Vấn đề tăng hậu kiểm và minh bạch nguồn gốc mỹ phẩm trên sàn thương mại điện tử

Hiện nay, thị trường mỹ phẩm Việt Nam có quy mô ước đạt từ 2,3 đến 2,5 tỷ USD. Bên cạnh những tín hiệu tăng trưởng tích cực, thị trường này đang phải đối mặt với tình trạng mỹ phẩm giả, không rõ nguồn gốc xuất hiện tràn lan trên các nền tảng thương mại điện tử, gây thiệt hại nghiêm trọng về sức khỏe và kinh tế cho người tiêu dùng, đồng thời tạo áp lực lớn đối với cơ quan quản lý.

Theo Tiến sĩ Tạ Mạnh Hùng, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế), những năm gần đây, lượng mỹ phẩm tiêu thụ tại Việt Nam tăng nhanh, trong đó hàng nhập khẩu chiếm từ 80–90%, chủ yếu đến từ Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc và các nước châu Âu. Thị trường tiêu thụ tập trung tại các đô thị lớn như Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng và đang mở rộng dần về khu vực nông thôn, miền núi. Nhu cầu lớn cùng lợi nhuận cao khiến mỹ phẩm trở thành mặt hàng dễ bị làm giả, làm nhái.

Ở góc độ quản lý thương mại điện tử, bà Lê Thị Hà, Trưởng phòng Quản lý Hoạt động thương mại điện tử (Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, Bộ Công Thương) cho biết, mỹ phẩm giả, không rõ nguồn gốc bán trên các nền tảng trực tuyến là nhóm hàng khó kiểm soát nhất. Khảo sát của Bộ Công Thương cho thấy, hơn 60% người tiêu dùng Việt Nam mua mỹ phẩm qua các sàn thương mại điện tử, phổ biến trên Shopee, TikTok Shop…

Mỹ phẩm kém chất lượng, không rõ nguồn gốc bán tràn lan trên các sàn thương mại điện tử. Ảnh: Lê Thúy Hằng/TTXVN

Hoạt động kinh doanh mỹ phẩm online tiềm ẩn nhiều rủi ro khi chất lượng sản phẩm chưa được kiểm soát chặt chẽ. Nhiều hành vi vi phạm ngày càng tinh vi như nhái thương hiệu, bán sản phẩm chưa được công bố, quảng cáo sai công dụng, lợi dụng hình thức livestream để tiêu thụ hàng hóa.

Thực tế, hiện mới chỉ có khoảng 18% nền tảng thương mại điện tử hoàn thiện đầy đủ thủ tục pháp lý, số còn lại chưa tuân thủ hoặc tuân thủ chưa đầy đủ. Nguyên nhân chủ yếu do một số quy định chưa phù hợp với đặc thù kinh doanh trên môi trường số. Việc xác minh nguồn gốc mỹ phẩm chủ yếu dựa vào trách nhiệm của người bán, trong khi các sàn chưa có công cụ kết nối, đối chiếu dữ liệu với cơ quan quản lý nhà nước.

Ngoài ra, các quy định hiện hành mới tập trung vào khâu sản xuất, chưa bao quát đầy đủ hoạt động kinh doanh mỹ phẩm trên nền tảng số. Một số đối tượng có thể chỉnh sửa phiếu công bố để hợp thức hóa hàng giả, trong khi chế tài xử phạt chưa theo kịp các mô hình mới như livestream bán hàng, tiếp thị liên kết hay kinh doanh xuyên biên giới. Hạ tầng dữ liệu quản lý mỹ phẩm còn phân tán, thiếu liên thông giữa các ngành y tế, hải quan, thuế, quản lý thị trường.

Đề xuất giải pháp, ông Nguyễn Tấn Phong, Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật – Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam, cho rằng cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về mỹ phẩm, triển khai mã QR và hệ thống truy xuất nguồn gốc để người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra thông tin sản phẩm.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh vai trò của hậu kiểm – tuyến phòng vệ cuối cùng bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng. Hậu kiểm giúp kịp thời phát hiện sản phẩm chứa chất cấm, sai lệch thành phần, quảng cáo thổi phồng hoặc không rõ nguồn gốc để thu hồi, xử lý. Đồng thời, cần sửa đổi các quy định pháp luật, tăng chế tài xử phạt, quy rõ trách nhiệm của doanh nghiệp, sàn thương mại điện tử và người quảng bá sản phẩm.

Theo ông Tạ Mạnh Hùng, để kiểm soát hiệu quả chất lượng mỹ phẩm trên sàn thương mại điện tử, cần thực hiện đồng bộ bốn nhóm giải pháp: hoàn thiện khung pháp lý và tăng cường hậu kiểm; nâng cao chế tài xử phạt; xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc minh bạch; đồng thời có chính sách hỗ trợ phát triển mỹ phẩm sản xuất trong nước, gắn với nguyên liệu bản địa và giá trị tự nhiên.

An Dương (T/h)