Báo động: Ô nhiễm nhựa trên rạn san hô tăng theo độ sâu do hoạt động đánh bắt cá

Không có nơi nào trên hành tinh không có rác thải nhựa và các rạn san hô cũng không ngoại lệ. Các nhà khoa học phát hiện ra rằng, càng nằm ở sâu dưới đại dương thì các rạn san hô càng có nhiều rác thải nhựa.

Trong một bài báo đăng trên tạp chí Nature, các nhà nghiên cứu từ Học viện Khoa học California, Đại học São Paulo, Đại học Oxford, Đại học Exeter và các cộng tác viên khác tiết lộ mức độ ô nhiễm nhựa trên các rạn san hô, cho thấy rằng các mảnh vụn tăng theo độ sâu, phần lớn bắt nguồn từ các hoạt động đánh bắt cá, và có tương quan với các khu bảo tồn biển.

Thông qua các cuộc khảo sát trực quan dưới nước trải dài hơn hai chục địa điểm trên khắp Ấn Độ Dương, Thái Bình Dương và Đại Tây Dương, các nhà nghiên cứu đã cho thấy sự phong phú và nguyên nhân gây ô nhiễm nhựa ở các độ sâu khác nhau, từ đó cho phép họ xác định những nỗ lực bảo tồn nào có thể được ưu tiên và ở đâu để bảo vệ các rạn san hô dễ bị tổn thương trên hành tinh của chúng ta.

Hudson Pinheiro, Tiến sĩ, tác giả chính của nghiên cứu, nhà sinh vật học tại Trung tâm Sinh học Biển của Đại học São Paulo, cho biết: “Ô nhiễm nhựa là một trong những vấn đề cấp bách nhất gây khó khăn cho hệ sinh thái đại dương và các rạn san hô. Từ nhựa dẻo làm lây lan bệnh san hô đến dây câu làm vướng víu và làm hỏng cấu trúc phức tạp của rạn san hô, làm giảm cả sự phong phú và đa dạng của cá. Ô nhiễm tác động tiêu cực đến toàn bộ hệ sinh thái rạn san hô”.

Các nhà nghiên cứu đã thực hiện hơn 1.200 cuộc khảo sát trực quan trên 84 hệ sinh thái rạn san hô nông và vùng khơi đại dương (là khu vực của đại dương nằm ngoài thềm lục địa, nơi độ sâu của nước giảm xuống dưới 200m) ở 14 quốc gia. Để khảo sát các rạn san hô vùng khơi đại dương, các nhà nghiên cứu đã dựa vào thiết bị lặn chuyên dụng.

Theo nghiên cứu, các rạn san hô dường như bị ô nhiễm bởi nhựa và các mảnh vụn khác do con người tạo ra nhiều hơn so với các hệ sinh thái biển khác đã được đánh giá, nhưng ít bị ô nhiễm hơn nhiều so với các hệ sinh thái ven biển như bãi biển và vùng đất ngập nước. Tuy nhiên, trái ngược với các nghiên cứu về môi trường gần bờ, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng lượng nhựa tăng theo độ sâu đạt đỉnh điểm ở vùng khơi đại dương và chủ yếu có nguồn gốc từ các hoạt động đánh bắt cá.

Trong tổng số mảnh vụn, 88% là nhựa lớn hơn khoảng hai inch (năm cm). Các nhà nghiên cứu cho rằng các nguyên nhân tiềm ẩn gây ô nhiễm đến độ sâu như vậy bao gồm hoạt động của sóng và nhiễu loạn gần bề mặt làm tăng lượng rác và mang lượng rác này đi, các thợ lặn loại bỏ các mảnh vụn từ các rạn san hô nông dễ tiếp cận hơn và san hô nông với tốc độ tăng trưởng cao hơn giúp che giấu rác.

Trong quá trình nghiên cứu, các nhà nghiên cứu đã tìm thấy các mảnh vụn có nguồn gốc từ con người ở hầu hết các địa điểm, bao gồm một số rạn san hô nguyên sơ và xa xôi nhất hành tinh, chẳng hạn như những rạn san hô liền kề với các đảo không có người ở ở trung tâm Thái Bình Dương. Mật độ ô nhiễm thấp nhất khoảng 580 vật phẩm trên mỗi km vuông được quan sát thấy ở các địa điểm như Quần đảo Marshall. Comoros, một chuỗi đảo ngoài khơi bờ biển phía đông nam châu Phi, có mật độ ô nhiễm cao nhất với gần 84.500 mảnh trên một km vuông - tương đương với khoảng 520 mảnh vụn trên một sân bóng đá.

Đáng lo ngại, các nhà nghiên cứu nói rằng vì những rạn san hô sâu hơn chứa đầy nhựa này khó nghiên cứu hơn nên chúng hiếm khi được đưa vào các nỗ lực bảo tồn, mục tiêu quản lý và thảo luận mặc dù chứa đựng sự đa dạng sinh học độc đáo thường không được tìm thấy trên các rạn san hô nông.

Phát hiện cho thấy một số thách thức phức tạp mà chúng ta gặp phải khi xử lý ô nhiễm nhựa. Khi tài nguyên biển trên khắp thế giới cạn kiệt, con người sống dựa vào những nguồn tài nguyên đó đang chuyển sang môi trường sống sâu hơn và những nơi gần khu bảo tồn biển nơi hải sản vẫn còn nhiều.

Ô nhiễm nhựa càng nghiêm trọng hơn ở các rạn san hô gần các thành phố và khu chợ đông dân cư. Các nhà nghiên cứu lưu ý, nhựa có thể làm lây lan các loại bệnh cho san hô. Dây và lưới đánh cá có thể làm hỏng cấu trúc của các rạn san hô và qua đó gây hại cho sự phong phú và đa dạng của sinh vật biển. 

Tác giả nghiên cứu và nhà sinh vật biển Paris Stefanoudis của Đại học Oxford cho biết: Kết quả nghiên cứu toàn cầu đã làm sáng tỏ một trong nhiều mối đe dọa mà các rạn san hô sâu phải đối mặt ngày nay. Do những hệ sinh thái này là duy nhất về mặt sinh thái và sinh học, giống như những hệ sinh thái nước nông của chúng, chúng cần được bảo tồn và xem xét rõ ràng trong các kế hoạch quản lý.

Đặc biệt, họ nhấn mạnh sự cần thiết phải mở rộng độ sâu của các khu bảo tồn biển để bao gồm các rạn san hô ở vùng khơi đại dương mesophotic, cập nhật các thỏa thuận quốc tế về chống ô nhiễm nhựa tại nguồn - chẳng hạn như những thỏa thuận được thảo luận tại Ủy ban đàm phán liên chính phủ về ô nhiễm nhựa gần đây - để bao gồm cả hoạt động đánh bắt cá và phát triển các giải pháp thay thế ngư cụ có thể phân hủy sinh học với chi phí thấp. Điều này sẽ không ảnh hưởng xấu đến phúc lợi của các cộng đồng ven biển vốn dựa vào đánh bắt bền vững để kiếm sống.

An Dương (T/h)