Việt Nam phấn đấu trở thành quốc gia tiên phong về sản xuất cà phê không gây mất rừng

Theo Liên đoàn Cà phê châu Âu, Liên minh châu Âu có mức tiêu thụ cà phê bình quân đầu người cao nhất thế giới, mặc dù mức tiêu thụ tại các thị trường thành viên khác nhau. Quy mô thị trường cà phê châu Âu dự tính đạt 47,88 tỷ USD vào năm 2024 và dự báo sẽ đạt 58,14 tỷ USD vào năm 2029, tăng trưởng bình quân 3,96% trong giai đoạn 2024 – 2029.

Cà phê là một trong những thức uống phổ biến nhất ở Tây Âu do đã ăn sâu vào văn hóa và được sử dụng rộng rãi trong đời sống hàng ngày của người tiêu dùng. Ngoài ra, nhu cầu về cà phê cũng ngày càng tăng trong khu vực do số lượng quán cà phê mới mở, sự phát triển của các chuỗi cửa hàng cà phê và số lượng người mua máy pha cà phê ngày càng tăng. Do đó, châu Âu được coi là thị trường tiềm năng lớn mà bất kỳ nước sản xuất cà phê nào cũng muốn khai thác.

Năm 2023, EU nhập khẩu cà phê từ Việt Nam đạt 652 nghìn tấn, trị giá 1,53 tỷ EUR (tương đương 1,66 tỷ USD), giảm 1,4% về lượng và giảm 0,02% về trị giá so với năm 2022. Thị phần cà phê của Việt Nam trong tổng lượng nhập khẩu của EU từ thế giới tăng từ 14,85% năm 2022 lên 16,08% năm 2023. Tương tự, thị phần cà phê của Việt Nam trong tổng lượng nhập khẩu của EU từ thị trường ngoại khối tăng từ 21,69% năm 2022 lên 23,75% năm 2023.

Ngành cà phê Việt Nam trong những năm gần đây đã và đang đối mặt với không ít những khó khăn, thách thức như diện tích canh tác nhỏ lẻ, manh mún, không tập trung, giá cả vật tư đầu vào tăng cao, nông dân già hoá, biến đổi khí hậu… Bên cạnh đó, yêu cầu của thị trường ngày càng khắt khe, sản xuất cà phê không còn đơn thuần là tạo ra sản phẩm ngon, chất lượng mà đi kèm đó là trách nhiệm bảo vệ môi trường.

Theo yêu cầu mới của châu Âu về hàng hoá không gây mất rừng, theo đó, dự luật đưa ra yêu cầu cấm nhập khẩu nông sản sản xuất trên đất có nguồn gốc gây mất rừng, gây suy thoái rừng từ sau ngày 31/12/2020.

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, quý I/2024, lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam đạt 585.696 tấn, tăng 5,9% so với cùng kỳ năm 2023; kim ngạch đạt gần 1,93 tỷ USD, tăng mạnh 56,7%.

Ảnh minh họa 

Việt Nam có 700.000ha trồng cà phê nhưng thực chất hiện còn bao nhiêu thì chưa xác định được. Biến đổi khí hậu đang tác động mạnh lên sản xuất cà phê toàn cầu, đặc biệt tại Việt Nam hiện tượng El Nino gây ra khô hạn làm ảnh hưởng lớn đến năng suất và sản lượng cà phê tại các vùng trồng cà phê. Mặt khác, do giá cà phê qua nhiều năm quá thấp đã có một số diện tích cà phê chuyển đổi cây trồng khác kinh tế cao hơn làm ảnh hưởng lớn đến diện tích của cây trồng này.

Theo ông Nguyễn Nam Hải – Chủ tịch Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam, chúng ta có một lợi thế là từ ngày 1/1/2025, tất cả sản lượng cà phê trồng trên đất phá rừng sẽ không vào được thị trường châu Âu. Việt Nam được đánh giá là nước có tỷ lệ an toàn nhất về xuất khẩu cà phê vào châu Âu. Vấn đề của ngành cà phê Việt Nam hiện nay là làm sao ổn định được diện tích và sản lượng.

Theo TS. Nguyễn Trọng Cương – Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), để cây cà phê đáp ứng Quy định chống phá rừng của EU (EUDR) cần phải thiết lập cơ sở dữ liệu rừng để EU sử dụng. Thiết lập ranh giới rừng, diễn biến rừng để làm căn cứ, cơ sở cho các ngành chứng minh sản phẩm đáp ứng yêu cầu không gây mất rừng và truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Xây dựng bản đồ và dữ liệu rừng, bản đồ vùng sản xuất theo mốc thời gian mà EUDR quy định. Đặc biệt, ngành cà phê cần thiết lập hệ thống truy xuất nguồn gốc sản phẩm từ trang trại đến các đại lý tại địa phương.

Bà Vanúsia Nogueira – Giám đốc điều hành Tổ chức Cà phê Quốc tế (ICO) – cho biết, để xác định đất trồng cà phê không vi phạm EUDR, Việt Nam cần phải hoạch định bản đồ của những vùng trồng cà phê, và cần phải biết từng hộ sản xuất trong vùng đó.

Để ngành cà phê Việt Nam phát triển bền vững, bà Vanúsia Nogueira cũng khuyến nghị các cơ quan quản lý cần quan tâm theo dõi những diễn tiến hiện tại ở châu Âu. Tìm hiểu và tuân thủ những quy định để đáp ứng các tiêu chuẩn về bảo vệ môi trường phù hợp theo quan điểm chấp nhận của xã hội EU. Tốt nhất là các doanh nghiệp Việt Nam phải tìm ra lối đi riêng để chứng minh sản phẩm của mình là ổn và thỏa mãn những yêu cầu và giới hạn theo tiêu chuẩn EU.

Khánh Mai (t/h)