Giảm tiêu thụ đồ uống có đường ở người trẻ ngăn ngừa nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm

Đường fructose chủ yếu được hấp thu ở gan nên tạo ra sự tích tụ mỡ ở gan. Đường này còn dẫn đến tình trạng kháng leptin (một loại hormone được sản xuất từ tế bào mỡ giúp điều chỉnh cơn đói và báo cho cơ thể ngừng ăn). Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Hồng Diễm, Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế chia sẻ: “Kháng leptin là một trong những nguyên nhân sinh học chính gây ra bệnh béo phì”. Ngoài ra, bác sĩ Diễm cảnh báo tăng tiêu thụ đồ uống có đường còn làm tăng nguy cơ cơ sâu răng ở trẻ nhỏ, tăng bệnh đái tháo đường type 2, tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ, các rối loạn chuyển hóa khác và một số bệnh ung thư.

Ông Mark Goodchild, chuyên gia kinh tế WHO tại Việt Nam cho hay gánh nặng các bệnh không lây nhiễm đang gia tăng trên toàn cầu và nhất là ở các nước đang phát triển. Chế độ dinh dưỡng không hợp lý là một trong các nguyên nhân. "Đường tự do trong đồ uống có đường hầu như không có giá trị dinh dưỡng nhưng sản phẩm này lại được tích cực quảng bá và tiếp thị cho giới trẻ. Đây là một trong những nhóm có nguy cơ cao nhất mắc các bệnh không lây nhiễm liên quan đến chế độ ăn trong tương lai. Vì vậy, chúng tôi khuyến nghị áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường để thực sự giải quyết yếu tố nguy cơ", ông Mark nói. "Chúng tôi rất vui mừng khi thấy đồ uống có đường được Bộ Tài chính Việt Nam đưa vào các danh mục đề xuất các đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt”, Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam, chia sẻ thêm. Hiện có hơn 10 quốc gia đánh thuế đối với đồ uống có đường dưới nhiều hình thức.

Đồ uống có đường bao gồm đồ uống có ga hoặc không có ga, nước ép và nước pha từ trái cây/rau, chất cô đặc lỏng hoặc dạng bột, nước có hương vị, nước uống tăng lực và tăng cường thể thao, trà uống liền, cà phê uống liền và sữa có hương vị. Theo khuyến nghị của WHO, cả người lớn và trẻ em nên giảm lượng đường tự do xuống dưới 10% tổng năng lượng tiêu thụ; giảm hơn nữa xuống dưới 5% (tương đương 25g hoặc 5 thìa cà phê) mỗi ngày sẽ có lợi hơn cho sức khỏe.

 Đồ uống có đường cung cấp năng lượng nhanh nhưng ít chất dinh dưỡng, chứa nhiều đường fructose. Ảnh minh họa

Áp dụng thuế để giảm tiêu thụ đồ uống có đường

Bà Ngô Thị Hà Phương, Viện Dinh dưỡng quốc gia chia sẻ, đánh thuế với đồ uống có đường có thể là một chiến lược đôi bên cùng có lợi, bao gồm: thắng lợi cho y tế công cộng (ngăn chặn chi phí chăm sóc sức khỏe), thắng lợi về doanh thu của Chính phủ (tăng thu cho ngân sách nhà nước) và thắng lợi cho công bằng về sức khỏe. Chưa kể, đây cũng là cơ hội cho các DN sản xuất thực phẩm phải cải tiến sản phẩm, giảm hàm lượng đường trong sản phẩm… “Thuế với đồ uống có đường là một chính sách y tế công cộng hiệu quả để giảm tiêu thụ đường dư thừa và theo thời gian sẽ giảm gánh nặng béo phì và các bệnh không lây nhiễm. Mặt khác, đánh thuế còn hạn chế việc tiêu thụ đồ uống có đường và có thể khiến mọi người lựa chọn những đồ uống thay thế lành mạnh hơn”, bà Hà Phương cho hay.

Đến nay đã có 85 nước bổ sung nước uống có đường vào đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) và đã mang lại hiệu quả cả về nhận thức và hành động từ phía người tiêu dùng cũng như nhà sản xuất. Tại ASEAN có 6/10 nước thu thuế TTĐB với nước giải khát có đường. Thái Lan đã thu thuế TTĐB với các loại nước giải khát không cồn là 15% và thu bổ sung thuế tuyệt đối theo hàm lượng đường với các ngưỡng từ trên 6g-dưới 8g đường/100ml với mức 0,1 Bat/lít và dự kiến tăng lên 1 Bat/lít vào năm 2025; trên 10g-dưới 14g đường/100ml là 1 Bat/lít và tăng lên 5 Bat/lít vào năm 2025)…

Thực tế tại bang Philadelphia (Hoa Kỳ) sau khi thực hiện đánh thuế với đồ uống có đường là 1,5 xu/ounce, thì lượng đường tiêu thụ hàng ngày ở trẻ em đã giảm 22% (15 gam) so với trước khi áp thuế; còn người lớn giảm khoảng 6 gam mỗi ngày. Tương tự, một vài tháng sau khi đánh thuế 1% / ounce với đồ uống của Berkeley’s (California, Hoa Kỳ), những người trưởng thành có thu nhập thấp đã giảm mức tiêu thụ đường tới 21%. Hay như tại Thái Lan, hai năm sau khi thực hiện đánh thuế, lượng tiêu thụ đồ uống có đường trung bình hàng ngày giảm 2,8%, trong đó tiêu thụ đồ uống có ga giảm nhiều nhất tới 17,7%/ ngày…

Bà Hà Phương nhấn mạnh, thuế TTĐB đánh vào các sản phẩm cụ thể có thể làm tăng chi phí tiếp thị của nhà sản xuất, chi phí tăng này có thể được bù đắp bằng cách chuyển sang người tiêu dùng thông qua mức giá cao hơn đối với sản phẩm bị đánh thuế. Thuế đánh vào sản phẩm làm tăng giá bán do đó làm giảm khả năng chi trả và giảm tổng mức tiêu dùng. “Nếu thuế được đánh theo hàm lượng đường cũng có thể khuyến khích các nhà sản xuất cải tiến sản phẩm và chuyển nguồn lực từ chất bị đánh thuế sang các sản phẩm lành mạnh hơn”, bà Hà Phương khẳng định.

WHO đã chính thức khuyến nghị tới Chính phủ các nước để tiến hành nhiều hành động nhằm khuyến khích người dân tiếp cận thức ăn lành mạnh thông qua các biện pháp đánh thuế vào đồ uống có đường để định hướng tiêu dùng. Hạn chế đồ uống có đường với mục đích giảm nguy cơ mắc bệnh thừa cân, béo phì, tim mạch, sâu răng, giảm áp lực gánh nặng sức khỏe. Cần phải đánh thuế với sản phẩm có đường nhằm giảm tiêu thụ và bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng của các chuyên gia dinh dưỡng cũng trùng với quan điểm của Bộ Tài chính khi xây dựng dự thảo Luật thuế TTĐB (sửa đổi) đó là tăng thuế suất TTĐB với một số mặt hàng có hại cho sức khỏe cộng đồng và trẻ em. Theo đó, dự thảo đề xuất bổ sung nước giải khát có đường theo tiêu chuẩn Việt Nam có hàm lượng đường trên 5g/100ml vào đối tượng chịu thuế TTĐB.

Khánh Mai (t/h)