Công nghệ số- giải pháp hữu hiệu cho cuộc chiến chống hàng giả, hàng nhái trên không gian mạng

Tình trạng kinh doanh hàng giả trên không gian mạng không giảm mà ngày một phức tạp

Theo số liệu thống kê của Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ thương hiệu Việt Nam, năm 2022 các lực lượng chức năng đã phát hiện và xử lý gần 3.700 vụ hàng giả và vi phạm sở hữu trí tuệ trong tổng số trên 139.000 vụ buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, chiếm tỷ lệ 2,6%. Năm 2023, tỷ lệ này chiếm 3,7% và 9 tháng năm 2024, chiếm tỷ lệ 4,1%. Từ kết quả trên cho thấy, số vụ việc phát hiện và xử lý về hàng giả, vi phạm sở hữu trí tuệ tăng dần qua các năm.

Cụ thể, chỉ cần lướt trên nhiều sàn thương mại điện tử (TMÐT) như Lazada, Shopee hay các trang cá nhân trên facebook, người dùng dễ dàng tìm thấy những chai nước hoa hàng hiệu nổi tiếng thế giới như Chanel, Hermès, Gucci… hay giày Nike, Adidas có giá chưa đến 200.000 đồng, trong khi giá hàng chính hãng cao hơn rất nhiều lần.

Ngoài ra, nhiều sản phẩm như: quần áo, kính mắt, đồng hồ, mỹ phẩm, hàng tiêu dùng… in chữ hoặc logo thương hiệu của các hãng thời trang nổi tiếng thế giới… được rao bán với giá rẻ "không tưởng" so với hàng chính hãng.

Các trang mạng vi phạm đã quảng cáo sai sự thật, và gây hiểu lầm về xuất xứ hàng hóa cho khách hàng… Nhiều hiện tượng các đơn vị kinh doanh thương mại điện tử không có địa điểm kho hàng cố định, chỉ thông tin giao dịch và bán hàng cho khách, sau đó có thể đánh sập mạng để xóa dấu vết.

Chống hàng giả, hàng nhái bằng công nghệ số là xu hướng tất yếu mà doanh nghiệp và người dân nên áp dụng. Ảnh minh họa

Theo khảo sát, mặc dù người tiêu dùng hài lòng với sự tiện dụng của TMÐT như: nhanh chóng, tiện lợi... Tuy nhiên, phần lớn vẫn lo ngại về việc mua phải sản phẩm kém chất lượng hoặc không hài lòng về mức giá niêm yết trên các kênh mua sắm. Bởi lẽ, bản chất của việc bán hàng trên mạng là người bán và người mua không gặp mặt nhau.

Các thủ đoạn được các đối tượng sử dụng như: lập nhiều tài khoản facebook và chạy quảng cáo, ảnh chụp sản phẩm tương đối chuyên nghiệp và không có địa chỉ, số điện thoại hoặc địa chỉ chung chung, khi khách hàng hỏi thì chỉ nhận inbox (nhắn tin riêng); một số người nổi tiếng thường xuyên chia sẻ, livestream và đăng các bài quảng cáo các sản phẩm mỹ phẩm, thực phẩm chức năng. Trong khi đó, các chủ thể tham gia bán, chào bán hàng hóa là hàng giả, hàng nhập lậu, hàng cấm chủ yếu là các cơ sở nhỏ lẻ hoặc cá nhân, thậm chí là học sinh, sinh viên...

Theo đánh giá của Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, tình hình buôn bán hàng giả trong hoạt động TMÐT có xu hướng tăng do nguyên nhân chủ yếu là hệ thống văn bản pháp luật liên quan chưa theo kịp với sự phát triển của công nghệ, các mô hình, phương thức kinh doanh mới, chế tài xử lý chưa đủ sức răn đe.

Phần lớn sản phẩm bị làm giả, làm nhái đều tập trung vào các thương hiệu nổi tiếng, được nhiều người tiêu dùng tin tưởng, thuộc mọi lĩnh vực gồm thực phẩm, thực phẩm chức năng, quần áo, giày dép, dược phẩm, thiết bị y tế, mỹ phẩm, vật tư nông nghiệp, vật liệu xây dựng, thiết bị điện tử… Tùy vào loại sản phẩm bị làm giả mà mức độ gây thiệt hại sẽ khác nhau, trong đó, nghiêm trọng hơn cả là gây hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Mặt khác, theo ý kiến của các doanh nghiệp, tình trạng buôn bán hàng giả, hàng nhái kéo dài sẽ "giết chết" các doanh nghiệp chân chính đồng thời quyền lợi của người tiêu dùng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Giải pháp chống giả theo công nghệ số là xu hướng tất yếu

Trước vấn nạn kinh doanh hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên không gian mạng ngày một phức tạp, nhiều giải pháp đã được triển khai. Tuy nhiên, đến nay, hiệu quả vẫn chưa thật sự được như mong muốn. Ðể góp phần giải quyết hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng… ngoài sự nỗ lực của các cơ quan chức năng, việc ứng dụng công nghệ số trên môi trường TMÐT là một yêu cầu cấp thiết.

Chủ tịch Hiệp hội Chống hàng giả và Bảo vệ thương hiệu Việt Nam (VATAP) Nguyễn Đăng Sinh cho biết, ứng dụng công nghệ chuyển đổi số trong công tác chống hàng giả; phần mềm truy xuất nguồn gốc dần trở thành xu thế tất yếu. Các giải pháp này thể hiện trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc sản xuất, kinh doanh thực phẩm an toàn, hàng hóa chất lượng. Trong khi đó, người tiêu dùng cũng ý thức hơn việc sử dụng sản phẩm có nguồn gốc minh bạch, hạn chế tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng.

Những giải pháp chống giả theo công nghệ số bây giờ rất đảm bảo và bảo mật. Sau nhiều lần nghiên cứu, Hiệp hội đã tìm ra nhiều giải pháp như Vatapcheck.vn, bên cạnh mã QR để truy xuất nguồn gốc, chúng tôi còn có cả một phần mềm chống giả.

Chia sẻ về giải pháp chống hàng giả, bà Lê Thị Hoa, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Dịch vụ Nông nghiệp Vườn Táo cổ cho biết, bà rất quan tâm đến vấn đề quyền sáng chế bởi mỗi sản phẩm được chau chuốt, kỳ công từ vùng nguyên liệu cho đến kỹ thuật, công nghệ để chiết suất. Do đó, việc bảo vệ sản phẩm, bảo vệ thương hiệu được doanh nghiệp đặc biệt quan tâm, chú trọng. Vì thế, bà đã đăng ký bảo hộ thương hiệu và có tem chống hàng giả khi phân phối sản phẩm ra thị trường.

Liên quan vấn đề ứng dụng công nghệ số trong chống hàng giả, ông Nguyễn Viết Hồng, Chủ tịch, Tổng Giám đốc Vina CHG cho biết, nhận thấy những tác hại của nạn sản xuất và kinh doanh hàng giả, hàng nhái, từ năm 2008, Công ty Vina CHG đã bắt đầu tìm hiểu, nghiên cứu và đưa ra thị trường các giải pháp chống hàng giả mang tính pháp lý để bảo vệ thương hiệu cho các doanh nghiệp và tập đoàn trong và ngoài nước. Hỗ trợ các cơ quan chức năng điều tra, phát hiện, xử lý nhiều vụ vi phạm hàng giả, hàng nhái, góp phần đem lại môi trường kinh doanh lành mạnh. 

Đại diện các doanh nghiệp khác cũng nhấn mạnh, việc bảo vệ thương hiệu là điều rất quan trọng với mỗi doanh nghiệp. Đó là cách doanh nghiệp chủ động chống lại hàng giả, hàng nhái, bảo đảm uy tín, chất lượng cho thương hiệu sản phẩm của mình. Với cách làm này, các doanh nghiệp góp phần vào công cuộc chống hàng giả, hàng nhái gặp nhiều thách thức như hiện nay. Thông qua các giải pháp này thể hiện trách nhiệm của doanh nghiệp trong việc sản xuất, kinh doanh thực phẩm an toàn, hàng hóa chất lượng. Song song với đó, người tiêu dùng cũng ý thức hơn việc sử dụng sản phẩm có nguồn gốc minh bạch, hạn chế tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng.

Theo ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực TMÐT, những năm tới, tỷ lệ gian lận trên TMÐT sẽ càng diễn biến phức tạp. Do vậy, cùng với sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, các doanh nghiệp cần làm tốt công tác quản lý và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong lĩnh vực chống hàng giả, hàng kém chất lượng. Bởi, trên thực tế, việc áp dụng chuyển đổi số trong chống hàng giả là một trong những bước đi quan trọng để doanh nghiệp nâng cấp công nghệ chống hàng giả, bảo vệ thương hiệu và loại bỏ các loại hàng hóa giả mạo, hàng kém chất lượng.

An Dương