Năm 2024: Xuất khẩu cá ngừ chậm phục hồi

Bà Nguyễn Hà - Chuyên gia thị trường Cá ngừ - Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thuỷ sản Việt Nam cho biết, tháng 12/2023, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang nhiều thị trường tăng so với cùng kỳ như EU, Nga, Chile hay Philippines…. Trong khi xuất khẩu sang Mỹ, Canada, Nhật Bản hay Israel… giảm, tuy nhiên mức giảm không cao.

Mỹ, thị trường nhập khẩu cá ngừ lớn nhất của Việt Nam, sau khi tăng trưởng liên tục trong tháng 10 và 11 đã giảm nhẹ trong tháng 12. Xuất khẩu cá ngừ sang thị trường này đạt 25 triệu USD trong tháng này, giảm 1%. Tính cả năm 2023, xuất khẩu cá ngừ sang Mỹ đạt 326 triệu USD, giảm 33%.

Cùng với Mỹ, thị trường nhập khẩu cá ngừ đơn lẻ lớn thứ 2 của Việt Nam là Israel cũng đang giảm nhập khẩu 6% trong tháng 12. Tuy nhiên do sự tăng trưởng tốt trong nhiều tháng trước đó, nên xuất khẩu sang thị trường này cả năm 2023 tăng 37%, đạt hơn 50 triệu USD.

Xuất khẩu cá ngừ được dự báo sẽ phục hồi chậm trong năm 2024.

Xuất khẩu cá ngừ sang Canada và Nhật Bản cũng đang sụt giảm trong tháng 12, với mức giảm lần lượt là 12% và 8%.

Trái với xu hướng xuất khẩu sang các thị trường kể trên, xuất khẩu sang EU tiếp tục tăng trưởng tốt, tăng 25% trong tháng 12. Tuy nhiên tính cả năm 2023, xuất khẩu sang khối thị trường này chỉ tăng nhẹ 6% so với năm 2022. Tại khối thị trường này, Italy vẫn là thị trường điểm sáng với tốc độ tăng trưởng “phi mã”, tăng 361% so với năm 2022.

Xuất khẩu cá ngừ sang Nga thì sau một thời gian bất ổn, xuất khẩu sang thị trường này đang tăng liên tục trở lại trong những tháng cuối năm 2023. Tính riêng tháng 12, xuất khẩu cá ngừ sang Nga tăng 96% so với cùng kỳ. Tính cả năm 2023, xuất khẩu sang thị trường này đạt gần 29 triệu USD, tăng 18% so với năm trước đó.

Năm 2024 nhiều thách thức khiến xuất khẩu ngừ sẽ chậm phục hồi. 2024 là năm có nhiều khó khăn, nhất là việc Ủy ban châu Âu (EC) duy trì giữ cảnh báo thẻ vàng đối với sản phẩm thủy sản khai thác của Việt Nam. Ngoài ra, giá cá ngừ nguyên liệu trên thị trường thế giới đã giảm nhiệt, tuy nhiên căng thẳng tại Biển Đỏ đã khiến giá cước vận tải tăng cao sẽ khiến cho giá cá ngừ thành phẩm vẫn sẽ cao. Trong khi đó, lạm phát ở các nước lớn đã được kiềm chế, kinh tế thế giới đã thoát đáy nhưng phục hồi chậm nên nhu cầu nhập khẩu cá ngừ tại nhiều nước chưa có dấu hiệu hồi phục. Cạnh tranh tại các thị trường ngày càng gay gắt và lượng tồn kho của các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu cao. Tất cả các yêu tố này sẽ kìm hãm sự phục hồi xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam

Bên cạnh những khó khăn về thị trường, các doanh nghiệp còn gặp nhiều khó khăn di những bất cập về quy định kiểm soát an toàn thực phẩm (ATTP) hiện hành của Việt Nam. Cụ thể, theo “Chương trình kiểm soát ATTP thủy sản và sản phẩm thủy sản xuất khẩu sang thị trường EU” ban hành tại Quyết định 5523 ngày 21/12/2023 của Bộ NNPTNT – liên quan đến yêu cầu giấy Chứng thư an toàn thực phẩm (H/C) do cơ quan thẩm quyền các nước cấp (theo mẫu số “28” của EC) kèm theo các lô nguyên liệu nhập khẩu, bao gồm cả các lô cá tàu (Cá được các tàu đánh bắt, chuyển sang các tàu cấp đông trên biển (freezer vessel), không chế biến, đóng gói hay bảo quản trên đất liền. Các tàu cấp đông này chở nguyên liệu từ biển vào Việt Nam giao cho các doanh nghiệp Việt Nam. Do đó, không thể có giấy H/C do cơ quan thẩm quyền nào cấp). Các doanh nghiệp cá ngừ Việt Nam đang gặp rất nhiều khó khăn, bất cập khi thực hiện quy định này, và ngành xuất khẩu cá ngừ 1 tỷ USD của Việt Nam có nguy co hẹp và bị cạnh tranh thị phần tại châu Âu cũng như nguồn cung nguyên liệu cá ngừ khi các DN Việt Nam bị hạn chế nhiều nguồn nguyên liệu cá ngừ tốt.

Theo quy định của EU (2022/2292 & 2020/2235), nguyên liệu trên các tàu cấp đông như trên khi chuyển vào các nước thành viên EU thì cơ quan thẩm quyền EU cũng không yêu cầu giấy H/C do cơ quan thẩm quyền cấp mà chỉ yêu cầu H/C do Thuyền trưởng ký.

Phương Nam