Hoàn thiện khung pháp lý, phát triển thị trường khí cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả

Thị trường khí - thành phần quan trọng của nền kinh tế

Phát biểu tại “Diễn đàn phát triển thị trường khí Việt Nam” sáng 25/8/2022, ông Trần Duy Đông - Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) nhấn mạnh, ngành công nghiệp khí và thị trường khí đã và đang khẳng định là thành phần quan trọng của nền kinh tế, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng yêu cầu thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội.

Trong giai đoạn 2010-2020, năng lượng khí của Việt Nam có tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm đạt 11,7% xét trên tổng tiêu thụ năng lượng cuối cùng, chiếm tỷ trọng 2,3%.

Tuy nhiên, xét về cơ cấu năng lượng sơ cấp của Việt Nam, tỷ trọng của năng lượng khí đối với tổng nguồn năng lượng sơ cấp đang có xu hướng giảm, từ 16,1% trong năm 2010 xuống 8,2% trong năm 2020.

Thị trường khí Việt Nam phát triển khá mạnh thời gian qua. 

Triển khai Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị, ngày 28/12/2020, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 2233/QĐ-TTg phê duyệt Đề án Phát triển thị trường năng lượng cạnh tranh. Theo đó, mục tiêu tổng quát của Đề án là: “Xây dựng, hình thành và phát triển thị trường năng lượng (than, khí và điện lực) cạnh tranh lành mạnh, theo từng giai đoạn và có sự điều tiết của Nhà nước, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia góp phần đáp ứng yêu cầu tăng trưởng kinh tế - xã hội và thực hiện các mục tiêu, chính sách của Đảng và Nhà nước, tăng cường hội nhập quốc tế”.

Đặc biệt, đối với thị trường khí, mục tiêu được chỉ ra, cụ thể: “Từng bước xây dựng khung pháp lý làm cơ sở để triển khai mô hình kinh doanh cạnh tranh đối với hoạt động kinh doanh khí CNG, LPG và LNG”.

“Để hoàn thành mục tiêu trên, Bộ Công Thương và các bộ ngành có liên quan cần tập trung rà soát, nghiên cứu để tham mưu cho Chính phủ sớm hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật để tạo lập môi trường kinh doanh khí cạnh tranh, minh bạch và hiệu quả ở tất cả các khâu từ thượng nguồn, trung nguồn và hạ nguồn khí”, ông Trần Duy Đông nhấn mạnh.

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Nguyễn Hoàng Giang- Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch, Bộ Công Thương cho rằng: Sau gần 20 năm khai thác, từ năm 2018, các nguồn khí trong nước sẽ suy giảm dần, trong khi nguồn khí bổ sung từ các mỏ mới tại khu vực có nguồn khí suy giảm không nhiều. Dự kiến, để đáp ứng nhu cầu tiêu thụ LPG trong nước, cơ sở hạ tầng tồn trữ của các kho LPG phải đạt quy mô khoảng 3,5 - 4,0 triệu tấn/năm vào năm 2025 và khoảng 4,5 - 5,0 triệu tấn/năm vào năm 2035, đảm bảo đáp ứng yêu cầu dự trữ tối thiểu đạt trên 15 ngày cung cấp.

Theo ông Giang, cần có định hướng mở rộng và xây mới kho LPG để nhập khẩu LPG đủ cho nhu cầu phát triển các nhà máy công nghiệp và khách hàng dân dụng tại các vùng cung ứng bảo đảm nhu cầu tiêu thụ LPG tăng trưởng từ khoảng 5%; xây mới và mở rộng kho LNG hiện có đáp ứng nhu cầu tiêu thụ cho các dự án điện khí, các khách hàng công nghiệp và dân dụng.

Định hướng xây dựng mới các tuyến ống dẫn khí từ trạm chế biến khí trên bờ và kho LNG đến các khách hàng công nghiệp và dân dụng, đặc biệt quan tâm phát triển mạng tuyến ống khí thấp áp đến các nhà máy, sân bay, bệnh viện, khách sạn lớn, trường học. Sớm nghiên cứu tuyến ống khí kết nối Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ. Xây dựng thêm các trạm phân phối khí thiên nhiên, các trạm chiết nạp LPG.

Còn nhiều quy định bất cập trong kinh doanh khí

Ông Đỗ Trọng Hiếu - Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công Thương chia sẻ, thị trường kinh doanh khí đang tồn tại một số vấn đề nổi cộm, một số quy định còn bất cập, gây khó khăn cho doanh nghiệp cần sớm có giải pháp điều chỉnh trong thời tới nhằm giúp hoạt động kinh doanh khí cạnh tranh và minh bạch hơn.

Cụ thể, còn tình trạng một số doanh nghiệp kinh doanh LPG chiếm dụng trái phép chai LPG của các doanh nghiệp có uy tín, trong đó có nhiều chai LPG chiếm dụng bị cắt tay mài vỏ, không được kiểm định và đưa ra thị trường có chiều hướng phức tạp và tinh vi hơn, tiềm ẩn nguy cơ gây mất an toàn, rò rỉ khí, cháy nổ, đe dọa trực tiếp tới tài sản, tính mạng người sử dụng.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp kinh doanh LPG chai, trạm chiết nạp LPG vào chai chưa có quy định cụ thể trong việc trao đổi, hoàn trả chai LPG hoặc hợp đồng thỏa thuận trao đổi chai LPG không được thực hiện nghiêm túc dẫn đến tình trạng chiếm dụng chai LPG, khó kiểm soát hoạt động kinh doanh.

Hiện còn tồn tại một số loại hình thương nhân kinh doanh LPG đang hoạt động trên thị trường nhưng chưa được điều chỉnh trong Nghị định; một số quy định chưa thống nhất và rõ ràng về điều kiện kinh doanh, quyền và nghĩa vụ của các loại hình thương nhân như: Thương nhân xuất, nhập khẩu khí; thương nhân sản xuất, chế biến khí và thương nhân kinh doanh mua bán khí.

Quy định về thuê chai LPG, nhãn hiệu hàng hóa chai LPG đã và đang gây cản trở cho cơ quan quản lý nhà nước trong công tác phòng, chống các hành vi gian lận thương mại, chiếm dụng chai LPG, chiết nạp lậu LPG chai… gây mất an toàn cho người tiêu dùng và tạo sự bất ổn trên thị trường khí.

Hoàn thiện khung khổ pháp lý cho thị trường khí

Tham gia diễn đàn, đại diện Vụ Thị trường trong nước, Bộ Công Thương cũng cho rằng, cần xây dựng khung pháp lý về hoạt động kinh doanh khí để đảm bảo cạnh tranh và minh bạch.

Theo đó, cần tạo điều kiện thuận lợi cho các thành phần kinh tế tham gia thị trường, thu hút nguồn vốn, ứng dụng khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ số vào hoạt động kinh doanh khí. Thiết lập thị trường khí cạnh tranh, minh bạch, hiệu quả, phù hợp với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

 Ông Nguyễn Thanh Bình - Chủ tịch Hiệp hội Gas Việt Nam: Cần tạo dựng và khuyến khích môi trường kinh doanh khí cạnh tranh lành mạnh, minh bạch.

Tạo lập hệ thống phân phối khí gắn kết, hiệu quả, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia trước những biến động thị trường của các mặt hàng năng lượng quốc tế và tình hình bất ổn chính trị trên thế giới, đảm bảo phát triển bền vững thị trường khí của Việt Nam trong thời gian tới.

Đồng thời, đáp ứng yêu cầu về hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước, không tạo ra khoảng trống pháp lý trong quy định pháp luật; ngăn chặn, phòng chống những hành vi tiêu cực, gian lận, cạnh tranh không lành mạnh trong kinh doanh khí, đặc biệt là trong hoạt động kinh doanh LPG chai.

Về phía doanh nghiệp, ông Nguyễn Thanh Bình - Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Khí Việt Nam (PV GAS), Chủ tịch Hiệp hội Gas Việt Nam chia sẻ, nguồn cung khí nội địa đang suy giảm (còn 7 tỷ m3 vào năm 2025), nhu cầu ngày càng tăng cao lên đến hơn 20 tỷ m3 vào năm 2030. Xu thế nhập khẩu khí LNG là tất yếu để phục vụ nhu cầu của thị trường.

Dự báo nguồn cung khí cho thị trường Việt Nam trong tương lai phụ thuộc hoàn toàn nguồn nhập khẩu. Trong khi đó, khách hàng điện và công nghiệp có xu hướng chuyển từ tiêu thụ khí nội địa sang khí nhập khẩu khi nguồn cung cho sản xuất LPG trong nước có xu hướng giảm.

Theo ông Nguyễn Thanh Bình, thời gian qua, Nghị định số 107/2009/NĐ-CP về kinh doanh khí dầu mỏ hóa lỏng và 87/2018/NĐ-CP về kinh doanh khí đã giúp mở rộng nhiều thành phần kinh tế tham gia. Tuy nhiên, do nhiều quy định chưa cụ thể và không còn phù hợp trong bối cảnh hiện nay đã dẫn đến bất cập trong quản lý, giám sát, thực thi. Đồng thời, vẫn còn hành vi vi phạm pháp luật, ảnh hưởng lợi ích hợp pháp của doanh nghiệp, quyền lợi khách hàng.

Ông Bình kiến nghị, việc chứng minh sở hữu chai trong nhiều vụ vi phạm cần được đơn giản hóa, phù hợp với thực tế. Hiện có 03 Nghị định quy định chế tài xử phạt đối với cùng hành vi vi phạm trong lĩnh vực kinh doanh khí, do vậy cần có quy định thống nhất. Cùng với đó, cần xem xét sửa đổi luật để áp dụng chế tài hình sự cho các vi phạm trong lĩnh vực kinh doanh khí

Đồng thời, cần tạo dựng và khuyến khích môi trường kinh doanh khí cạnh tranh lành mạnh, minh bạch. Mở rộng sản xuất kinh doanh, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng. Bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và các doanh nghiệp làm ăn chân chính. Cung cấp đầy đủ công cụ để các cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực thi trách nhiệm quản lý và giám sát thị trường khí - ông Nguyễn Thanh Bình nêu rõ.

Lê Kim Liên