Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo lan tỏa từ nhà trường đến vùng kinh tế trọng điểm

Trường đại học là mắt xích đầu tiên trong hệ sinh thái khoa học công nghệ - đổi mới sáng tạo - chuyển đổi số

Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia khẳng định: đây là yếu tố quyết định sự phát triển của các quốc gia và là thời cơ tốt nhất để Việt Nam vươn mình mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới. Theo PGS.TS Phạm Thị Thanh Ngà - Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi Khí hậu, Bộ Tài nguyên và Môi trường, các trụ cột này đang đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc tăng cường khả năng dự báo, thích ứng trước những thách thức toàn cầu đặc biệt là biến đổi khí hậu.

Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị khẳng định vai trò then chốt của nhà khoa học trong tiến trình phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo quốc gia. Đây là động lực lớn cho các nhà khoa học tiếp tục khám phá, tìm tòi những bí mật của trời đất, như chính nhận định của Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng: "Nghiên cứu khoa học là lấy bí mật của trời, là hoạt động tìm ra, khám phá, còn phát triển công nghệ mới là không gian sáng tạo của con người."

Bên cạnh đó, tinh thần đột phá của Nghị quyết 57 đang được lan tỏa mạnh mẽ tại các cơ sở giáo dục đại học. Theo Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Hoàng Minh Sơn, các trường đại học không chỉ là trung tâm nghiên cứu mà còn là nơi đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho quá trình đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Sinh viên và giảng viên thực hành robot/trí tuệ nhân tạo trong phòng thí nghiệm đại học.

Tại Đồng bằng sông Cửu Long, một vùng chiến lược về nông nghiệp và sinh thái, Trường Đại học Cần Thơ đã chủ động xây dựng kế hoạch hành động thực hiện Nghị quyết bằng những mục tiêu rõ ràng. GS.TS Trần Ngọc Hải - Phó Hiệu trưởng nhà trường cho biết, trường tập trung đầu tư có trọng điểm, phát triển mạnh các lĩnh vực công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, internet vạn vật… để vừa thúc đẩy nghiên cứu vừa xây dựng mô hình quản trị đại học thông minh.

Các chỉ tiêu cụ thể được đề ra cho giai đoạn đến năm 2030 gồm: đạt 25 đề tài/năm liên kết với doanh nghiệp và địa phương; có 3 chương trình trọng điểm cấp quốc gia/năm; tăng trưởng 10% số lượng bài báo quốc tế mỗi năm. Gần đây, trường đã công bố 2 nhóm nghiên cứu mạnh và 5 nhóm nghiên cứu dẫn dắt tập trung vào các lĩnh vực như Công nghệ sinh học; Tự động hóa - Công nghệ thông tin - Chuyển đổi số - Trí tuệ nhân tạo; Khoa học tự nhiên trên nền tảng số; Ứng dụng số hóa kinh tế - xã hội - phát triển nông thôn; Nâng cao năng lực sử dụng tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai trong trường học.

Mở rộng liên kết vùng đưa nghiên cứu phục vụ trực tiếp phát triển địa phương

Tại Đông Nam Bộ, vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, các trường đại học cũng chủ động triển khai Nghị quyết 57 bằng nhiều hình thức hợp tác và đổi mới. Trường Đại học Thủ Dầu Một cùng các cơ sở đào tạo trong khu vực đã tổ chức tọa đàm, thống nhất quan điểm phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là trách nhiệm xuyên suốt trong đào tạo, nghiên cứu và phục vụ phát triển vùng.

PGS.TS Lê Tuấn Anh - Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Thủ Dầu Một nhấn mạnh, các trường cần chủ động tạo ra hệ sinh thái đổi mới sáng tạo bền vững, từ chính sách nghiên cứu đến hạ tầng công nghệ, từ chương trình đào tạo tích hợp công nghệ số đến tận dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn trong quản trị, giảng dạy.

Một điểm nhấn đáng chú ý là sáng kiến chia sẻ tài nguyên số giữa các trường trong Câu lạc bộ các trường đại học, cao đẳng miền Đông Nam Bộ như học liệu điện tử, cơ sở dữ liệu nghiên cứu, công cụ học tập số tạo điều kiện thuận lợi tiếp cận tri thức và công nghệ mới.

Đặc biệt, Trường Đại học Thủ Dầu Một cũng đang mở rộng hợp tác liên ngành và liên vùng. Nhà trường đã ký kết các thỏa thuận với Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM, Đại học Dược Hà Nội và Học viện Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (Bộ Khoa học và Công nghệ), cùng nhiều Sở, ngành địa phương nhằm triển khai các dự án nông nghiệp số, sản xuất thông minh, thương mại điện tử, chuyển đổi xanh và hội nhập quốc tế.

Ứng dụng khoa học công nghệ vào phát triển kinh tế vùng hướng đi trọng tâm theo Nghị quyết 57. Ảnh minh họa

Trong khi đó, Trường Đại học Kinh tế TP.HCM đang theo đuổi hai hướng: quốc tế hóa nghiên cứu thông qua công bố quốc tế và phát triển các nghiên cứu ứng dụng nhằm giải quyết bài toán phát triển vùng. Các hội thảo lớn gần đây của trường đều gắn sát với thực tiễn như: “Động lực phát triển kinh tế - xã hội vùng Đông Nam Bộ”, “Hướng tới một Đồng bằng sông Cửu Long bền vững hơn” và báo cáo thường niên về kinh tế TP.HCM.

Theo PGS.TS Lê Tuấn Anh, nhu cầu của các địa phương và doanh nghiệp về chuyển đổi số, nông nghiệp thông minh và ứng dụng công nghệ cao ngày càng rõ rệt. Việc các trường đại học chủ động hợp tác nghiên cứu, đào tạo và chuyển giao công nghệ sẽ góp phần nâng cao năng suất, chất lượng nông sản, giảm rủi ro sản xuất và tăng cường tính minh bạch của chuỗi giá trị.

Có thể thấy Nghị quyết 57 không chỉ là kim chỉ nam mang tính định hướng dài hạn mà còn là động lực để các trường đại học, các nhà khoa học và nhà quản lý hành động cụ thể. Từ việc đào tạo nhân lực, đổi mới quản trị, xây dựng hệ sinh thái nghiên cứu đến kết nối doanh nghiệp - địa phương, tinh thần “bắt kịp - tiến cùng - vượt lên” đang được hiện thực hóa từng bước. Đây cũng là tiền đề để khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thực sự trở thành “bệ phóng” cho một Việt Nam phát triển nhanh, bền vững và độc lập trong kỷ nguyên mới.

Duy Trinh