Quảng Trị: Những đặc sản "mát" lòng người

Bánh khoái

Bánh khoái là một trong những đặc sản của Quảng Trị. Đây là món ăn dân dã, hấp dẫn nhiều thực khách khi đến đây và được bán tại nhiều nơi trong tỉnh. Tại thị xã, có thể tìm thấy bánh khoái dễ dàng từ các hàng quán nhỏ ven đường...

Giống như bánh xèo của miền Nam, bánh khoái Quảng Trị cũng làm từ bột gạo, có nhân tôm thịt giá đậu

Giống như bánh xèo của miền Nam, bánh khoái Quảng Trị cũng làm từ bột gạo, có nhân tôm thịt giá đậu. Bánh khoái được đổ trong khuôn nhỏ chỉ bằng khoảng một bàn tay xòe ra, da bánh dày và giòn rụm – chứ không mỏng và dễ mềm như bánh xèo. Nhân bánh khá đa dạng, nhưng thông thường là tôm thịt với giá, có nơi thêm vào hành tây, nấm rơm, các loại hải sản... Ở các quán bình dân thì nhân bánh đơn giản hơn, chỉ cần vài lát thịt cũng đủ. Thế nhưng, làm nên cái hồn của bánh là các loại rau trái ăn kèm, khó thể thiếu ba loại chính là cải non, chuối chát và trái vả non xắt lát. Trái vả ăn kèm với bánh khoái chính là một trong những điểm quan trọng, khiến ai từng một lần nếm qua khó quên.

Bánh khoái Quảng Trị còn được ăn với một loại nước chấm đặc sệt gọi là “nước lèo”, được chế biến từ ruốc, gan và nạc heo xay nhuyễn, lạc vừng giã nhỏ, tỏi, ớt bột... được nêm nếm khéo léo. Có thể nói, bánh khoái khiến du khách và nhiều người miền Trung xa xứ thương nhớ một phần cũng nhờ thứ nước chấm vừa cay, mặn, bùi, béo trên.

Theo chân những người xa quê lập nghiệp, Bánh khoái Quảng Trị cũng được bán khá nhiều ở Sài Gòn, nhưng có nhiều “biến tấu”, nhất là nước chấm được chế biến có vị ngọt hơn và phần rau ăn kèm thường không đủ bởi những nguyên liệu như trái vả khó kiếm. Với du khách, được thưởng thức bánh khoái giữa không gian ngập tràn nắng, gió và giữa tiếng sóng biển vỗ rì rào lại là một kỷ niệm khó quên.

Bánh bột lọc

Có một món bánh rất dân dã, không cầu kỳ và rẻ tiền nhưng ai đã một lần thưởng thức mới thấy hết mùi vị rất đặc sắc của nó. Bánh bột lọc là món ăn rất phổ biến ở Quảng Trị. Với người Quảng Trị, đặc biệt là các chàng trai, ăn bánh lọc được ví như cắn vào bờ môi nguyên sinh của người con gái.

Với người Quảng Trị, đặc biệt là các chàng trai, ăn bánh lọc được ví như cắn vào bờ môi nguyên sinh của người con gái

Bánh Lọc Mỹ Chánh mang hương vị rất riêng nhờ được làm từ củ sắn mài nên ít mùi chua và nồng. Chiếc bánh tuy nhỏ nhưng chứa đựng cả một triết lý nhân sinh và sự hài hòa của nghệ thuật ẩm thực. “Bánh nhỏ để khi dọn ra mâm người ăn bao giờ cũng có cảm giác ít, sẽ ăn hết nên không bị ngán từ cái nhìn đầu tiên. Tức là món ăn không áp đảo, chế ngự con người” – những người dân làng nghề chia sẻ. Món ăn dân dã, rẻ, ngon mà mang đậm chất Quảng Trị là vì lẽ đó.

Bánh Lọc Mỹ Chánh được làm từ tinh chất của cây sắn – một cây trồng phổ biến ở đây. Nhân bánh được làm từ nhiều nguyên liệu khác nhau như thịt lợn, thịt gà, tôm, đậu xanh. Nhưng ngon và phù hợp hơn cả vẫn là tôm tươi cùng thịt lợn thái nhỏ ướp gia vị, xào chín tới. Để làm ra một chiếc bánh vừa ngon vừa có hồn rất khó. Nó phụ thuộc nhiều vào đôi tay khéo léo, đôi môi biết cảm nhận của người làm. Theo thời gian, những chiếc bánh nhỏ này ngược xuôi ra Bắc vào Nam nhưng vẫn giữ nguyên vẹn hình thức, nguyên liệu thủy tổ của mình.

Như các loại bánh khác, bánh bột lọc được làm nhỏ và gói lá. Làm nhỏ để khi dọn ra mâm người ăn bao giờ cũng có cảm giác là nó ít, sẽ ăn hết không bị ngán từ cái nhìn đầu tiên. Tức là món ăn không áp đảo, chế ngự con người. Đó là nghệ thuật, là triết lý hài hòa của ẩm thực Quảng Trị. Các món bánh từ bánh nậm cho tới bánh bèo, bánh ít trần, bánh đúc... đều chỉ ăn với mắm ớt loãng thật cay mà ko cần kèm rau như các món mặn khác

Bánh bột lọc nho nhỏ, trong suốt phô bày con tôm và lát thịt đỏ au ăn với trái ớt xanh, cay vô kể nhưng cứ bắt người ta phải nhớ. Lột bánh xong, tay cầm luôn miếng bột lọc chấm thẳng vô chén mắm ớt loãng rồi cho vào miệng cắn cái xực. Cho hết cả miếng vào, húp thêm miếng mắm cay nữa, nhai giòn giòn ngon ngon, ăn hoài ko ngán vì bột lọc không béo như bột bánh bèo, bánh nậm hay bánh đúc. Nhân tôm mằn mặn giòn giòn ăn cũng không mau ngán như nhân đậu xanh của bánh ít trần.

Thịt trâu lá trơng

Vị ngọt của thịt trâu kết hợp với vị cay và mùi thơm đặc trưng của lá trơng (lá trơơng) tạo nên hương vị rất hấp dẫn, đặc biệt khó quên với những ai đã một lần thưởng thức. Nếu đã đến Quảng Trị, bạn không nên bỏ qua món thịt trâu lá trơng, một đặc sản độc đáo của vùng đất nắng gió này.

Thịt trâu là món ăn ngon đầy bổ dưỡng và mỗi miền có những cách chế biến khác nhau thành những món ngon. Thịt trâu vị ngọt, có tác dụng bổ khí huyết, mạnh gân cốt ... Thịt trâu có tác dụng chữa bệnh rất hữu ích, có thể chữa được chứng phong thấp sưng tê; chứng đau lưng; phù chân. Về mặt sức khoẻ, thịt trâu tốt hơn thịt bò.

Thịt trâu được chế biến thành nhiều món khác nhau nhưng món thịt trâu lá trơng thì rất khác biệt

Thịt trâu được chế biến thành nhiều món khác nhau, nhưng món thịt trâu lá trơng thì rất khác biệt

Món này được chế biến từ loại thịt trâu non được nhập từ Lào. Trâu non nên thịt thường mềm, ngọt, không dai và được chế biến theo các kiểu chính như: nướng, hấp, xào.. mỗi món có một hương vị độc đáo riêng. Đặc biệt, điều làm nên cái độc đáo và sự khác biệt chính là sự kết hợp giữa thịt trâu và lá trơng (lá trơng), một loại cây lá gai thường mọc hoang ở vùng rừng núi Quảng Trị, lá trơng non có mùi thơm, cay rất đặc trưng. Khi ăn, vị ngọt của thịt trâu hòa quyện cùng vị cay và mùi thơm của lá trơng, tạo nên hương vị đặc trưng khó quên làm mê mẩn thực khách.

Ở Quảng Trị, thịt trâu được chế biến thành nhiều món, song có 2 món chính:

Đầu tiên là món thịt trâu nướng: thịt trâu xắt thành miếng vừa, tẩm gia vị ướp đợi cho thấm thịt xong dùng vỉ sắt trải lá lốt đều 2 mặt. Xếp thịt trâu vào vỉ kẹp lại và nướng trên bếp than hồng cho tới khi lá lốt cháy lớp vỏ bên ngoài, thịt chuyển màu nâu, mỡ chảy ra phát tiếng xèo xèo, tanh tách. Thịt chín thơm phức đem ra thái thành lát mỏng, bày ra đĩa cùng một số rau cải, lá trơng, tiêu ớt xanh. Những thớ thịt chín mềm, ửng hồng bên trong và một màu nâu vàng bao phủ bề mặt thơm phưng phức. Thưởng thức trâu nướng kèm theo lá trơng và nước tương pha ớt ngon khó tả.

Thịt trâu được thái mỏng ngang thớ, ướp gia vị tiêu ớt tỏi và một chút dầu ăn. Làm nóng dầu rồi phi thơm tỏi, cho thịt trâu vào xào chín tái rồi xúc để riêng, cho thêm chút dầu ăn rồi tiếp tục cho hành tây vào xào, hành tây chín tái thì cho thịt trâu và lá trơng vào đảo tiếp chừng 2 phút nữa là được. Lá trơng (lá trơng) có vị cay nhẹ và mùi thơm có tính ấm, chống hàn nên ăn vào những ngày mưa lạnh sẽ rất tốt, nhất là với những người hay bị lạnh hoặc người già hay đau khớp. Vị cay nhẹ của lá trơng, hăng hăng của hành hòa quyện với cái ngọt của thịt trâu non khiến món ăn trở nên hấp dẫn và vô cùng thơm ngon.

Thịt trâu lá trơng là một trong những đặc sản Quảng Trị ngon và nổi tiếng. Nếu đã đến đây, bằng mọi giá bạn phải thưởng thức món này, không thì coi như đã bỏ lỡ cơ hội thưởng thức một đặc sản nổi tiếng mà không phải nơi nào cũng có.

Cháo bột

Đất Quảng Trị ngày hè nắng nóng, bạn sẽ lấy làm ngạc nhiên khi quán cháo cá lúc nào cũng đông nghịt khách. Khách địa phương cũng có, khách du lịch cũng nhiều, tay thìa, tay đũa xì xụp đến ngon lành. Người dân nơi đây gọi món này là cháo cá, còn khách du lịch hay gọi với cái tên mỹ miều là cháo vạt giường, nghe rất lạ tai. Cái tên vạt giường xuất phát từ cách làm món cháo, cháo cá vạt giường không giống bất kỳ món cháo nào ngoài Bắc, không sột sệt, không đặc mà nấu bằng sợi bột gạo với cá lóc. Vị cháo cá ngon ngọt, thơm nức mê mẩn khách du lịch ngay từ lần ăn đầu.

Thưởng thức bát cháo cá vạt giường khi nóng thì ngon tuyệt, vừa thơm mùi thịt cá, ngọt ngào sợi bột xen lẫn vị cay xè của ớt tươi

Khi thực khách ngồi vào bàn, chủ quán nhanh nhẹn múc cháo vào một tô nhỏ xinh, một nhúm sợi vạt giường, một chút thịt cá lóc phi thơm, rắc thêm hành ngò, ớt tươi, sang thì có thêm “cỗ lòng cá lóc” rồi chan nước dùng. Thưởng thức bát cháo cá vạt giường khi nóng thì ngon tuyệt, vừa thơm mùi thịt cá, ngọt ngào sợi bột xen lẫn vị cay xè của ớt tươi.

Thực khách ăn lần đầu cứ hít hà mùi khói bốc lên nghi ngút từ tô cháo, một tay cầm đũa gắp từng sợi vạt giường, tay kia hớp lấy nước dùng đưa đẩy trong miệng, vừa ăn vừa xuýt xoa cái vị cay xè của ớt mà người dân xứ Quảng vẫn hay dùng. Khoái nhất có ông khách Tây, vừa ăn vừa đỏ hết cả mặt nhưng vẫn xì xụp húp ngon lành.

Món cháo cá vạt giường được ưa chuộng quanh năm, người dân Quảng Trị coi đây là thứ quà ăn dân dã của quê mình, đậm chất gió Lào cát trắng, phảng phất mặn mòi của biển. Cũng chính những nét tinh túy đó đã kết thành món cháo cá đặc trưng, hớp hồn bao du khách ghé tới nơi đây.

Lòng sả

Lòng sả Quảng Trị làm bằng cách đánh tiết heo hay tiết vịt cho tan vụn, đổ vào nồi nước, cho sả, nêm gia vị, thêm gạo rang vàng và đậu xanh vào nấu nhừ. Từ lòng heo hoặc vịt làm sạch, cắt miếng vừa ăn, chờ cháo sôi, đem thả vào nồi, sôi già thì múc ra tô, khi ăn thêm ớt cho thật cay.

Lòng sả Quảng Trị thường bỏ nhiều ớt, ăn cay tê đầu lưỡi

Thành phần chủ yếu để làm nên món lòng sả Quảng Trị là lòng heo, tim, gan, cật.. và sả. Món này là món nóng, múc ra tô để ăn, có thể ăn kèm với bánh mì.

Lòng sả Quảng Trị thường bỏ nhiều ớt, ăn cay tê đầu lưỡi. Do vùng Quảng Trị vào mùa đông rất lạnh, nên ăn một tô lòng sả, hớp 1 ly rượu Kim Long thấy rất ấm bụng. Lòng sả có tác dụng giải cảm, nhiều tiêu cùng rau mùi ăn đổ mồ hôi mới đã, ăn vào tỉnh cả người sau những lao tâm lao lực mệt nhọc.

Bún hến Mai Xá

Sự khác biệt của món bún hến Mai Xá với những thương hiệu bún khác chính là "chắt chắt", một loài sinh vật nước lợ giàu chất đạm nên rất bổ dưỡng (nhiều người vẫn nhầm lẫn con hến với chắt chắt, nhưng thực ra chúng hoàn toàn khác nhau tuy cùng sống trong môi trường nước lợ. Nhìn bề ngoài, chắt chắt nhỏ hơn hến và có màu đen sậm vì chúng thường sống dưới bùn cát để trốn kẻ thù và tìm kiếm thức ăn.

Khi thưởng thức các món chắt chắt ở làng Mai Xá, nhiều người không ngần ngại gọi tiếp lần thứ hai, thứ ba

Chắt chắt rất bổ và tốt cho sức khỏe: chứa nhiều protid; chất sắt, đồng; nhiều vitamin B12, ít cholesterol nên thích hợp với người thiếu máu và người bị bệnh tim mạch. Thịt chắt chắt vị ngọt mặn, tính hàn, không độc, có tác dụng hoạt tràng, thông khí, mát gan, thanh nhiệt giải độc, lợi tiểu.

Những ai từng ăn chắt chắt do chính người Mai Xá chế biến chắc chắn không quên hương vị ngọt ngào của món ăn dân dã, rẻ tiền này. Khi thưởng thức các món chắt chắt ở làng Mai Xá, nhiều người không ngần ngại gọi tiếp lần thứ hai, thứ ba. Có người ăn xong thấy món chắt chắt ngon quá còn mua thêm mang về.

Ngọc Anh (t/h)