Chặn hàng giả trên thương mại điện tử: Siết khung pháp lý, định danh người bán

Hàng giả “ẩn danh” trên không gian mạng

Hàng giả hiện không chỉ xuất hiện ở các chợ truyền thống mà đã “đổ bộ” mạnh mẽ lên môi trường mạng, nơi người bán có thể ẩn danh, hoạt động qua hàng chục tài khoản ảo và dễ dàng tiếp cận người mua. Từ mỹ phẩm, thực phẩm chức năng đến hàng tiêu dùng, thời trang, số lượng hàng nhái, hàng kém chất lượng ngày càng gia tăng với thủ đoạn tinh vi.

Trên các nền tảng thương mại điện tử, hàng loạt sản phẩm được rao bán với nhãn “xách tay”, “hàng nhập khẩu”, “chính hãng giảm giá sâu”, nhưng lại không rõ nguồn gốc, không hóa đơn chứng từ, thậm chí vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Nhiều đường dây sản xuất – tiêu thụ hàng giả quy mô lớn đã bị triệt phá, trong đó có vụ thu lợi bất chính hàng trăm tỷ đồng, cho thấy mức độ nguy hiểm của loại tội phạm kinh tế này.

Thách thức lớn nhất hiện nay là việc định danh người bán online. Phần lớn tài khoản kinh doanh chưa được xác thực bằng danh tính thật khiến việc truy xuất nguồn gốc và xử lý vi phạm gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, hệ thống kho hàng ngầm, hàng giả “trộn” hàng thật khiến cơ quan chức năng khó phát hiện kịp thời.

Theo Luật Sở hữu trí tuệ năm 2022, hành vi sản xuất, buôn bán hàng hóa giả mạo nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý hoặc xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp đều bị xử lý nghiêm. Ngoài ra, Nghị định số 98/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại quy định mức phạt lên tới 250 triệu đồng đối với tổ chức và tịch thu, tiêu hủy tang vật đối với hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, việc phát hiện và chứng minh vi phạm trên môi trường mạng vẫn là điểm nghẽn lớn, đòi hỏi công cụ giám sát và xác thực hiện đại hơn.

Siết định danh người bán để dẹp ‘ổ’ hàng giả ảo.

Định danh người bán – Chuẩn hóa truy xuất, siết khung pháp lý

Để cuộc chiến chống hàng giả đạt hiệu quả bền vững, cần triển khai đồng bộ các giải pháp từ quản lý nhà nước đến hành động của doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Trước hết, việc định danh người bán online được xem là bước đột phá nhằm quản lý hoạt động thương mại điện tử. Bộ Công Thương đang phối hợp cùng Bộ Công an tích hợp mã định danh VNeID vào hệ thống đăng ký gian hàng trực tuyến. Khi hoàn tất, mọi người bán đều phải xác thực danh tính bằng căn cước công dân điện tử, giúp ràng buộc trách nhiệm pháp lý và ngăn chặn hành vi lợi dụng tài khoản ảo để buôn bán hàng giả.

Bên cạnh đó, cần thúc đẩy áp dụng các tiêu chuẩn về truy xuất nguồn gốc và mã định danh sản phẩm, như Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 12850:2019 (Truy xuất nguồn gốc thực phẩm) và TCVN 13275:2020 (Hệ thống truy xuất nguồn gốc – Yêu cầu chung). Các chuẩn này quy định rõ quy trình ghi nhận, lưu trữ, kiểm tra và xác minh thông tin từ sản xuất đến tiêu thụ, giúp người tiêu dùng dễ dàng kiểm chứng xuất xứ hàng hóa chỉ bằng một thao tác quét mã QR.

Doanh nghiệp cần chủ động đăng ký bảo hộ nhãn hiệu, sử dụng tem chống giả điện tử, ứng dụng blockchain hoặc công nghệ xác thực đa lớp để ngăn chặn hành vi sao chép, làm nhái. Song song, cơ quan chức năng cần tăng cường hậu kiểm với các sàn thương mại điện tử, công khai danh sách vi phạm, xử lý nghiêm nền tảng dung túng cho hoạt động buôn bán hàng giả.

Người tiêu dùng cũng cần nâng cao cảnh giác, ưu tiên lựa chọn sản phẩm có truy xuất nguồn gốc rõ ràng, được chứng nhận theo tiêu chuẩn quốc gia hoặc quy chuẩn kỹ thuật tương ứng. Khi phát hiện dấu hiệu hàng giả, cần chủ động phản ánh tới cơ quan chức năng hoặc hệ thống cảnh báo người tiêu dùng.

Theo phân tích của chuyên gia, cuộc chiến chống hàng giả không chỉ là xử lý vi phạm mà là quá trình chuẩn hóa toàn bộ chuỗi giá trị thương mại, từ khâu quản lý, sản xuất đến tiêu dùng. Khi định danh người bán được triển khai đồng bộ, tiêu chuẩn truy xuất nguồn gốc được áp dụng rộng rãi và khung pháp lý được siết chặt, thị trường Việt Nam sẽ tiến gần hơn tới mục tiêu minh bạch, công bằng và bền vững.

Thanh Hiền