Cổ phần hóa DNNN: ‘Làm quyết liệt thì sợ sai, sai thì sợ chết'

Loay hoay chuyện DNNN là chủ đạo hay không?

Bàn về cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước (DNNN), ông Lê Xuân Bá, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế trung ương (CIEM) cho hay, nếu cứ loay mãi chuyện DNNN là chủ đạo hay không mà quên đi thực tế là họ hoạt động không hiệu quả thì làm sao trở thành nhân tố chủ đạo?

“Chúng ta đã tốn rất nhiều thời gian để đổi mới khu vực DNNN, nhưng đến lúc này chúng ta thấy các giải pháp không hiệu quả, nghiên cứu vô ích”, chuyên gia Bá nói và ví von: "DNNN hiện có quá nhiều báo cáo, nguyên cứu tài liệu xếp chồng hàng chục mét".

Theo ông Bá, hiện các loại tài sản, sở hữu đất đai, nhà xưởng đều được tính vào tài sản Nhà nước. Các giá trị này đều được tính vào vai trò của DNNN đối với nền kinh tế. Điều này khiến chúng ta nhầm tưởng tai hại.

Vị chuyên gia nói thêm: "Cần tách biệt tài sản DNNN với vai trò của nó, bởi nhiều tài sản của họ hình thành do được ban phát nguồn lực, xin cho chứ không phải do năng lực, do làm ăn mà mua được". Hơn nữa, nếu cách tính vai trò của loại hình KTNN được áp dụng lên kinh tế tư nhân, tính nhà xưởng, đất đai, tài sản vào vai trò của họ thì lớn hơn nhiều so với doanh nghiệp Nhà nước, số vốn không biết bao tỷ đồng.

DNNN đang hoạt động kém hiệu quả

“Trong KTNN, DNNN được xem chủ đạo song lại kém hiệu quả. Vậy mà xác định nó là chủ đạo thì sao nó làm được. Chúng ta không nên mắc kẹt vào tư duy mệnh lệnh hành chính; không làm được thì không thể bắt phải làm. Một người chỉ vác được 50kg thì sao bắt họ vác 100 kg”, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế trung ương nói.

Nhớ lại Nghị quyết 50 của Đảng, ông Bá nói: "DNNN chỉ hoạt động ở lĩnh vực then chốt. Tuy nhiên, đến nay, tôi thấy họ dàn trải tất cả và đáng buồn là không hiệu quả. Tính chuyên nghiệp của DNNN đang rất kém, một thời toàn vụ trưởng, cán bộ chủ chốt ở các Bộ làm Chủ tịch, Tổng Giám đốc tập đoàn Nhà nước. Mang một anh quản lý hành chính, một anh nghiên cứu đi làm doanh nghiệp thì "chết rồi" không thể làm được".

Theo ông Lê Xuân Bá, nền kinh tế Việt Nam hội nhập nhưng chính chúng ta chậm thay đổi. "Năm 1992, tôi sang Thái Lan, họ nói DNNN của họ cũng có nhưng kém hiệu quả. Tuy nhiên, khu vực này chỉ chiếm 10 - 15% GDP thôi, nên sự yếu kém của họ tác động kinh tế đất nước không nhiều. Còn tại Việt Nam, quy mô, tài sản, nguồn lực của DNNNN quá lớn, nên có nhiều doanh nghiệp ốm yếu, hắt hơi xổ mũi nền kinh tế rất mệt mỏi", ông Bá phân tích.

Theo ông Bá, quá trình thoái vốn là yêu cầu bắt buộc nhưng có nhiều nơi làm không tốt hoặc không làm, nhưng đến nay không ai bị cách chức. Chúng ta đặt ra chế tài, nhưng không thực hiện chế tài.

DNNN thua lỗ như gia đình có con nghiện, bao nhiêu cũng hết

Cổ phần hóa, thoái vốn gặp khó vì cách xác định tài sản Nhà nước, nhiều người sợ làm sai, làm mất vốn của Nhà nước nên không làm, làm chậm. "Làm quyết liệt thì sợ sai, sai thì sợ chết”, ông Bá nói.

“Muốn cổ phần hóa, thoái vốn nhanh cần phải làm mạnh. Với DNNN thua lỗ như gia đình có con nghiện, bao nhiêu tiền cũng hết, không thể chữa được, thà chịu đau, bỏ phăng nó đi. Theo quan điểm của tôi là thà một lần đau", ông Bá nói.

Vi chuyên gia nói thêm, đến giờ phút này, Việt Nam vẫn không tách bạch rạch ròi sở hữu nhà nước và quản lý của Nhà nước đối với DNNN. "Về lý thuyết thì có nhưng trên thực tế không thể tách bạch được. Nếu chúng ta không thoát ra được, mấy chục năm tới, nói tái nói hồi thì vẫn không giải quyết được, khu vực này vẫn kém", vị chuyên gia nói.

Thảo Nguyên