Mối nguy từ 'thuốc gia truyền' không rõ nguồn gốc và chất lượng điều trị tiểu đường

Tổn thương thận do mua thuốc trị tiểu đường không nhãn mác

Bệnh nhân được đưa đến Bệnh viện Nhân dân 115 (thành phố Hồ Chí Minh) trong trạng thái lơ mơ, huyết áp tụt, không phản ứng với kích thích. Kết quả xét nghiệm cho thấy ông bị nhiễm toan chuyển hóa nặng kèm tổn thương thận. Bác sĩ buộc phải đặt nội khí quản, cho thở máy và lọc máu liên tục để giữ mạng sống cho bệnh nhân.

Theo người nhà, ông đã mua một gói thuốc không nhãn mác tại Bến Tre, nghi là "thuốc gia truyền trị tiểu đường". Kết quả kiểm định phát hiện trong thuốc có chứa phenformin – một hoạt chất thuộc nhóm biguanide, đã bị cấm tại Việt Nam và nhiều quốc gia khác từ những năm 1970 do gây nguy cơ tử vong cao.

Một trường hợp khác là phụ nữ 54 tuổi, được đưa vào Bệnh viện Thống Nhất trong tình trạng đau bụng, lơ mơ sau khi uống loại thuốc viên được quảng cáo là "gia truyền ba đời trị tiểu đường". Xét nghiệm cũng xác định cô bị ngộ độc phenformin và nhiễm toan chuyển hóa nặng – biến chứng có thể dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Sau ba ngày điều trị tích cực, bệnh nhân dần hồi phục.

Người dân nên cảnh giác trước những lời quảng cáo thuốc gia truyền không rõ nguồn gốc. Ảnh minh họa

Tại Hà Nội, một người đàn ông 67 tuổi rơi vào hôn mê sau khi dùng thuốc tiểu đường mua qua mạng. Bệnh viện 198 gửi mẫu thuốc đi xét nghiệm, kết quả cho thấy thuốc có chứa độc chất nguy hiểm. Trước đó, ông vẫn điều trị theo đơn bác sĩ, nhưng ba tháng gần đây tin vào quảng cáo "chữa khỏi tiểu đường" nên tự ý dùng thuốc lạ. Bệnh nhân phải thở máy, lọc máu và dùng thuốc vận mạch liều cao để giữ mạng.

Theo bác sĩ Dương Minh Tuấn (Khoa Nội tiết - Đái tháo đường, Bệnh viện Bạch Mai), đây chỉ là ba trong số nhiều ca cấp cứu liên quan đến việc sử dụng thuốc tiểu đường trôi nổi, có chứa hoạt chất bị cấm. Ngộ độc do thuốc tiểu đường không rõ nguồn gốc không phải hiếm gặp. Mỗi năm, các bệnh viện lớn tiếp nhận nhiều ca tương tự, không ít trường hợp không thể cứu sống do nhập viện quá muộn.

Tạp chí The Lancet của Anh cho biết, trong ba thập kỷ qua, tỷ lệ mắc đái tháo đường toàn cầu đã tăng từ 7% lên 14%, tương đương hơn 800 triệu người. Việt Nam hiện có khoảng 7 triệu người mắc, hơn một nửa đã bị biến chứng về tim mạch, mắt, thận và thần kinh. Tỷ lệ mắc mới trong độ tuổi 20–79 đã tăng gấp ba lần từ năm 2000. Khoảng 50% trường hợp chưa được chẩn đoán do thiếu hiểu biết hoặc chủ quan.

Trong bối cảnh đó, thị trường thuốc tiểu đường trên mạng phát triển rầm rộ, nhưng đi kèm là nhiều hiểm họa. Các sản phẩm này thường được quảng bá dưới danh nghĩa "thuốc gia truyền", "thảo dược tự nhiên", "không tác dụng phụ", "đã chữa khỏi cho hàng nghìn người"...

Khảo sát cho thấy, chỉ cần vài cú nhấp chuột với từ khóa "thuốc trị tiểu đường", người dùng có thể tiếp cận hàng trăm nghìn kết quả. Các sản phẩm được bán dưới dạng viên, bột, lá, với giá cả rất khác nhau nhưng hầu như không có thông tin rõ ràng về xuất xứ, thành phần hoặc kiểm định chất lượng.

Trên các mạng xã hội, nhiều nhóm như “Hội những người tiểu đường” (50.000 thành viên) hay “Nhóm chia sẻ kinh nghiệm trị tiểu đường không cần đi viện” (250.000 thành viên) trở thành nơi phổ biến quảng cáo thuốc trôi nổi.

Nhiều loại thuốc được bào chế thủ công, bởi những người không có chuyên môn y học, thường pha trộn các hoạt chất như phenformin hoặc glibenclamide – giúp giảm đường huyết nhanh nhưng cực kỳ nguy hiểm. Người bệnh dễ bị đánh lừa bởi hiệu quả tức thời, trong khi thực chất đang đối mặt với nguy cơ suy gan, suy thận, rối loạn tri giác, tụt huyết áp, thậm chí tử vong.

Phenformin từng được sử dụng ở Mỹ từ những năm 1950, nhưng đã bị cấm năm 1973 do gây ra nhiều ca tử vong liên quan đến nhiễm acid lactic. Tuy nhiên, tại Việt Nam, phenformin vẫn bị sản xuất và buôn bán trái phép dưới dạng thuốc viên, thuốc tễ, đặc biệt là qua mạng.

Cần tỉnh táo và giám sát chặt chẽ hơn

Theo các bác sĩ, nhiều bệnh nhân tiểu đường cảm thấy chán nản vì phải điều trị lâu dài, nên dễ tin vào những lời quảng cáo về thuốc “gia truyền”, “đặc trị”. Nhiều người lầm tưởng rằng thuốc từ thảo dược tự nhiên là an toàn, dùng lâu dài không gây hại.

Tuy nhiên, ngộ độc thuốc đông y không rõ nguồn gốc thường có triệu chứng mơ hồ như mệt mỏi, đau bụng, chán ăn, khiến người bệnh dễ chủ quan. Đáng lo hơn, các đối tượng bán hàng còn sử dụng hình ảnh người nổi tiếng, KOL, TikToker để tạo niềm tin giả tạo, trong khi sản phẩm chưa hề được kiểm định hay cấp phép.

Một nghiên cứu của Viện Chính sách và Quản lý Y tế cho thấy 73% người Việt từng dùng thuốc truyền thống, nhưng chỉ 34% mua từ nguồn đáng tin cậy, và 68% tin rằng thuốc thảo dược “không có tác dụng phụ”.

Tiến sĩ, bác sĩ Ngô Thị Kim Oanh (Bệnh viện Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh) khẳng định nhiều sản phẩm mạo danh thuốc gia truyền thực chất chỉ được pha chế sơ sài, không kiểm định, không đăng ký với Bộ Y tế. Người bệnh muốn dùng thuốc đông y cần đến các bệnh viện y học cổ truyền hoặc phòng khám được cấp phép, tuyệt đối không tự ý mua thuốc trôi nổi trên mạng hoặc từ các "thầy lang" không rõ trình độ.

Bác sĩ Tuấn nhấn mạnh: Tiểu đường là bệnh mạn tính, không thể chữa khỏi hoàn toàn bằng vài viên thuốc "gia truyền" hay "bí truyền". Việc điều trị cần tuân thủ một phác đồ gồm chế độ ăn hợp lý, luyện tập thể dục thường xuyên và sử dụng thuốc theo đúng chỉ định y tế.

Người bệnh cần cảnh giác với các quảng cáo sai sự thật, không được bỏ phác đồ điều trị chính thống. Đồng thời, cơ quan chức năng cần tăng cường giám sát, xử lý nghiêm các hành vi buôn bán thuốc tiểu đường không rõ nguồn gốc để ngăn chặn những hậu quả đáng tiếc cho cộng đồng.

Chỉ mua thuốc tại nhà thuốc được cấp phép từ các cửa hàng chính hãng hoặc trang thương mại điện tử uy tín. Đọc kỹ nhãn mác, kiểm tra tem chống giả, mã vạch, hạn sử dụng. Nếu phát hiện bất thường, tuyệt đối không sử dụng. Không tin vào quảng cáo thổi phồng vì những lời quảng cáo “thần kỳ”, “hiệu quả sau 7 ngày”, “bác sĩ khuyên dùng”… cần được kiểm chứng.

Nếu phát hiện sản phẩm nghi ngờ là giả, hãy báo ngay cho cơ quan chức năng như Cục Quản lý thị trường, Công an hoặc Sở Y tế địa phương. Nên tìm hiểu thông tin chính xác từ Bộ Y tế, Cục An toàn thực phẩm, các tổ chức y tế uy tín để có kiến thức phân biệt và sử dụng sản phẩm an toàn.

An Dương (T/h)