Sử dụng đồ nhựa dùng một lần trong lễ tết, tiệc cuối năm nguy cơ gây hại sức khỏe

Hiện nay, không khó để bắt gặp các sản phẩm bao bì nhựa dùng một lần như cốc, dĩa, thìa, hộp xốp, túi nilon,... tại các nhà hàng, quán ăn, cửa hàng đồ uống, siêu thị tiện ích. Hàng ngàn suất cơm hộp, sữa, hay cà phê được bán ra mỗi ngày tương ứng với hàng ngàn chiếc cốc nhựa, ống hút và túi nilon bị bỏ ngoài môi trường.

Đặc biệt, theo TS-BS Nguyễn Minh Đức, Trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch, thời gian qua, trong các dịp lễ tết, tiệc tùng cuối năm tại công sở hay tư gia thì đồ nhựa dùng 1 lần như chén, đĩa, ly, chai, muỗng, ống hút được sử dụng rất nhiều và phổ biến. Việc sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần đang trở thành thói quen của đa phần người dân bởi tính tiện dụng, song ít ai quan tâm đến tác hại của nó. Ngoài ảnh hưởng đến môi trường như tàn phá hệ sinh thái, gây ngập úng ở các đô thị, hủy hoại sinh thái biển và sinh thái sông hồ, túi nilon và rác thải nhựa còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người.

Chúng ta phải biết rằng có không ít sản phẩm đồ nhựa này sau khi sản xuất thì được đóng gói và đưa ngay ra thị trường tiêu thụ. Trên bề mặt của những chén, đĩa, ly, chai, muỗng, ống hút bám đầy các vi hạt nhựa (microplastic). Những vi hạt này sẽ vào cơ thể qua đường ăn uống và chúng là tác nhân của rất nhiều loại ung thư như đại tràng, phổi, gan.

Nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy trên bề mặt chén đĩa nhựa hoặc chai nước nhựa chứa đến hàng triệu vi hạt nhựa, chúng dễ dàng bám vào đồ ăn hoặc lơ lửng trong nước. Về cơ chế thì những vi hạt nhựa này có kích thước bé hơn cả hồng cầu nên chúng dễ dàng xâm nhập thành đại tràng, thành mạch máu, thành phế quản… Chúng sẽ kích hoạt phản ứng viêm nhiễm mạn tính, oxy hóa, tổn thương chuỗi DNA nếu chúng ta tiếp xúc với chúng nhiều lần và trong khoảng thời gian dài nhiều năm.

Còn trong môi trường tự nhiên thì các loại chén, đĩa, ly, muỗng, ống hút… sẽ bị biến hoại và phóng thích các hạt vi nhựa vào không khí làm bầu không khí ô nhiễm, từ đó cũng sẽ làm tăng nguy cơ ung thư phổi.

TS. Hoàng Dương Tùng, nguyên Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Môi trường, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam cũng cho biết, các sản phẩm nhựa, nhất là hộp xốp đã được chứng minh có chứa chất độc nguy hại có thể làm tổn thương não, gây viêm gan, rối loạn nội tiết, gây vô sinh và ung thư.

Về nguyên tắc, những món đồ này đều chỉ được dùng một lần và không được dùng cho đồ ăn nóng. Nhưng thực tế, hiện có nhiều cửa hàng bán phở, bán cháo cũng sử dụng túi bóng, đồ nhựa dùng một lần để đựng đồ ăn.

Khi túi ni lông, hộp nhựa hay màng bọc thực phẩm đựng cơm canh, thực phẩm nóng ở khoảng 80 độ C, có thể khiến các chất phụ gia như chất hóa dẻo, phẩm màu, chì, cadimi… dễ dàng thôi nhiễm vào thức ăn, sau đó hấp thụ vào cơ thể người qua quá trình sử dụng.

Các hóa chất này tích tụ lâu ngày có thể gây ung thư, gây ảnh hưởng xấu đến phát triển não bộ ở trẻ, làm thay đổi mô, biến đổi nhiễm sắc thể, sảy thai, dị tật bẩm sinh, thay đổi nội tiết tố và nhiều hệ luỵ khác cho sức khỏe con người. Đáng chú ý, hiện nay nhiều sản phẩm ống hút, cốc nhựa hộp xốp dùng một lần chủ yếu được tái chế từ những sản phẩm nhựa đã qua sử dụng.

"Trên thực tế, tại một số làng nghề tái chế rác thải truyền thống vẫn còn tình trạng sử dụng công nghệ lạc hậu để tinh chế nhựa, sau đó nấu thành hạt nhựa để bán cho người sản xuất. Công nghệ lạc hậu không thể giúp loại bỏ được tạp chất độc hại có trong loại nhựa này và khi sử dụng, chúng có thể phát sinh chất độc.” - TS. Hoàng Dương Tùng nói.

Trước những tác hại của đồ nhựa dùng một lần, nhiều chương trình tuyên truyền cùng các phong trào “Nói không với sản phẩm nhựa dùng một lần” đã ra đời. Nhiều sáng kiến đưa ra để giảm thiểu ô nhiễm, bảo vệ môi trường như sử dụng các sản phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên, nhựa sinh học, sản phẩm giấy, khuyến khích người dân mang dụng cụ đựng khi mua thực phẩm…

Tuy nhiên trên thực tế, việc tránh sử dụng đồ nhựa một lần là khá khó khăn với người dân. Hiện các loại vật liệu thân thiện môi trường thường có giá thành khá cao trong khi đó đồ nhựa dùng một lần lại có giá siêu rẻ. Nếu mua với số lượng lớn, giá thành các loại đồ này chỉ có giá từ 300 – 500 đồng/chiếc. Người bán đồ uống thực phẩm với giá bình dân cũng khó lòng lựa chọn loại vật dụng khác để đựng thuận tiện và giá rẻ hơn các loại hộp nhựa dùng một lần. Chính vì vậy, để giảm thiểu việc đồ nhựa dùng một lần, theo TS. Hoàng Dương Tùng cần sự phối hợp từ nhiều phía, từ cơ quan chức năng cho tới người tiêu dùng.

Theo đó, người tiêu dùng nên cẩn trọng trong việc chọn lựa sử dụng các loại đồ dùng nhựa dùng một lần vì có thể dùng nhầm loại không thích hợp, tái sử dụng lại dùng một lần, hoặc dùng loại chứa các dẫn chất gây độc hại. Tốt nhất người tiêu dùng nên lựa chọn các sản phẩm thay thế thân thiện với môi trường như thay thế chai nhựa bằng chai thủy tinh, ống hút nhựa bằng ống hút tre, túi nhựa bằng túi giấy…

Về phía cơ quan quản lý, vị chuyên gia này cho rằng nên có phương án tăng thuế cho sản phẩm túi nilon, hộp nhựa dùng một lần. Giá cao thì người dùng sẽ phải tính toán hơn.

Cách tốt nhất là chúng ta nên hạn chế sử dụng đồ nhựa xài một lần. Nếu phải sử dụng, chúng ta cần lưu ý, trước khi bày thức ăn lên chén, đĩa nhựa dùng 1 lần thì nên rửa qua nước. Nếu ngại rửa nước, có thể dùng khăn ướt, khăn giấy ướt hoặc khăn giấy khô chùi bề mặt của chúng một lượt. Đối với muỗng hoặc ống hút nhựa thì nên xả nước một lượt rồi hãy sử dụng. Nên thay thế dần các loại đồ nhựa xài 1 lần bằng đồ thủy tinh, đồ sứ trắng không nhuộm màu lòe loẹt.

An Dương (T/h)