Chậm cổ phần hóa, thoái vốn doanh nghiệp nhà nước: Nguyên nhân từ đâu?

Theo thống kê, số thu từ cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại doanh nghiệp không đảm bảo kế hoạch thu ngân sách nhà nước. Cụ thể, giai đoạn 2016-2020, tổng số tiền đã nộp ngân sách nhà nước là 234.387 tỷ đồng đạt 93,6% kế hoạch, năm 2021 tổng số tiền đã nộp ngân sách nhà nước đạt 2,5% kế hoạch.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, việc nghiên cứu, xây dựng ban hành, sửa đổi bổ sung văn bản quy phạm pháp luật do còn nhiều quan điểm khác nhau giữa các cơ quan, đơn vị liên quan (như liên quan đến xác định giá trị quyền sử dụng đất, giá trị văn hoá lịch sử…) dẫn đến kéo dài thời gian, làm giảm tính hiệu quả, kịp thời xử lý các khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện cổ phần hóa, thoái vốn.

Năm 2021 tổng số tiền đã nộp ngân sách nhà nước từ thoái vốn, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước đạt 2,5% kế hoạch. 

Đa số các tập đoàn, tổng công ty, doanh nghiệp nhà nước chưa chủ động triển khai các quy định của nhà nước, đến khi phải thực hiện cổ phần hóa mới bắt đầu thực hiện sắp xếp lại, xử lý nhà, đất đã ảnh hưởng đến tiến độ cổ phần hóa. Việc rà soát, sửa đổi, bổ sung danh mục và kế hoạch cổ phần hóa, thoái vốn chậm, chưa đảm bảo tính kịp thời còn hình thức, thiếu khả thi, chưa sát với thực tế.

Về nguyên nhân khách quan được cho là do doanh nghiệp cổ phần hóa, thoái vốn có quy mô lớn, sở hữu nhiều đất đai. Dịch bệnh Covid-19 ảnh hưởng lớn đến tình hình thị trường tài chính, chứng khoán trong nước và khu vực, ảnh hưởng đến công tác xác định giá trị doanh nghiệp, lập phương án sử dụng đất để thực hiện cổ phần hóa, triển khai công tác đấu giá phần vốn nhà nước theo quy định. Việc triển khai cổ phần hóa, thoái vốn cũng phụ thuộc vào tình hình thị trường, lựa chọn thời điểm bán cổ phần hợp lý để đem lại hiệu quả, đảm bảo tính khả thi.

Cùng đó, phần lớn lĩnh vực hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập không hấp dẫn các nhà đầu tư do mức sinh lời thấp, thị trường hạn chế; chủ yếu có quy mô nhỏ. Một số đơn vị có công nợ tồn đọng nhiều năm không đối chiếu, thu hồi được. Rất nhiều đơn vị cơ sở vật chất yếu kém, không có trụ sở riêng mà nằm trong trụ sở của cơ quan chủ quản.

Còn về nguyên nhân chủ quan, ông Hồ Đức Phớc cũng thẳng thắn cho rằng tư duy, nhận thức về vai trò, vị trí của doanh nghiệp nhà nước chưa thống nhất dẫn tới lúng túng trong hoàn thiện thể chế và tổ chức thực hiện. Một số vấn đề chưa rõ, còn ý kiến khác nhau nhưng chậm được tổng kết thực tiễn, kết luận để có thể cụ thể hóa trong các văn bản quy phạm pháp luật.

Vai trò, nhận thức, trách nhiệm của người đứng đầu doanh nghiệp, đơn vị còn chưa cao, chưa quyết liệt trong việc đổi mới hoạt động của doanh nghiệp, công khai minh bạch, đúng quy định pháp luật, đảm bảo nguyên tắc thị trường, chống lợi ích nhóm trong cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước.

“Doanh nghiệp nhà nước vẫn còn hiện diện trong nhiều ngành, lĩnh vực mà Nhà nước không cần duy trì sở hữu vốn. Còn tư tưởng không muốn thoái vốn khỏi những ngành, lĩnh vực phát triển mạnh, có tỷ suất sinh lời cao làm cho tiến độ thoái vốn chậm lại”, ông Hồ Đức Phớc nhấn mạnh.

Thanh Tùng