Cẩn trọng với tầm soát ung thư, đột quỵ bằng xét nghiệm, chụp chiếu quảng cáo trên mạng

Quảng cáo tầm soát ung thư, đột quỵ “rầm rộ”

Ngày càng nhiều phòng khám, bệnh viện đẩy mạnh quảng bá các gói tầm soát ung thư, đột quỵ bằng xét nghiệm và chụp chiếu, thu hút người dân nhờ tâm lý lo sợ bệnh tật. Tuy nhiên, không ít người đã hiểu lầm rằng việc tầm soát là cần thiết với tất cả, dẫn đến chi phí tốn kém trong khi hiệu quả vẫn chưa rõ ràng.

Dù không có yếu tố nguy cơ về tuổi tác, di truyền hay lối sống, nhiều người khi đến tư vấn vẫn được chỉ định thực hiện hàng loạt xét nghiệm, chụp CT, MRI… Các phòng khám tận dụng thông tin về sự gia tăng của ung thư, đột quỵ để chạy quảng cáo rầm rộ các gói dịch vụ với lời lẽ như: “Tầm soát ung thư sớm để bảo vệ sức khỏe”, “30% người khỏe mạnh cũng có nguy cơ đột quỵ”, “Bạn có thể ra đi bất cứ lúc nào”… khiến người xem hoang mang.

Người dân không nên lạm dụng tầm soát ung thư, đột quỵ vì có thể gây lãng phí và chẩn đoán sai. Ảnh: Tuổi Trẻ

Chi phí công bố ban đầu chỉ từ vài trăm nghìn đến vài triệu đồng, nhưng sau tư vấn có thể tăng vọt lên hàng chục triệu do được gợi ý làm thêm MRI, CT-Scan. Như tại một phòng khám ở thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM), nhân viên tư vấn khuyến khích chọn gói nâng cao hoặc chuyên sâu với giá gần chục triệu đồng, vì có nhiều xét nghiệm máu chuyên biệt, chụp CT, trong khi gói tiêu chuẩn thì không đầy đủ.

Không chỉ ung thư, các gói tầm soát đột quỵ cũng được quảng bá rầm rộ. Một bệnh viện tư nhân giới thiệu sử dụng máy móc hiện đại như MRI 3 Tesla, CT 768 lát cắt… để phát hiện bất thường dù chưa có triệu chứng. Giá gói trọn bộ lên đến hơn 12 triệu đồng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều bác sĩ chỉ khám sơ sài rồi nhanh chóng chỉ định xét nghiệm, kể cả cho trẻ em. Nhiều người làm đủ thứ xét nghiệm, chụp chiếu chỉ vì lo sợ, sau cùng nhận kết quả bình thường.

Tầm soát tràn lan không giúp phát hiện sớm, có thể gây lãng phí và chẩn đoán sai

Trao đổi với Tuổi Trẻ về vấn đề này, bác sĩ Nguyễn Triệu Vũ – Trưởng khoa Tuyến vú, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM – cho rằng nhiều quảng cáo hiện nay mang tính chất kinh doanh là chủ yếu, thiếu cơ sở khoa học và không thực sự mang lại lợi ích cho người tầm soát. Việc lạm dụng các phương tiện hình ảnh như chụp cắt lớp toàn thân để tầm soát ung thư không mang lại hiệu quả rõ rệt và đến nay chưa có tổ chức y tế nào khuyến cáo áp dụng.

Theo bác sĩ Vũ, không có bộ xét nghiệm hay phương pháp chẩn đoán hình ảnh nào có thể phát hiện được tất cả các loại ung thư. Bởi lẽ, ung thư phát triển theo thời gian nên việc xét nghiệm tại một thời điểm nhất định có thể không phát hiện được bệnh.

Bác sĩ Nguyễn Hữu Hòa – cố vấn chuyên môn tại Phòng khám Pasteur Đà Nẵng và Mạng lưới ung thư vú Việt Nam – cho rằng không khó để bắt gặp các quảng cáo y tế đánh vào nỗi sợ bệnh tật, đặc biệt là ung thư. Điều này khiến người dân lo lắng và đổ xô đi khám, làm hàng loạt xét nghiệm, chụp chiếu, tầm soát, thậm chí sinh thiết không cần thiết.

Đáng nói, có những cơ sở khám chữa bệnh thực hiện các xét nghiệm ngay mà không hỏi kỹ lý do người bệnh đến khám. Dù bệnh nhân yêu cầu gì, nhân viên y tế trước tiên phải xác định rõ các triệu chứng, bất thường lâm sàng, sau đó mới chỉ định cận lâm sàng phù hợp. Nếu làm ngược quy trình – tức là xét nghiệm trước, khám bệnh sau – sẽ dễ dẫn đến lạm dụng kỹ thuật, phát hiện những “bất thường lành tính” không liên quan, thậm chí chẩn đoán sai hoặc bỏ sót bệnh lý.

“Lỗi không nằm ở người bệnh mà ở hệ thống y tế. Y học không phải để đẩy bệnh nhân vào chuỗi dịch vụ xét nghiệm, điều trị, tái khám vô tận mà không rõ ràng lợi ích”, bác sĩ Hòa nêu quan điểm.

Về tầm soát đột quỵ, bác sĩ Nguyễn Huy Thắng – Chủ tịch Hội Đột quỵ TP.HCM – cho biết nhiều người vẫn lầm tưởng rằng cần chụp MRI, CT hoặc thực hiện hàng loạt xét nghiệm tốn kém để phòng ngừa đột quỵ, nhưng thực tế hiệu quả của các phương pháp này vẫn còn là dấu hỏi lớn. Hiện tại, không có quốc gia nào, kể cả Hoa Kỳ, khuyến cáo thực hiện chụp MRI đối với người bình thường để tầm soát đột quỵ.

Thông tin về việc lạm dụng chụp, chiếu, xét nghiệm tầm soát bệnh, bác sĩ Phạm Văn Thái, Phó giám đốc, Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, mỗi loại ung thư có phương pháp và thời gian tầm soát khác nhau. Chưa kể, một số loại bệnh ung thư không có biểu hiện bất thường trên các phương tiện chẩn đoán khi ở giai đoạn sớm. Do đó việc xét nghiệm tràn lan có thể gây tâm lý hoang mang hoặc yên tâm giả tạo cho người xét nghiệm. Chẳng hạn, bệnh nhân sàng lọc bệnh phụ khoa nhưng chỉ khám phụ khoa, không làm xét nghiệm tế bào, HPV có thể dẫn đến bỏ sót bệnh.

Theo khuyến cáo, chỉ những người trên 50 tuổi hoặc trẻ hơn nhưng có yếu tố nguy cơ đi kèm mới cần thực hiện tầm soát đột quỵ. Việc triển khai hàng loạt các gói tầm soát cho nhóm người hoàn toàn khỏe mạnh không chỉ gây lãng phí mà còn không mang lại hiệu quả. Đặc biệt, chụp MRI sọ não chỉ phù hợp với nhóm nguy cơ cao, việc áp dụng đại trà là không cần thiết.

An Dương (T/h)