Mì Hảo Hảo bị thu hồi tại Ireland: Vì sao EU mạnh tay với mì chứa Ethylene Oxide?

EU siết chặt kiểm soát dư lượng chất cấm trong thực phẩm

Vừa qua, Cơ quan An toàn Thực phẩm Ireland (FSAI) tuyên bố thu hồi một số lô hàng mì ăn liền Hảo Hảo vị tôm chua cay (loại 77 g, hạn sử dụng đến 24/9/2022) và miến Good vị sườn heo (loại 56 g, hạn sử dụng đến 10/11/2022) do Công ty Acecook Việt Nam sản xuất.

Không lâu sau, Liên minh châu Âu (EU) tiếp tục đưa cảnh báo sản phẩm mì khô vị bò gà có tên tiếng Anh “Dried noodles with chicken and beefspices” của Công ty CP thực phẩm Thiên Hương và thu hồi lại mặt hàng này ở thị trường Na Uy.

Căn cứ kết quả điều tra của hệ thống cơ quan quản lý tại châu Âu, cả 3 sản phẩm kể trên đều chứa chất cấm Ethylene Oxide. Trong đó, sản phẩm mì khô của Thiên Hương chứa 0,052 mg/kg - ppm Ethylene Oxide, vi phạm Chỉ thị số 91/414/EEC của EU. 

FSAI nhận định, Ethylene Oxide là chất có hại cho sức khỏe con người và không được phép sử dụng trong thực phẩm phân phối tại EU, đặc biệt ở quy trình chế biến. Đây loại hóa chất thường xuất hiện trong thuốc trừ sâu, chất khử trùng…

Mặc dù việc tiêu thụ các sản phẩm nhiễm Ethylene Oxide không gây nguy hiểm cấp tính, người tiêu dùng vẫn có khả năng gặp vấn đề sức khỏe nếu sử dụng trong thời gian dài. Cơ quan Hóa chất châu Âu (ECHA) phân loại Ethylene Oxide vào danh mục chất độc gây đột biến, ung thư và ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản.

Trên thực tế, Ethylene Oxide từng được sử dụng ở châu Âu để khử trùng silo lương thực. Năm 1981, chất này bị loại bỏ vì tính độc. Tuy nhiên, các quốc gia khác như Ấn Độ vẫn còn sử dụng loại chất này.

Đối với một số mặt hàng nhất định, EU vẫn cho phép sử dụng Ethylene Oxide để khử trùng, đặc biệt là những thực phẩm dễ hư hỏng nếu trải qua chế biến nhiệt độ cao như gia vị, thảo mộc, hạt.

Trong ngành công nghiệp gia vị Mỹ, Ethylene Oxide có khả năng ngăn chặn một số vi sinh vật như Salmonella, E. coli hoặc giảm thiểu nấm men, mốc…

Tại thị trường EU, tình trạng thực phẩm nhập khẩu có chứa Ethylene Oxide không hiếm. Tính từ đầu tháng 8 đến nay, FSAI đã ra thông báo thu hồi 10 trường hợp thực phẩm xuất hiện hàm lượng chất cấm này. Ngoài lô hàng mì nhập khẩu có xuất xứ từ Việt Nam, FSAI còn phát hiện Ethylene Oxide trong một số sản phẩm như kem, kẹo, phô mai, thực phẩm chức năng, thực phẩm bổ sung hữu cơ… do các thương hiệu của Đức, Anh, Ba Lan, Pháp sản xuất.

Theo đó, thị trường EU đang siết chặt biện pháp quản lý hàm lượng chất cấm, đặc biệt là Ethylene Oxide có trong thực phẩm kể từ vụ bê bối hạt mè nhập khẩu của Ấn Độ. 

Thời điểm tháng 9/2020, cơ quan quản lý của Bỉ lần đầu tiên phát cảnh báo về hàm lượng Ethylene Oxide dư thừa trong hạt mè nguồn gốc từ Ấn Độ. Không chỉ nhập khẩu vào Bỉ, lô hạt mè này còn thông quan vào các quốc gia như Áo, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Anh, Thụy Sĩ, Hy Lạp, Qatar, Singapore…

Hệ thống Cảnh báo Nhanh về Thực phẩm và Thức ăn chăn nuôi châu Âu (RASFF) cho biết, hàm lượng Ethylene Oxide có trong hạt mè vượt 1.000 lần giới hạn dư lượng tối đa (MRL). Theo quy định của EU, mức MRL của Ethylene Oxide có trong thực phẩm không được quá 0,05 mg/kg.

Hạt mè là nguyên liệu sử dụng trong các loại thực phẩm như ngũ cốc, salad, chocolate, bánh quy, bánh mì, dầu mè… Để bảo vệ người tiêu dùng, hàng loạt quốc gia tại châu Âu quyết định thu hồi lô hàng hạt mè từ Ấn Độ cũng như mặt hàng thành phẩm. Cơ quan An toàn Thực phẩm Na Uy đồng thời hướng dẫn doanh nghiệp trong nước tiêu hủy sản phẩm liên quan đến hạt mè nhiễm Ethylene Oxide vì không thể sử dụng làm thực phẩm, thức ăn chăn nuôi hay phân bón.

Tại Pháp, nhà chức trách yêu cầu những người từng mua sản phẩm có hạt mè nhiễm chất cấm trả lại cho điểm bán để được hoàn tiền. Theo Foodwatch, kể từ tháng 9/2020, giới chức trách Pháp đã thu hồi gần 7.000 lô thực phẩm, từ hạt mè, kem, hạt tiêu, gừng, bánh mì, cà phê, đồ ăn sẵn, có chứa Ethylene Oxide. Ngày 9/10/2020, Ủy ban châu Âu (EC) tổ chức cuộc họp về vụ bê bối này. Sau khi kêu gọi các bên liên quan cung cấp dữ liệu về thực phẩm nhiễm Ethylene Oxide, EC đã phát hiện 87 trường hợp vi phạm từ hơn 650 mẫu phân tích.

Một trong những yêu cầu được các nước thành viên thống nhất là yêu cầu Ấn Độ kiểm tra trước đối với mặt hàng chuẩn bị xuất khẩu sang EU về định lượng MRL của Ethylene Oxide. EC đồng thời tăng cường kiểm soát quá trình thông quan của các lô hàng hạt mè Ấn Độ.

Ngày 17/2/2021, Ủy ban Kinh tế Pháp cáo buộc hệ thống kiểm soát thực phẩm nhập khẩu của EU thiếu chính xác. Theo báo cáo, EU hiện áp kiểm soát 1.498 hoạt chất khác nhau trong thực phẩm, trong đó 907 hoạt chất được yêu cầu giới hạn nghiêm ngặt dư lượng. Mặc dù vậy, các biện pháp kiểm soát của EU đối với thực phẩm nhập khẩu chỉ tập trung vào 176 hoạt chất, để lại lượng lớn các chất không bị phát hiện.

Có tiêu chuẩn cho hàm lượng Ethylene Oxide tại thị trường Việt Nam không?

Theo Thông tư 50/2016/TT-BYT của Bộ Y tế, Ethylene Oxide là chất không thuộc danh mục được quy định về giới hạn tối đa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trong thực phẩm. Sau khi 3 sản phẩm mì xuất khẩu do Acecook Việt Nam và Công ty CP thực phẩm Thiên Hương sản xuất bị thu hồi tại châu Âu do nhiễm Ethylene Oxide, nhiều người tiêu dùng tại Việt Nam bày tỏ sự lo ngại đối với các sản phẩm hiện phân phối trong nước.

Tại cuộc họp báo hôm 28/8, ông Kajiwara Junichi, Tổng giám đốc Công ty Acecook Việt Nam khẳng định, 2 sản phẩm bị FSAI thu hồi là lô hàng xuất khẩu dành riêng cho thị trường châu Âu, không phải sản phẩm nội địa. Acecook Việt Nam cho biết đang tiến hành phân tích, kiểm tra trên diện rộng các nguyên liệu, thiết bị, quy trình liên quan để nhận định nguyên nhân và sẽ có biện pháp kịp thời nhằm đảm bảo chất lượng sản phẩm và an toàn sức khỏe của người tiêu dùng.

Đơn vị cung cấp nguyên liệu của Acecook Việt Nam cũng tuyên bố không dùng chất Ethylene Oxide trong quy trình sản xuất.

Liên quan đến vấn đề trên, BS Trần Văn Phúc, Bệnh viện đa khoa Saint Paul trả lời trên báo chí cho biết, hiện nay, nhiều quốc gia châu Á nói chung và Việt Nam chưa đưa ra quy định về hàm lượng Ethylene Oxide trong thực phẩm. Do đó vấn đề này cần được cơ quan chức năng nghiên cứu, cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên bối cảnh thực tiễn của Việt Nam và các tiêu chuẩn các quốc gia khác đã công bố.

Vị bác sĩ cho biết thêm, chỉ riêng tại Hàn Quốc hiện nay mới có quy định tiêu chuẩn giới hạn tạm thời Ethylene Oxide dưới 30 mg/kg, thực phẩm dành cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 10 mg/kg. Riêng với thị trường Châu Âu, bắt buộc các nhà cung cấp rau củ quả phải canh tác bằng phương pháp hữu cơ gần như tuyệt đối mới đạt ngưỡng Ethylene Oxide tiêu chuẩn.

Tại Việt Nam, theo tìm hiểu, Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 5777:2004 về mì ăn liền. Tiêu chuẩn này áp dụng cho các loại mì ăn liền được đóng gói sẵn, có hoặc không kèm theo gói gia vị, hoặc mì đã được trộn/ phun sẵn gia vị; có thể ăn liền hoặc ăn liền sau khi ngâm trong nước sôi trong thời gian xác định. Sau đó, TCVN 5777:2004 đã được thay thế bằng Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 7879:2008 (CODEX STAN 249:2006) về sản phẩm ngũ cốc dạng sợi ăn liền. Tiêu chuẩn này do Ban kỹ thuật tiêu chuẩn TCVN/TC/F1 Ngũ cốc và đậu đỗ biên soạn, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng đề nghị, Bộ Khoa học và Công nghệ công bố.

TCVN 7879:2008 áp dụng cho các loại sản phẩm ngũ cốc dạng sợi ăn liền khác nhau. Sản phẩm ngũ cốc dạng sợi ăn liền có thể được đóng gói cùng với gói gia vị, hoặc ở dạng sản phẩm có tẩm gia vị và có hoặc không đóng thành gói lẻ, hoặc gia vị được phun lên sản phẩm và được làm khô sẵn cho sử dụng. Tiêu chuẩn này không áp dụng cho mì sợi, mì ống.

Theo định nghĩa tại TCVN 7879:2008, sản phẩm ngũ cốc dạng sợi ăn liền là sản phẩm được chế biến từ bột mì và/hoặc bột gạo và/hoặc các loại bột khác và/hoặc tinh bột làm nguyên liệu chính, có bổ sung hoặc không bổ sung các thành phần khác. Sản phẩm có thể được xử lý bằng chất kiềm. Sản phẩm này đặc trưng bằng việc sử dụng quá trình gelatin hóa sơ bộ và khử nước bằng cách chiên hoặc các phương pháp khác.

Tại TCVN 7879:2008 có quy định cụ thể về thành phần chính và chỉ tiêu chất lượng, phụ gia thực phẩm, chất nhiễm bẩn, bao bì và điều kiện đóng gói, vệ sinh thực phẩm, ghi nhãn... nhưng không nêu về hàm lượng Ethylene Oxide.

 Diệu Hương (T/h)