Kinh tế số mở đường tăng trưởng mới: Cơ hội vàng cho doanh nghiệp Việt Nam

Doanh nghiệp chạy đua trong áp lực nâng năng suất

Kinh tế toàn cầu biến động khiến các trụ cột tăng trưởng như đầu tư công, xuất khẩu, tiêu dùng ngày càng khó giữ nhịp. Doanh nghiệp, vì vậy, trở thành trung tâm của mô hình tăng trưởng mới dựa trên năng suất và đổi mới.

Trường hợp Masan là minh chứng điển hình. Bước vào chu kỳ tăng trưởng 2026, doanh nghiệp này xác định ba trụ cột: mở rộng WinCommerce và tăng doanh số tại cùng cửa hàng; đẩy mạnh sản phẩm chế biến tại Masan MEATLife để tối ưu giá trị; và đưa Masan Consumer Holdings trở lại đà tăng trưởng hai chữ số sau khi hoàn tất chuyển đổi mô hình phân phối.

Nền tảng hội viên WiN tạo hạ tầng dữ liệu thống nhất, giúp phân tích hành vi tiêu dùng theo từng khu vực, tối ưu danh mục hàng hóa và vận hành. Đây là hình mẫu cho xu hướng tối ưu hoạt động dựa trên dữ liệu lớn – một bước đi sống còn trong môi trường cạnh tranh mới.

Kinh tế số thúc đẩy năng suất chất lượng tăng trưởng quốc gia.

Tuy vậy, phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn đối mặt thách thức: hạn chế công nghệ, thiếu nhân lực số, chi phí đầu tư cao và khả năng tiếp cận hạ tầng số còn thấp. Khoảng cách số giữa các nhóm doanh nghiệp đang trở thành điểm nghẽn khiến năng suất chung cải thiện chậm.

Ở tầm vĩ mô, kinh tế số đã len lỏi vào mọi lĩnh vực, từ sản xuất, thương mại, tài chính đến y tế. Dữ liệu lớn, AI, IoT, cùng các nền tảng thương mại điện tử đang tái cấu trúc cách nền kinh tế vận hành. Kinh nghiệm toàn cầu cho thấy mức độ số hóa tỉ lệ thuận với năng suất lao động và năng suất tổng hợp (TFP). Việt Nam đã cải thiện năng suất nhưng tốc độ bắt kịp khu vực còn hạn chế, đòi hỏi phải tạo đột phá mạnh mẽ hơn.

Sự lan tỏa của chuyển đổi số cũng đang định hình lại mô hình kinh doanh: dây chuyền sản xuất theo dữ liệu thời gian thực giảm lỗi và tiết kiệm chi phí; nền tảng trực tuyến mở rộng thị trường không cần tăng diện tích mặt bằng; công cụ quản trị số giúp doanh nghiệp nhỏ tiếp cận mô hình quản trị của doanh nghiệp lớn. Các nghiên cứu chỉ ra: doanh nghiệp đầu tư mạnh vào công nghệ luôn có năng suất cao hơn và khả năng cạnh tranh tốt hơn.

Kinh tế số: “động lực vàng” nhưng cần thể chế và kỹ năng số đồng bộ

Trước yêu cầu cấp bách về mô hình tăng trưởng mới, các chuyên gia đều nhấn mạnh sự chuyển dịch sang kinh tế số không còn là lựa chọn, mà là điều kiện sống còn.

Theo PGS. TS Bùi Quang Tuấn, Phó Chủ tịch Hội khoa học kinh tế Việt Nam, “nền kinh tế cần dứt khoát bước sang mô hình tăng trưởng dựa vào khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Thể chế, chính sách và môi trường kinh doanh phải được hoàn thiện theo hướng minh bạch và thuận lợi hơn để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào công nghệ, R&D và kinh tế xanh. Chỉ khi cơ chế vận hành được cải thiện, doanh nghiệp mới đủ nền tảng thực hiện các chiến lược hiện đại hóa sản xuất.”

Ở góc nhìn rộng hơn, PGS.TS Nguyễn Thường Lạng, chuyên gia kinh tế phân tích rằng: “Việt Nam không thể dựa vào một vài động lực để phát triển mà phải kích hoạt đồng thời nhiều trụ cột: tiêu dùng nội địa, xuất khẩu, đầu tư tư nhân, công nghiệp hóa – hiện đại hóa và đổi mới công nghệ".

Ông nhấn mạnh vai trò liên kết giữa doanh nghiệp lớn và nhỏ, tư nhân và nhà nước, giữa đổi mới công nghệ và mở rộng thị trường. Theo ông, “mạng lưới liên kết mạnh sẽ tạo ra sức mạnh cộng hưởng, giúp doanh nghiệp nâng quy mô, nâng hiệu quả và tăng tốc đổi mới.” Đây là yếu tố nền tảng để tạo sức bật mới cho năng suất quốc gia.

Để tạo bước đột phá cho tăng trưởng 10% vào năm 2026, Việt Nam cần phát triển các trụ cột tăng trưởng mới.

Song song với doanh nghiệp, người lao động cũng phải bước vào cuộc chuyển đổi kỹ năng lớn nhất từ trước đến nay. Kỹ năng số – từ thao tác dữ liệu đến vận hành công nghệ – trở thành yêu cầu bắt buộc. Việc đào tạo kỹ năng số không chỉ là nhiệm vụ của giáo dục nghề nghiệp mà còn là chiến lược nâng năng suất quốc gia.

Vai trò của Nhà nước trong phát triển kinh tế số mang tính quyết định. Chính phủ số, với dịch vụ công trực tuyến, dữ liệu liên thông và thủ tục hành chính tinh gọn, giúp giảm chi phí xã hội, tạo môi trường kinh doanh minh bạch và tiết kiệm nguồn lực cho nền kinh tế. Một bộ máy công quyền hiện đại là điểm tựa cho doanh nghiệp trong quá trình đổi mới và mở rộng sản xuất.

Dù có nhiều lợi thế, từ dân số trẻ đến tốc độ tiếp nhận công nghệ nhanh – Việt Nam vẫn đối mặt hàng loạt thách thức: khoảng cách số vùng miền, thiếu hụt nhân lực công nghệ cao, chi phí đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, cùng sự chậm trễ trong một số khung pháp lý. Nếu không giải quyết triệt để, quá trình số hóa sẽ diễn ra không đồng đều, làm suy yếu khả năng cạnh tranh. Bài học từ các nền kinh tế châu Á cho thấy: đột phá trong năng suất luôn gắn liền với đột phá trong công nghệ và số hóa. Quốc gia nào đi nhanh hơn sẽ chiếm lợi thế dài hạn trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Trong kỷ nguyên mà năng suất quyết định vị thế quốc gia, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để tái tạo động lực tăng trưởng. Với định hướng phát triển dựa trên chuyển đổi số, sự chủ động của doanh nghiệp và quyết tâm hoàn thiện thể chế của Nhà nước, Việt Nam hoàn toàn có thể bứt phá – với điều kiện phải hành động đủ nhanh, đủ mạnh và đủ đồng bộ.

Lam Anh