặc biệt là ở các khu vực miền núi và các con sông lớn. Việc phát triển năng lượng tái tạo không chỉ giúp giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch mà còn nâng cao khả năng tự cung tự cấp về năng lượng của quốc gia, đảm bảo an ninh năng lượng lâu dài.

Hệ thống điện tái tạo gồm điện gió, mặt trời cần bổ sung thêm nguồn điện linh hoạt để đảm bảo vận hành hệ thống ổn định. Ảnh minh họa 

Với mục tiêu Net Zero 2050 mà Việt Nam đặt ra, đó không chỉ là cam kết quốc tế trong khuôn khổ Thỏa thuận Paris mà còn là hướng đi cần thiết để phát triển bền vững. Do đó, mới đây Bộ Công Thương Việt Nam đã chính thức phê duyệt Kế hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021 - 2030, với mục tiêu đạt 50% công suất điện từ năng lượng tái tạo vào năm 2030, hướng tới đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Theo tốc độ tăng trưởng nhu cầu điện như hiện nay, Việt Nam sẽ cần phải đẩy mạnh phát triển các dự án năng lượng tái tạo trong những năm tới để không chỉ giảm phát thải khí nhà kính mà còn đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng. Các lộ trình năng lượng tái tạo kết hợp với công nghệ linh hoạt như pin tích trữ năng lượng, nhà máy điện khí sẽ giúp quốc gia duy trì sự ổn định của lưới điện khi tỷ trọng năng lượng tái tạo ngày càng lớn.

Ông Anders Lindberg, Chủ tịch Wärtsilä Energy, kiêm Phó Chủ tịch cấp cao của Tập đoàn Wärtsilä cho biết, thế giới đang chạy đua trên con đường ngày càng hẹp để đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện tại, Việt Nam vẫn đang trong quá trình chuẩn bị các dự án năng lượng tái tạo quy mô lớn và đẩy mạnh hợp tác quốc tế để phát triển các giải pháp năng lượng sạch. Có lẽ, hành trình này sẽ đụng phải một số rào cản lớn, đặc biệt là về cơ sở hạ tầng truyền tải điện, chi phí đầu tư và công nghệ mới.

Với cam kết đạt Net zero vào năm 2050 và là quốc gia dẫn đầu khu vực về phát triển năng lượng tái tạo, đại diện Wärtsilä cho rằng việc chuyển đổi sang hệ thống điện trung hòa carbon vào năm 2050, có thể giúp Việt Nam tiết kiệm khoảng 26 tỉ euro mỗi năm.

Tuy vậy, nghiên cứu cũng chỉ ra cho mỗi GW công suất các nguồn năng lượng tái tạo, hệ thống điện sẽ cần khoảng 150MW công suất điện linh hoạt để đảm bảo tính ổn định. Đây là xu hướng của hệ thống điện toàn cầu, khi sử dụng nguồn điện linh hoạt mang lại lợi thế đáng kể, giảm chi phí và phát thải CO₂.

Mô phỏng chỉ ra rằng lộ trình này sẽ tiết kiệm khoảng 65.000 tỉ euro vào năm 2050 so với lộ trình chỉ bao gồm năng lượng tái tạo, tương đương 42% chi phí. Mức tiết kiệm này đạt trung bình 2.500 tỉ euro mỗi năm, tương đương với hơn 2% GDP toàn cầu năm 2024.

Hệ thống điện linh hoạt cũng giúp giảm tổng lượng phát thải CO₂ của ngành điện trong giai đoạn từ nay đến năm 2050 tới 21% (tương đương 19 tỉ tấn). Đồng thời, hệ thống điện được tối ưu hóa, giảm tới 88% nguồn năng lượng tái tạo bị lãng phí do cắt giảm công suất vào năm 2050 so với lộ trình còn lại.

Theo tính toán, nguồn năng lượng tái tạo có thể tránh bị cắt giảm tổng cộng 458,000TWh, đủ để cung cấp điện cho toàn thế giới (dựa trên mức tiêu thụ điện hiện tại) trong hơn 15 năm.

Trong khi đó, khi các nhà máy này được sử dụng sẽ giúp giảm nửa công suất năng lượng táo tạo lắp đặt mới và diện tích đất sử dụng cần thiết để đạt trung hòa carbon.

Theo đại diện Wärtsilä, nếu như hệ thống pin tích trữ năng lượng cung cấp cân bằng theo cấp độ giây và phút, thì các nhà máy điện linh hoạt sử dụng động cơ đốt trong dạng pít tông, nên có thể xử lý các biến động cấp độ theo giờ, theo ngày và thậm chí theo mùa.

Cần xây dựng thị trường điện theo Quy hoạch điện 8

Tại Việt Nam, Quy hoạch điện 8 ghi nhận nguồn điện linh hoạt trong cơ cấu tổng nguồn điện từ 300MW sẽ triển khai đến trước năm 2030, và tăng lên đáng kể tới 46.200MW trong giai đoạn trước năm 2050. Vì vậy việc xây dựng các cơ chế thị trường phù hợp để hỗ trợ cho việc triển khai các công nghệ này cần thiết để đạt mục tiêu của quy hoạch.

Ông Phạm Minh Thành, Giám đốc quốc gia Việt Nam mảng năng lượng Tập đoàn Wärtsilä, khuyến nghị Việt Nam cần tạo điều kiện mở rộng nhanh chóng quy mô năng lượng táo tạo bằng cách nâng cấp hệ thống truyền tải điện, tinh giản các thủ tục cấp phép và đầu tư vào hạ tầng kết nối lưới điện liên vùng.

Trong đó, cần nhanh chóng mở rộng các công nghệ linh hoạt giúp cân bằng nguồn, giúp hệ thống lưới điện hoạt động ổn định và bền vững, gắn với huy động tài chính. Cùng đó, cần cải cách cấu trúc thị trường điện để tăng tỉ trọng năng lượng táo tạo. Có cơ chế cân bằng nguồn điện để cung cấp linh hoạt và tối ưu cho hệ thống. 

Bao gồm việc giảm chu kỳ giao dịch trên thị trường điện cạnh tranh xuống 5 phút, cung cấp các dịch vụ phụ trợ mới, có cơ chế thanh toán phù hợp. Lựa chọn công nghệ có thể thích ứng với nhiên liệu bền vững như khí tự nhiên để cân bằng linh hoạt, xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết.

"Việt Nam đang thể hiện sự cam kết mạnh mẽ của mình đối với mục tiêu Net zero vào năm 2050. Điều quan trọng bây giờ là đảm bảo Quy hoạch điện 8 được triển khai một cách kịp thời. Việc tăng tỉ trọng năng lượng tái tạo cùng với nguồn phát điện linh hoạt để cân bằng hệ thống điện là thiết yếu trong thập kỷ tới, giúp Việt Nam đạt được mục tiêu đã đề ra" - ông Thành khuyến nghị.

Khánh Mai (t/h)